Για τους περισσότερους ανθρώπους, το αν ένας ηγέτης ή μια χώρα «χρησιμοποιήσει» πυρηνικά όπλα είναι μια απλή επιλογή, είτε να τα ρίξουν στον εχθρό είτε δεν το κάνουν. Για τους ειδικούς, όμως, τα πράγματα είναι πολύ πιο περίπλοκα (εξάλλου το να τους κάνεις ειδικούς ή να τους κάνεις να φαίνονται ειδικοί, είναι ο τρόπος που κερδίζουν τα προς το ζην). Σήμερα λοιπόν θα ενδυθώ τον μανδύα ενός ειδικού και θα εξηγήσω μερικά από τα πράγματα που μπορεί να σημαίνει η «χρήση» τέτοιων όπλων.
Προφορικές απειλές. Έχουν περάσει σχεδόν οκτώ δεκαετίες από τότε που έπεσε το πρώτο πυρηνικό όπλο στη Χιροσίμα (χωρίς κανενός είδους προειδοποίηση). Από τότε υπήρξαν πολλές περιπτώσεις που χώρες και πολιτικοί απείλησαν να χρησιμοποιήσουν τα πυρηνικά που είχαν στη διάθεσή τους: ο Αϊζενχάουερ το 1953 σε σχέση με τον πόλεμο της Κορέας, ο Χρουστσόφ το 1956 σε σχέση με την κρίση του Σουέζ, ο Κέννεντυ το 1962 σε σχέση με την κρίση των πυραύλων της Κούβας, ο Νίξον το 1973 σε σχέση με τον αραβοϊσραηλινό πόλεμο εκείνης της χρονιάς, η Ινδία και το Πακιστάν το 1998-1999 σε σχέση με τον πόλεμο του Καργκίλ και ούτω καθεξής μέχρι τον Πούτιν σήμερα. Ορισμένες από τις απειλές ήταν φανερές και μάλλον βάναυσες, άλλες λίγο πολύ καλυμμένες. Κάποιες εκτοξεύτηκαν απευθείας, άλλες με τη βοήθεια τρίτων.
Για να ενισχυθούν οι απειλές, τα όπλα μπορεί να μετακινηθούν από την αποθήκευση και να διασπαρούν. Κανονικά όλα όσα σχετίζονται με τα πυρηνικά θεωρούνται άκρως απόρρητα. Περιστασιακά, όμως, οι χώρες επέτρεψαν τις πυρηνικές τους κεφαλές, ή αντίγραφά τους, να προβάλλονται, να φωτογραφίζονται και να εγκωμιάζονται για το τι θα μπορούσαν να κάνουν στους αντιπάλους. Ειδικότερα, η Ρωσία, η Κίνα και η Βόρεια Κορέα επιθυμούν να επιδεικνύουν σε παρελάσεις τους διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους τους. Είναι αληθινά τερατώδεις, καθένας από τους οποίους μπορεί να κατεδαφίσει σχεδόν οποιαδήποτε πόλη στη γη σε, ας πούμε, λιγότερο από μία ώρα από την έκδοση της εντολής. Ορισμένες τέτοιες εμφανίσεις συνοδεύονται από λεκτικές απειλές, άλλες όχι. Μερικές φορές η σειρά αντιστρέφεται με την έννοια ότι η εμφάνιση προηγείται των απειλών και όχι το αντίστροφο.
Αύξηση της κατάστασης συναγερμού. Και πάλι, αντίθετα με ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι, η χρήση πυρηνικών όπλων, με άλλα λόγια η εντολή και ο έλεγχός τους, δεν είναι σε καμία περίπτωση απλώς ένα θέμα να πατηθεί το παροιμιώδες κουμπί. Πρώτον, οι υπεύθυνοι των όπλων πρέπει να βεβαιωθούν ότι είναι πάντα έτοιμοι να εκτοξευθούν αμέσως. Δεύτερον, πρέπει να βεβαιωθούν ότι τα όπλα δεν εκτοξεύονται τυχαία, ή από μη εξουσιοδοτημένο προσωπικό ή από εξουσιοδοτημένο άτομο που είτε σκόπιμα παρακούει τις εντολές είτε τις δίνει μόνο του. Οι δύο απαιτήσεις, η ταχύτητα (για να μην στοχοποιηθούν και καταστραφούν τα όπλα πριν μπορέσουν να εκτοξευθούν) και η αξιοπιστία έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, καθιστώντας το πρόβλημα της πυρηνικής διοίκησης και ελέγχου δύσκολο για να αντιμετωπιστεί. Η αύξηση της κατάστασης συναγερμού θα λύσει ορισμένα σημεία του προβλήματος ─ αν και το πώς και σε ποιο βαθμό, θεωρείται δικαίως ως ένα από τα πιο καλά φυλασσόμενα μυστικά όλων των πλευρών.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, τα όπλα και τα οχήματα μεταφοράς πυρηνικών ενδέχεται να δοκιμαστούν. Ακόμα και αν ρυθμίσετε οποιοδήποτε αριθμό μοντέλων υπολογιστών και ασκήσεων, τελικά ο μόνος τρόπος για να βεβαιωθείτε ότι τα πυρηνικά όπλα κάποιου θα λειτουργήσουν, είναι να τα δοκιμάσετε. Τέτοιες δοκιμές, φυσικά, μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν σε μια προσπάθεια να επηρεάσουν τη συμπεριφορά του εχθρού ─ όπως είναι γνωστό η Ινδία και το Πακιστάν δοκίμασαν και οι δύο πολλά όπλα το 1998- 1999. Ορισμένες δοκιμές μπορεί να πραγματοποιηθούν μέσα ή πάνω σε κάποιο απομακρυσμένο τμήμα της δικής τους χώρας όπως ήταν όλες οι αμερικανικές, σοβιετικές, βρετανικές, γαλλικές, κινεζικές, ινδικές, πακιστανικές και βορειοκορεατικές δοκιμές. Άλλες μπορεί να διαδραματίζονται σε κάποιο μέρος του απέραντου κόσμου που αποτελείται από τους ωκεανούς της γης. Για παράδειγμα, η ισραηλινο-νοτιοαφρικανική βόμβα που λέγεται ότι πυροδοτήθηκε πάνω από τον Ινδικό Ωκεανό το 1979. Είναι επίσης δυνατό να εκτοξευθούν κάποιοι από τους πυραύλους πάνω από εχθρική χώρα, όπως έκανε συχνά η Βόρεια Κορέα σε σχέση με την Ιαπωνία.
Κάθε μία από τις προαναφερθείσες μεθόδους αντιπροσωπεύει έναν διαφορετικό τρόπο «χρήσης» των πυρηνικών όπλων κάποιου για να επηρεάσει τη συμπεριφορά του εχθρού, χωρίς να επιφέρει τον Αρμαγεδδώνα. Ιστορικά όλα έχουν εφαρμοστεί αρκετά συχνά, μερικά ακόμη και ως θέμα ρουτίνας. Το πρόβλημα είναι ότι, δεδομένου ότι καμία χώρα ή ηγέτης δεν έχει παραδεχτεί ποτέ ότι έχει υποχωρήσει σε μια πυρηνική απειλή, είναι δύσκολο να πούμε πόσο αποτελεσματικές ήταν αυτές οι απειλές.
Υπάρχουν, ωστόσο, πρόσθετοι τρόποι με τους οποίους τα κράτη μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα πυρηνικά τους όπλα.
Έναρξη περιορισμένης πυρηνικής επίθεσης σε κάποιο λιγότερο σημαντικό εχθρικό στόχο, όπως απομακρυσμένα, λιγότερο ή περισσότερο ακατοίκητα εδάφη, ή σε πλοίο στη θάλασσα. Όλα αυτά με την ελπίδα να τρομάξουν τους αντιπάλους σε σημείο που θα υποχωρήσουν στις απαιτήσεις τους, αλλά χωρίς να διακινδυνεύσουν μια πυρηνική απάντηση.
Εκτόξευση περιορισμένου πυρηνικού πλήγματος στις πυρηνικές δυνάμεις του εχθρού ή, σε περίπτωση που δεν διαθέτει, στις συμβατικές δυνάμεις. Οι στόχοι μπορεί να αποτελούνται από εγκαταστάσεις έγκαιρης προειδοποίησης, αντιαεροπορικές και πυραυλικές άμυνες, συγκεντρώσεις στρατευμάτων, κέντρα επικοινωνίας, αποθήκες κ.λπ.
Εκτόξευση περιορισμένου πυρηνικού χτυπήματος στη βιομηχανική υποδομή του εχθρού.
Εκτόξευση πυρηνικής επίθεσης σε όλους τους στόχους που αναφέρονται στα σημεία 5 έως 7.
Έναρξη πυρηνικής επίθεσης πλήρους κλίμακας στα κύρια δημογραφικά κέντρα του εχθρού.
Ένας γνωστός πυρηνικός στρατηγιστής, ο Χέρμαν Καν, στο βιβλίο του το 1962 διέκρινε ανάμεσα σε σαράντα διαφορετικά στάδια της «σκάλας της κλιμάκωσης». Στην πράξη, υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους η σκάλα είναι σε μεγάλο βαθμό θεωρητική. Πρώτον, τα διάφορα στάδια είναι πιθανό να είναι δύσκολο να κρατηθούν χωριστά. Δεύτερον, ακόμα κι αν η πλευρά που χρησιμοποιεί τα όπλα τα κρατά χωριστά στο μυαλό της, ο αντίπαλος είναι πολύ απίθανο να συμμεριστεί τις απόψεις της. Ειδικότερα, ένα χτύπημα που η μία πλευρά θεωρεί σχετικά ακίνδυνο μπορεί κάλλιστα να εκληφθεί από την άλλη ως θανάσιμο χτύπημα ή κάτι παρόμοιο, φέρνοντας έτσι τα ίδια τα αντίποινα που προσπαθεί να αποφύγει.
Στο βαθμό που οι δημοσίως διαθέσιμες πηγές επιτρέπουν στους υπόλοιπους να κρίνουμε, μέχρι σήμερα ο Πούτιν έχει περιοριστεί στο πρώτο από αυτά τα εννέα στάδια. Αυτό είναι λιγότερο –πολύ λιγότερο– από ό,τι κάποιοι άλλοι έχουν κάνει πριν από αυτόν. Ακόμα μέρα με τη μέρα οι πιθανότητές του να «κερδίσει» αυτό τον πόλεμο φαίνεται να μειώνονται. Το ερώτημα λοιπόν είναι, θα σταματήσει εκεί;
