Για την ομιλία Κασσελάκη στα Χανιά – Γράφει ο Δρ. Σίμος Ανδρονίδης

Την Πέμπτη 4 Απριλίου, ο πρόεδρος του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς-Προοδευτική Συμμαχία Στέφανος Κασσελάκης, πραγματοποίησε ομιλία ανοιχτού τύπου στο κέντρο των Χανίων, πόλη από την οποία έλκει την καταγωγή του. Κατά την διάρκεια αυτής της ομιλίας, δεν έσπευσε να παρουσιάσει το πρόγραμμα του κόμματος του εν όψει των επικείμενων ευρωεκλογών της 9^ης Ιουνίου.

Αντιθέτως, υιοθέτησε μία γλωσσική στρατηγική[1] τύπου ‘τι θα έκανα εγώ και ο ΣΥΡΙΖΑ αν είμασταν στην κυβέρνηση,’ επενδύοντας παράλληλα στους υψηλούς καταγγελτικούς τόνους με αφορμή την υπόθεση του πολύνεκρου σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών. Σε αυτό το πλαίσιο, δύναται να αναφέρουμε πως για πρώτη φορά μετά από αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, αναφέρθηκε και στον βουλευτή Χανίων του ΣΥΡΙΖΑ, Παύλο Πολάκη, για τον οποίο δήλωσε συγκεκριμένα, «καλά κάνω κι έχω ψυχή Πολάκη».[2]

Αρχικά, προτού επιχειρήσουμε να αναλύσουμε επισταμένως την δήλωση Κασσελάκη, δήλωση με την οποία εκφράζει ή αλλιώς φανερώνει την ταύτιση του με τον Παύλο Πολάκη, θα τονίσουμε θεωρητικά πως ο Αριστοτέλης στο έργο του που εν προκειμένω φέρει τον τίτλο ‘Αθηναίων Πολιτεία,’[3] θεωρεί πως ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά του δημαγωγού Κλέωνα ήσαν το γεγονός πως αυτός δεν δίσταζε να φωνάζει συνεχώς από το βήμα του ομιλητή, χρησιμοποιώντας ακατάληπτες κραυγές και σκεπάζοντας τις φωνές του ακροατηρίου.

Η παραπομπή στον Αριστοτέλη, μας επιτρέπει να επιχειρήσουμε να εμβαθύνουμε, τονίζοντας πως ένα χαρακτηριστικό που μοιράζονται οι Στέφανος Κασσελάκης και Παύλος Πολάκης είναι οι φωνές.

Οι κραυγές από το βήμα, σε ένα πολύ λεπτό σημείο (ας θυμηθούμε την ομιλία Κασσελάκη στο πρόσφατο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ), όπου αυτές δεν φανερώνουν μόνο μία πτυχή του χαρακτήρα τους, αλλά, και την βαθιά επιθυμία τους να καθοδηγήσουν (κάποιος άλλος θα μπορούσε να πει να το ‘χειραγωγήσουν’) το πλήθος και να ‘παίξουν’ με τα συναισθήματα του, στοχεύοντας στο να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του. Την ‘αγάπη’ του, ιδίως την ‘αγάπη’ του κομματικού ακροατηρίου.

Και οι δύο, ακολουθούν την κλασική δημαγωγική[4] ‘συνταγή’: Όσο περισσότερο φωνάζουν, όσο περισσότερο δείχνουν εκνευρισμένοι με όλους και με όλα, τόσο περισσότερο πιστεύουν πως το πλήθος τελικά θα τους ακολουθήσει, διακρίνοντας σε αυτούς ‘κάτι που δεν έχουν οι άλλοι’: ‘Φωνή για να μιλήσουν και κυρίως φωνή για να φωνάξουν.’ Η έκφραση «δεν κωλώνω να μιλήσω για την ομοφοβία που υπάρχει στο νησί»[5] (θέμα ομοφοβίας άνοιξε ο ίδιος ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ), είναι παρμένη από την Πολακική ιδιόλεκτο, πράγμα που χαροποιεί τον βουλευτή Χανίων, ο οποίος βλέπει τον πρόεδρο του κόμματος στο οποίο ανήκει, να οικειοποιείται με προθυμία το Πολακικό ύφος.

 Ένα δεύτερο σημείο το οποίο μοιράζονται οι δύο Κρητικοί πολιτικοί, είναι η χαιρεκακία τους. Και ενδεικτικό παράδειγμα αυτού, καθίσταται ο τρόπος με τον οποίο υποδέχθηκαν τον λίβελλο της βουλευτού Επικρατείας Έλενας Ακρίτα κατά της συζύγου του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκης, Μαρέβας.

Και οι δύο εξέφρασαν εξ αρχής την υποστήριξη τους, εκφράζοντας την ικανοποίηση και σε ένα δεύτερο επίπεδο, την ‘χαρά’ τους γιατί με αυτό τον τρόπο, δεν πλήττεται μόνο η υπόληψη της Μαρέβας Μητσοτάκη, αλλά και η τιμή και η υπόληψη του πρωθυπουργού. ‘Χαρά’ αισθάνονται και γιατί εκτιμούν πως η Έλενα Ακρίτα υπενθυμίζει το πόσο ‘ύπουλη’ και ‘βρώμικη’ είναι η ‘οικογένεια Μητσοτάκη.’

 Να ένα ακόμη χαρακτηριστικό των σύγχρονων δημαγωγών τύπου Πολάκη και Κασσελάκη: Να θεωρούν πως οι ίδιοι είναι οι μόνοι ‘καθαροί και αδιάφθοροι’ ενώ οι κυριότεροι πολιτικοί τους αντίπαλοι ‘ζουν μέσα στο ψέμα, στη διαφθορά και στη βρωμιά.’ Πέραν αυτού, οι προτάσεις που διατύπωσε δεν μας κατέστησαν σοφότερους, αποτελώντας μία συρραφή ήδη διατυπωμένων στο πρόσφατο παρελθόν, προτάσεων.

Αυτό που δεν παύει να εκπλήσσει έναν πολιτικό επιστήμονα, δεν είναι άλλο από τον επιφανειακό και ‘εργαλειακό’ τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας.

Για τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, «δεν θα είμαστε το καλό παιδί yes man των Αμερικανών», σχολιάζοντας ότι οι Αμερικανοί θέλουν μπίζνες. «Είναι μπίζνες πάνω από όλα».[6]

 Τι δηλώνουν αυτές οι αναφορές; Πρώτον, το γεγονός πως υποβιβάζει τους στέρεους ιστορικούς δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών, την συνεργασία τους σε πολλούς τομείς, την κοινή στρατηγική αντίληψη που έχουν αναπτύξει σχετικά με το ποιες είναι οι κυριότερες γεω-πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο εν ευρεία εννοία Δυτικός κόσμος, σε μία απλή συναλλακτική σχέση. Σε μπίζνες, τις οποίες θεωρεί πως ξέρει και ο ίδιος, αλλά μπορεί να ‘κερδίσει τους Αμερικανούς’.

Δεύτερον, το ό,τι δεν αντιλαμβάνεται ούτε ποιες είναι οι βασικότερες προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών αυτή την περίοδο[7], ούτε το πως χαράσσεται η στρατηγική, ούτε το ποιοι συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων: Απλά, ‘όλα είναι μπίζνες.’

Τρίτον, το ό,τι ενστερνίζεται παρωχημένα ‘εργαλεία’ (του 19^ου αιώνα) για την προσέγγιση του πεδίου της εξωτερικής πολιτικής. ‘Εργαλεία’ (οικονομισμός), που δεν έχουν καμία σχέση με τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται την σημερινή περίοδο, μία σύγχρονη εξωτερική πολιτική.

 Τον ρόλο που διαδραματίζουν προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης της, έννοια όπως ‘πολιτιστική διπλωματία,’ ‘ισχύς,’ ήπια και σκληρή (βλέπε την ανάλυση του Nye), ‘πολυμέρεια,’ ‘αστάθεια’ και ‘ασφάλεια’. Χρήζει θεωρητικής επισήμανσης το γεγονός πως στην προσπάθεια του να αποτινάξει από πάνω του τον χαρακτηρισμό ‘Αμερικανάκι’ τον οποίο θεωρεί υποτιμητικό και όχι αντιπροσωπευτικό ‘αυτού που είναι’, δεν διστάζει να αρθρώσει έναν λόγο αντι-Αμερικανικό.

[1] Θεωρητικώ τω τρόπω, θα επισημάνουμε πως ο πρόεδρος του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, θέλησε πρωτίστως να ‘αποδείξει’ ενώπιον των παρευρισκόμενων στην συγκέντρωση την οποία μπορούμε να χαρακτηρίσουμε ως ‘προεκλογική,’ πως είναι ‘φιλόπολις,’ ήτοι άτομο ή αλλιώς πολιτικός που ‘αγαπά την πόλη του’, για να παραπέμψουμε στην ανάλυση της Μαρίας Αξιομάκαρου. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο διάνθισε την ομιλία του με αναφορές στην καταγωγή από τα Χανιά της οικογένειας των Κασσελάκηδων, στην συμμετοχή των προγόνων του στη Μάχη της Κρήτης κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου (‘έπεσαν για να είναι τα Χανιά και η Κρήτη ελεύθερα’),  στις ‘δημοκρατικές’ πεποιθήσεις της οικογένειας του. Που αποσκοπεί η τελευταία αναφορά; Αφενός μεν στο να καταδείξει πως ‘και’ η οικογένεια του ευθυγραμμίζεται με τις πεποιθήσεις της πλειοψηφίας των κατοίκων των Χανίων και της Κρήτης ευρύτερα, και, αφετέρου, δε, να συνδέσει έμμεσα, την οικογένεια του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, απλοϊκά και εσφαλμένα, με αντι-δημοκρατικές τάσεις και με αντι-δημοκρατικά και ‘ολιγαρχικά’ στοιχεία που ‘υπάρχουν στο νησί.’ Με αυτόν τον τρόπο, όχι μόνο προσπαθεί να οικειοποιηθεί την διαιρετική τομή μεταξύ Βενιζελισμού/αντι-Βενιζελισμού που επικρατούσε και στην Κρήτη, και όχι μόνο την περίοδο του Μεσοπολέμου, αλλά, την μεταπλάθει όσο χρειάζεται, προκειμένου αυτή να λάβει την μορφή ‘Κασσελακισμός’ (που εκπροσωπεί την ‘Δημοκρατική Κρήτη’), εναντίον ‘Μητσοτακισμού’, που εκπροσωπεί την ‘Κρήτη των ολιγαρχών.’ Εν είδει υποθέσεως εργασίας, θα υποστηρίξουμε πως πέραν αυτής της διαιρετικής τομής, αναπτύσσει και ένα αφήγημα τύπου ‘εάν ο Μητσοτάκης έφτιαξε ‘καθεστώς, εμείς οι Κασσελάκηδες με μπροστάρη εμένα, θα φτιάξουμε ‘κίνημα, θέτοντας τις βάσεις από την γενέτειρα μας.’ Βλέπε σχετικά, Αξιομάκαρου, Μαρία., ‘Οι Δημαγωγοί ως κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο στην Αθήνα του 5ου π.Χ.αι.,’ Διπλωματική Εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 2017, Διαθέσιμη στο: (89) Οι Δημαγωγοί ως κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο στην Αθήνα του 5ου π.Χ.αι. | Maria Axiomakarou – Academia.edu

[2] Bλέπε σχετικά, Σαδανά, Γεωργία., ‘Κασσελάκης από Χανιά: Στις 9 Ιουνίου οι Ελληνίδες και οι Έλληνες θα είναι έκθαμβοι – Καλά κάνω κι έχω ψυχή Πολάκη,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 04/04/2024, Κασσελάκης από Χανιά: Στις 9 Ιουνίου οι Ελληνίδες και οι Έλληνες θα είναι έκθαμβοι – Καλά κάνω κι έχω ψυχή Πολάκη (protothema.gr)

[3] Βλέπε σχετικά, Αριστοτέλης, ‘Αθηναίων Πολιτεία,’ Πρόλογος: Κονόμης Νίκος. Επιμέλεια: Παπαδής Δημήτρης. Εκδόσεις Ζήτρος, Αθήνα, 2009. Το κείμενο του καθηγητή Δημήτρη Παπαδή καθίσταται αρκούντως επεξηγηματικό και βοηθά τον αναγνώστη που δεν είναι εξοικειωμένος με τον τρόπο σκέψης και με το έργο του Αριστοτέλη να κατανοήσει για ποιους λόγους ο Σταγειρίτης  φιλόσοφος απέδιδε μεγάλη σημασία στην δημιουργία, στην εξέλιξη και στην ανάπτυξη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

[4] Για την ανάπτυξη του φαινομένου της δημαγωγίας στην Αρχαία Ελλάδα, βλέπε την κατατοπιστική μελέτη του Rosenbloom, με τίτλο ‘Scripting Revolution: Democracy and its Discontents in Late-Fifth Century Drama,’ στο: Markantonatos, A., & Zimmermann, B., (επιμ.), ‘Crisis on stage: Tragedy and Comedy in Late Fifth Century Athens,’ Berlin, 2012, σελ. 405-411. Αυτή η προτίμηση και των δύο στις φωνές, και τους έχει φέρει εγγύτερα, από την πρώτη κιόλας στιγμή, και έχει συμβάλλει στο να αναπτυχθεί μία αμοιβαία συμπάθεια μεταξύ τους. Συνεχίζοντας την ανάλυση μας, μπορούμε να υπογραμμίσουμε πως για ο δημαγωγός Κασσελάκης ζηλεύει τον Παύλο Πολάκη και επιδιώκει να του ‘μοιάσει’: Πρώτον, διότι έχει ‘cojones,’ (‘ψυχή,’ όπως θα έλεγε ένας προπονητής ερασιτεχνικής ποδοσφαιρικής ομάδας) δίχως κάτι τέτοιο να συνιστά νύξη για την σεξουαλικότητα του. Και, δεύτερον, διότι όχι μόνο είναι ένας δημαγωγός, αλλά, ένας «ισχυρός άνδρας», σύμφωνα με την διατύπωση του Γάλλου φιλοσόφου των ιδεών Pierre-Andre Taguieff, τον οποίο ‘κανείς δεν μπορεί να απειλήσει.’ Ο Στέφανος Κασσελάκης ‘θαυμάζει την ικανότητα Πολάκη’  να ‘λέει τα πράγματα ωμά’, για να παραφράσουμε ελαφριά τον Taguieff. Βλέπε σχετικά, Taguieff, Andre-Pierre., ‘Eισήλθαμε στην εποχή των δημαγωγών,’ στο: Taguieff, Andre-Pierre., (επιμ.), ‘Ο εξτρεμισμός και τα είδωλα του. Επίκαιρες Σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία,’ Πρόλογος-Μετάφραση-Επιμέλεια: Ανδρέας Πανταζόπουλος, Εκδόσεις Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη, 2017, σελ. 74. Και στις δύο περιπτώσεις, οι ιδιότητες του δημαγωγού και του λαϊκιστή συγχέονται.

[5] Bλέπε σχετικά, Σαδανά, Γεωργία., ‘Κασσελάκης από Χανιά: Στις 9 Ιουνίου οι Ελληνίδες και οι Έλληνες θα είναι έκθαμβοι – Καλά κάνω κι έχω ψυχή Πολάκη…ό.π.  

[6] Bλέπε σχετικά, Σαδανά, Γεωργία., ‘Κασσελάκης από Χανιά: Στις 9 Ιουνίου οι Ελληνίδες και οι Έλληνες θα είναι έκθαμβοι – Καλά κάνω κι έχω ψυχή Πολάκη…ό.π. Όσον αφορά την δήλωση «δεν θα είμαστε το καλό παιδί των Αμερικανών», δήλωση που δείχνει αποφασιστικότητα, θα ισχυρισθούμε πως ο Στέφανος Κασσελάκης δεν κάνει κάτι άλλο παρά το να αναπαράγει ή αλλιώς, να επαναλαμβάνει όλη εκείνη την κριτική που ασκείται στην κυβέρνηση το τελευταίο χρονικό διάστημα ένθεν κι ένθεν, σχετικά με τις επιλογές της στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Ή αλλιώς, να επαναλαμβάνει όλες εκείνες τις αντι-Δυτικές και αντι-Αμερικανικές αφηγήσεις (Κυριάκος Βελόπουλος), που συγκλίνουν στο ‘είμαστε οι πρόθυμοι υποτακτικοί των Αμερικανών. Είμαστε τα καλά παιδιά τους στα οποία δεν δίνουν παρά τα ψίχουλα από το τραπέζι’. Είναι σε αυτό το σημείο όπου ακόμη και από πολιτικούς που ομνύουν στην έννοια το πατριωτισμού, χρησιμοποιούνται ως αντι-παράδειγμα η Τουρκική εξωτερική πολιτική και ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: ‘Είδατε πόσα έχει καταφέρει ο Ερντογάν στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής!! Βλέπετε με ποιον τρόπο κατέστησε την Τουρκία ισχυρή δύναμη και περιζήτητη από όλους; Με το να διαπραγματεύεται τα πάντα και να διεκδικεί’. Η δε άποψη του πως όλα για τους Αμερικανούς είναι μπίζνες, είναι καθαρά στερεοτυπική.

[7] Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να φωνάζει δίχως καμία συνέπεια, ‘είμαστε με τον Παλαιστινιακό λαό’. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, δεν ανήκει στην κατηγορία των δημαγωγών που στηλιτεύουν και απορρίπτουν την ‘πολιτική ορθότητα’ (βλέπε την στάση του όσον αφορά την κατοχύρωση στο ποινικό δίκαιο του όρου ‘γυναικοκτονία’).  Κάτι παρόμοιο μπορεί να ειπωθεί και για τον πρώην πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξη Τσίπρα. Βλέπε σχετικά, Taguieff, Andre-Pierre., ‘Eισήλθαμε στην εποχή των δημαγωγών,’ στο: Taguieff, Andre-Pierre., (επιμ.), ‘Ο εξτρεμισμός και τα είδωλα του. Επίκαιρες Σκέψεις για τον τζιχαντισμό, την άκρα δεξιά, τον αντισημιτισμό, τον λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία…ό.π., σελ. 72. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο διαφοροποιείται από τον ‘Τραμπισμό’, με τον οποίο αρκετοί αναλυτές τον συνδέουν.