Του Κώστα Μελά
Μια από τις βασικές κυρώσεις που έχουν επιβάλλει οι ΗΠΑ στη Ρωσία αφορά στο πάγωμα των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας.
Με τον τρόπο αυτό αποκόπτεται η ΚΤΡ από τη διαχείριση του μεγαλύτερου μέρους του δικού της πλούτου. Πρόκειται για περιουσία περίπου 630 δις δολαρίων, που η Ρωσία σκόπευε να χρησιμοποιήσει για τη σταθεροποίηση της οικονομίας της κατά και μετά τη διάρκεια του πολέμου.
Για να έχουμε μια εικόνα του ύψους των συναλλαγματικών διαθεσίμων που πάγωσαν, θα πρέπει να πούμε ότι αντιπροσωπεύουν τη διπλάσια αξία των ετήσιων εισαγωγών της Ρωσίας και περισσότερο από το ένα τρίτο του ρωσικού ΑΕΠ.
Με μια κίνηση, ο πρόεδρος Μπάϊντεν φαίνεται να γκρέμισε το «ρωσικό τείχος», μη επιτρέποντας στην ΚΤΡ να χρησιμοποιεί κατά το δοκούν τα συναλλαγματικά της αποθέματα, ενώ ο παράλληλος αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το σύστημα SWIFT στοχεύει στην κατάρρευση του ρωσικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, προμηνύει μια επερχόμενη νομισματική κρίση και μια κρίση χρέους του εφάμιλλη του επιπέδου του 1998. Τα ρωσικά ομόλογα ταυτοποιήθηκαν στην επενδυτική βαθμίδα των σκουπιδιών και το ρούβλι έχει απωλέσει περίπου το 30,0% της αξίας του. Η ρωσική οικονομία ήδη απώλεσε τη θέση της στις δέκα μεγαλύτερες , με βάση το ΑΕΠ, οικονομίες του πλανήτη.
Όμως η πράξη αυτή, εκτός του να προκαλεί πολύ δύσκολες καταστάσεις στη ρωσική οικονομία, ταυτόχρονα θέτει επί τάπητος, σε αυτή τη συγκυρία, έναν γενικότερο προβληματισμό για την αρχιτεκτονική του Διεθνούς Νομισματικού Συστήματος, όπως αυτό θεσμοθετήθηκε στο Bretton Woods τη δεκαετία του 1940.
Η αποδοχή του αμερικανικού νομίσματος ως βασικού αποθεματικού νομίσματος –ουσιαστικά ως παγκόσμιου νομίσματος– έδωσε πολλά πλεονεκτήματα στο δολάριο, αλλά και υποχρεώσεις μεταξύ των οποίων η παροχή της απαιτούμενης διεθνούς ρευστότητας και η ασφάλεια των καταθέσεων σε δολάρια, η χρήση των οποίων θα πρέπει να είναι, ανά πάσα στιγμή, στη διάθεση των κατόχων.
Η λειτουργία του Διεθνούς Νομισματικού Συστήματος στηρίζεται στο θεσμικό ρόλο των κεντρικών τραπεζών των χωρών του πλανήτη, να έχουν την επιλογή να διαχειρίζονται τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα με τρόπο που αυτές κρίνουν με βάση τη λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών. Η απαγόρευση να ασκήσει αυτό το δικαίωμα στην ΚΤΡ θέτει εν αμφιβόλω τη μέχρι σήμερα λειτουργία του ΔΝΣ.
Το αμερικανικό νόμισμα αποτελεί το 59,02% των συνολικών συναλλαγματικών αποθεμάτων του συνόλου των ΚΤ του πλανήτη (2021). Ακολουθεί το ευρώ, 21,04%, το γιαπωνέζικο γιέν, 6,03%, η βρετανική στερλίνα, 4,69% και το κινέζικο γουάν, 2,07%.
Παράλληλα, οι χώρες που διαθέτουν υψηλά συναλλαγματικά διαθέσιμα σε αμερικάνικα δολάρια είναι: Κίνα 3.222,4 τρις, Ιαπωνία 1.259,9 τρις, Ελβετία 1.033,8 τρις, Ινδία 569,9 τρις, Ταϊβάν 548,9 τρις, Χονγκ Κονγκ 478,7 τρις, Ρωσία 463,9 τρις, Ν. Κορέα 437,5 τρις, Σαουδική Αραβία 429,5 τρις…
Σε αυτή τη φάση της έντονης πολιτικής, οικονομικής και τεχνολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αλλά και της Ρωσίας, κυρίως μετά την εισβολή στην Ουκρανία, είναι δεδομένη η ανησυχία των χωρών που επιχειρούν με τον ένα ή άλλο τρόπο να εξαπλώσουν την κυριαρχία τους σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ π.χ. Κίνα, Χονγκ Κόνγκ ή χωρών που βρίσκονται σε μια περισσότερο ουδέτερη θέση, π.χ. Ινδία, Σαουδική Αραβία, αλλά και χωρών που σήμερα βρίσκονται στο πλευρό των ΗΠΑ, π.χ. Ιαπωνία, αλλά ως ιστορικό έθνος έχει και αυτό κρυφές και ανεκπλήρωτες επιθυμίες να ανησυχούν σφόδρα για τα νέα δεδομένα που «τάραξαν» τη μέχρι σήμερα λειτουργία του ΔΝΣ. Ο φόβος ότι μπορούν να βρεθούν στη θέση της Ρωσίας είναι πλέον κάτι που δεν φαντάζει τόσο μακρινό. Ένα όπλο στα χέρια των ΗΠΑ, του οποίου η χρήση προκαλεί σκέψεις προκειμένου να βρεθούν τρόποι ελάττωσης ή αποφυγής του.
Ειδικά η Κίνα συνεπικουρούμενη από χώρες που αισθάνονται τις επερχόμενες αλλαγές στην κατανομή ισχύος προσπαθεί να καταστήσει το γουάν ένα νέο αποθεματικό νόμισμα και η απόφαση του προέδρου Μπάϊντεν να παγώσει τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της ΚΤΡ, παρέχει ένα ακόμη επιχείρημα προς αυτή την κατεύθυνση. Η προσπάθεια διεθνοποίησης του γουάν, η οποία άρχισε με την είσοδο του κινέζικου νομίσματος στο καλάθι των νομισμάτων του ΔΝΤ που καθορίζουν την αξία των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (SDR’s), συνεχίζεται και με την προσπάθεια δημιουργίας ενός παράλληλου συστήματος διεξαγωγής διασυνοριακών συναλλαγών, αλλά κυρίως με το ψηφιακό γουάν το οποίο πλέον χρησιμοποιείται στην πράξη εντός της Κίνας αλλά και στις συναλλαγές με ορισμένες χώρες.
Είμαστε ακόμη μακριά από τη στιγμή που το γουάν θα αναλάβει ρόλο αποθεματικού νομίσματος στον πλανήτη, αλλά η ενέργεια του προέδρου Μπάϊντεν, έχω την εντύπωση πως δίνει μια μικρή ώθηση προς την αναζήτηση μιας νέας αρχιτεκτονικής του ΔΝΣ, ειδικά από τις χώρες που αμφισβητούν ή και δεν δέχονται πλέον την ηγεμονία των ΗΠΑ στον πλανήτη.
***To geoeurope είναι ένας ιστότοπος που δημιουργήθηκε από επιστήμονες και ειδικούς που έχουν ασχοληθεί με τη γεωπολιτική της Ευρώπης και έχουν διαπιστώσει συγκεκριμένα κενά στη ροή των πληροφοριών που διαμορφώνουν τις γεωπολιτικές συζητήσεις στην ήπειρό μας.
