Με έκπληξη είδα στο διαδίκτυο και σε αρθρογραφία πολλούς συνέλληνες να μιλάνε, προχθές 29 Μαΐου, για τον… εορτασμό της άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Πόση αγραμματοσύνη Θεέ μου, Πόση;
Ποιον εορτασμοί φίλτατοι; Γιορτάζουν τις θλιβερές επετείους; Γιορτάζουν το πένθος;
Επέτειος, ναι. Εορτασμός, όχι.
Αυτό όμως δεν είναι το πρωτεύον τούτων των σκέψεων.
Το πρωτεύον είναι ότι έχουμε και σ’ αυτό το θέμα μπλέξει τα πράγματα και τα δεδομένα. Το πρωτεύον είναι ότι έχουμε καταφέρει και ταυτίσει το Βυζάντιο με τον ελληνισμό. Όταν το Βυζάντιο κατέστρεψε μετά μανίας κάθε τι που είχε σχέση με την αρχαία Ελλάδα. Το πρωτεύον, επίσης, είναι ότι με την εμπλοκή της εκκλησίας στην πολιτική, ένα θέμα θρησκευτικής σημασίας το αναγάγαμε σε εθνικό. Πρωτεύον είναι ότι η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε επειδή επί αιώνες έγινε είχε καταστεί κορυφαίο θέατρο θρησκευτικής διαπάλης. Ανάμεσα σ’ ενωτικούς κι ανθενωτικούς των εκκλησιών.
Η αλήθεια είναι ότι η Κωνσταντινούπολη είχε ήδη καταστραφεί πριν την επίθεση του Μωάμεθ.
Κάπου εκεί, στα μέσα του 15ου αιώνα ήταν ήδη μια μικρή πόλη, με 65-70 χιλιάδες κατοίκους, όταν στο ένδοξο παρελθόν της είχε φτάσει και τις 500 χιλιάδες. Ήταν αποδεκατισμένη από λιμούς και συνεχείς πολιορκίες των Τούρκων.
Κι όχι μόνο: Η μεγάλη της καταστροφή είχε προέλθει από τον διχασμό, όπως προείπαμε, των εκκλησιών. Από εκείνους που ήταν υπέρ της ένωσής τους κι από εκείνους που ήταν εναντίον τους. Κι αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ακριβείς με την ιστορία και τα γεγονότα, πρέπει να τονίσουμε ότι η πραγματική, η ουσιαστική πτώση της Κωνσταντινούπολης έγινε το 1204, με την Δ’ Σταυροφορία. Από εκεί κι ύστερα άρχισε η ουσιαστικά παρακμή κι η κατιούσα, προϊόν θρησκευτικών ΚΑΙ ΜΟΝΟ έριδων.
Οι έριδες αυτές πήραν τεράστιες διαστάσεις μετά τη σύνοδο της Φερράρα, το 1438, όπου ο Ιωάννης Η’ μιλούσε για ένωση των εκκλησιών κι οι διανοητές για αναγέννηση. Κι ο κλήρος της Ανατολής παρέμενε προσηλωμένος στον ιερό του φανατισμό. Ένα φανατισμό που τρεφόταν από προφητείες, δεισιδαιμονίες κι ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε εξέλιξη. Με πρωτεργάτη τον Γεννάδιο, ο οποίος δήλωνε ότι μιλάει ελληνικά, αλλά δεν είναι Έλλην μα χριστιανός! «Είναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει», έλεγε!
Σιγά σιγά η Κωνσταντινούπολη ερήμωσε. Οι αυτοκράτορές της επαιτούσαν εδώ κι εκεί στη Δύση. Μα έβρισκαν πόρτες κλειστές, κυρίως λόγω του εκπορευόμενου από το Βυζάντιο θρησκευτικού φανατισμού.
Αυτά, όπως πολλά άλλα, είναι στα ψιλά γράμματα της ιστορίας μας.
Όπως στα ψιλά γράμματα – αν όχι καθόλου- είναι το γεγονός ότι στις επαιτείες των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου (Κωνσταντινούπολης), προσπαθούσε πάντα να βοηθά ο Πάπας. Πόσοι γνωρίζουν άραγε ότι ο Πάπας διέθεσε τις ιντουλγκέντσιες του 1450 – δηλαδή τα επί πληρωμή συγχωροχάρτια- στον πόλεμο εναντίον των Τούρκων;
Στην ιστορία μας είναι έντονα αποτυπωμένη κι η θεωρία ότι η Δύση δεν βοήθησε το Βυζάντιο και την Κωνσταντινούπολη. Τι εννοούν άραγε όσοι ανακυκλώνουν τέτοια θεωρία; Ποια Δύση να βοηθήσει; Η πολυδιασπασμένη Δύση; Με τον Πάπα να έχει ήδη χρεωμένο στην πλάτη του το σχίσμα και όλη την Ανατολική εκκλησία ν’ αντιτίθεται;
Να πούμε και κάτι ακόμη; Με ποιους πολεμούσε μαζί ο Παλαιολόγος; Με τους απεσταλμένους του Πάπα: Τους Γενοβέζους και τον Ισίδωρο του Κιέβου. Και μάλιστα την ώρα που ο θλιβερός Σχολάριος (που έγινε πρώτος πατριάρχης μετά την άλωση, με χρυσάφια και προνόμια) τοιχοκολλούσε αναθέματα εναντίον του Παλαιολόγου.
Κι επειδή έχουμε μάθει για την … κερκόπορτα, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια συμβολική φράση.
Ο Μωάμεθ, με στρατό 100 -120 χιλιάδες άνδρες (Σέρβους, Τούρκους κι Αλβανούς), έναντι 4.5 χιλιάδων μέσα στα τείχη της Πόλης, την είχε ουσιαστικά αλώσει από το 1452. Όταν έκτισε το κάστρο ανάμεσα στη Μαύρη θάλασσα και τον Μαρμαρά για να ελέγχει τα περάσματα στον Κεράτιο Κόλπο. Κι ουσιαστικά απέκλεισε από παντού την Κωνσταντινούπολη και κυρίως την άφησε χωρίς εφόδια και τρόφιμα. Εξ ου και οι λιμοί και η πανώλη. Μόνο 3-4 γενοβέζικα πλοία (από τη βοήθεια του Πάπα) έσπασαν την πολιορκία και πήγαν λίγα τρόφιμα στους πολιορκημένους. Και, πράγματι οι Γενοβέζοι προσέφεραν τεράστια βοήθεια, αλλά όταν σκοτώθηκε ο αρχηγός τους, ο Τζουστιάνι, έχασαν το ηθικό τους και υποχώρησαν.
Στα τείχη της Πόλης απλώθηκαν χιλιάδες σκάλες. Κι όταν από την πύλη του Ρωμανού άρχισαν να μπαίνουν χιλιάδες Τούρκοι μέσα στην Κωνσταντινούπολη, όλα ήταν θέμα χρόνου να λήξουν.
Η Πόλη εάλω!
Όσοι ήταν μέσα στην Πόλη πολέμησαν με ανείπωτο ηρωισμό. Ακόμη κι ο Λουκάς Νοταράς που διέθετε τρεις υπηκοότητες και ήταν Μέγας Δουξ του Βυζαντίου (κάτι σαν πρωθυπουργός σήμερα) κι είχε όλα τα χρήματά του στη Δύση.
Μετά την άλωση, η πρώτη που προσκύνησε ήταν η εκκλησία και ο Σχολάριος! Κι ανέδειξε ως ματαιοπονία κάθε επιχείρηση ή προσπάθεια για αντίσταση, αφού η… θεϊκή βούληση έστειλε τον …φιλάνθρωπο σουλτάνο και εκείνον για να… συνετίσουν τους αμαρτωλούς χριστιανούς!
Εξ ου και η εκκλησία κράτησε όλα της τα κτήματα και την περιουσία και η Βυζαντινή αυτοκρατορία τα έχασε. Εξ ου και τα σημερινά … Βατοπεδινά βακούφια και χρυσόβουλα. Εξ ου και η αλήθεια ότι ενώ η Κωνσταντινούπολη επολιορκείτο, στον Άθω είχαν συγκεντρωθεί 70 χιλιάδες καλόγεροι και ουδείς έσπευσε να βοηθήσει εναντίον των απίστων…
