Πριν από αιώνες τα αρχαία δίκτυα του Δρόμου του Μεταξιού (που δεν ήταν ένας και μοναδικός) διευκόλυναν τις πολιτικές και εμπορικές επαφές μεταξύ της Ασίας και της Ευρώπης. Όμως επίσης άνοιξαν δρόμους για τις γενετικές ανταλλαγές, που διαμόρφωσαν ένα από τα πιο δημοφιλή φρούτα του κόσμου: το μήλο. Δεν του φαίνεται, αλλά το μήλο αποδεικνύεται ιδιαίτερα ταξιδιάρικο, όπως δείχνει για πρώτη φορά μία νέα αμερικανο-κινεζική γενετική έρευνα.
Καθώς αναρίθμητοι στρατιώτες, βοσκοί, έμποροι, μοναχοί και άλλοι ταξιδιώτες κινούνταν είτε προς τα δυτικά είτε προς τα ανατολικά κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, φέρνοντας μαζί τους προϊόντα και ιδέες, μεταξύ άλλων μετέφεραν πέρα-δώθε σπόρους από άγριες και εξημερωμένες μηλιές. Σταδιακά προέκυψαν οι περίπου οι 7.500 ποικιλίες μήλων που υπάρχουν σήμερα.
Οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μπόις-Τόμσον του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης και του Αγροτικού Πανεπιστημίου Σαντόνγκ της Κίνας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Nature Communications”, αλληλούχισαν («διάβασαν») και συνέκριναν τα γονιδιώματα 117 ποικιλιών καλλιεργούμενων και άγριων μήλων από την Ασία, την Ευρώπη και την Αμερική, μεταξύ των οποίων της συνηθέστερης σημερινής ποικιλίας (Malus domestica).
Προέκυψε έτσι, με τη βοήθεια του DNA, ο πιο ολοκληρωμένος μέχρι σήμερα «χάρτης» της εξελικτικής ιστορίας του μήλου. Το κοινό δυτικό μήλο (το Malus domestica) εμφανίσθηκε στην Κεντρική Ασία και προήλθε από ένα άγριο μήλο (Malus sieversii), με πρόσθετη στη συνέχεια συνεισφορά από αγριόμηλα που υπήρχαν κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού με κατεύθυνση προς την Ευρώπη.
Η νέα γενετική έρευνα θεωρεί ως πιθανότερη την προέλευση του κοινού μήλου από μια περιοχή του Καζακστάν στα δυτικά της οροσειράς Τιεν Σαν, γνωστής και ως «Ουράνια Βουνά». Το πρώτο εξημερωμένο κοινό μήλο ταξίδεψε όμως και προς τα ανατολικά, πάνω στον άξονα επίσης του μεταξιού, δημιουργώντας νέα υβρίδια με τοπικά αγριόμηλα, εωσότου προέκυψαν τελικά τα σημερινά μαλακά και γλυκά μήλα της Κίνας.
Όπως είπε ο επικεφαλής της μελέτης, κινέζος καθηγητής βιοπληροφορικής Ζανγκτζουν Φέι, «αποκαλύψαμε δύο μείζονες εξελικτικές διαδρομές κατά μήκος του Δρόμου του Μεταξιού, προς τα δυτικά και προς τα ανατολικά. Κάθε βήμα πάνω σε αυτές τις διαδρομές είχε ως συνέπεια να υπάρχουν αλλαγές στην ποιότητα των φρούτων».
Μεταξύ άλλων, στην πορεία αναδύθηκε η θεόξινη ευρωπαϊκή ποικιλία μήλων Malus sylvestris, η οποία έχει συμβάλει καθοριστικά στο γονιδίωμα του σύγχρονου κοινού μήλου. Εκτιαμάται ότι περίπου το 46% του γενετικού υλικού του σύχγρονου κοινού μήλου προέρχεται από τον πρώτο πρόγονο του Καζακστάν, το 21% από το ευρωπαϊκό αγριόμηλο (crabapple) και το 33% από άλλες λιγότερο σαφείς πηγές.
Τα αρχικά αγριόμηλα ήσαν πολύ πιο μικρά και πιο ξινά, αλλά σταδιακά, μέσα από σκόπιμες πλέον και όχι τυχαίες διασταυρώσεις, εμφανίσθηκαν μήλα μεγαλύτερα, πιο νόστιμα και πιο ανθεκτικά, που μπορούν να μείνουν στα ράφια για καιρό.
Η γενετική ανάλυση έφερε στο φως γονίδια που σχετίζονται με το μέγεθος, τη γεύση και την αντοχή του φρούτου και έτσι μπορεί στο μέλλον να δημιουργηθούν (μεταλλαγμένα) μήλα ακόμη πιο μεγάλα, γευστικά και ανθεκτικά από τα σημερινά.
Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση: https://www.nature.com/articles/s41467-017-00336-7
Παύλος Δρακόπουλος
