Τι σημάδεψε τον ελληνικό πολιτισμό το 2017; Το ΑΠΕ-ΜΠΕ εστιάζει σε σημαντικούς σταθμούς που έκανε φέτος ο πολιτισμός στην Ελλάδα και οι οποίοι βρέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, άλλοτε με θετικό και άλλοτε με αρνητικό πρόσημο. Αποχαιρετώντας το 2017 δεν ξεχνάμε και τους μεγάλους της Τέχνης που έφυγαν από τη ζωή αυτή τη χρονιά.
Γεγονότα που συζητήθηκαν
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)
Η παράδοση του στο ελληνικό Δημόσιο, και ως εκ τούτου στην ελληνική κοινωνία, άνοιξε μια μεγάλη είσοδο πολιτισμού στην πόλη. Οι κτιριακές του εγκαταστάσεις είναι σχεδιασμένες για μεγάλα θεάματα από τον διεθνή αρχιτέκτονα Ρέντζο Πιάνο -ο οποίος θα σχεδιάσει και το Μουσείο για τους «Δεσμώτες» του Φαλήρου. Η Εθνική Λυρική Σκηνή (ΕΛΣ) εγκαινίασε το νέο της κτίριο με μια λαμπερή πρεμιέρα της «Ηλέκτρας» με την Αγνή Μπάλτσα ενώ η Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος έκανε την μεγαλύτερη μετάβαση στην ιστορία των 185 χρόνων της. Στο μεταξύ, λίγο πριν εκπνεύσει ο χρόνος, το ιστορικό θέατρο της οδού Ακαδημίας «Ολύμπια», που επί έξι δεκαετίες στέγαζε την ΕΛΣ, μισθώθηκε για δέκα χρόνια από τον δήμο Αθηναίων και θα στεγάζει στο εξής τα Μουσικά Σύνολά του.
Documenta 14
Το μεγάλο διεθνές εικαστικό γεγονός για πρώτη φορά στην ιστορία του διεξήχθη και εκτός έδρας του (Κάσελ). Ήρθε στην Αθήνα ανοίγοντας όλες τις αίθουσες του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), διείσδυσε στην πόλη και ξεσήκωσε πάθη που ίσως δεν αφορούσαν το ευρύ κοινό όσο τους ανθρώπους της τέχνης και τα ΜΜΕ. Αγαπήθηκε, μισήθηκε, δίχασε, προβλημάτισε, μετατράπηκε σχεδόν σε …δημοψήφισμα: υπέρ ή κατά. Στην Αθήνα, πάντως, η documenta 14 δέχθηκε περισσότερες από 339.000 επισκέψεις, καθιστώντας την ως την έκθεση σύγχρονης τέχνης με τη μεγαλύτερη επισκεψιμότητα στην ιστορία της Ελλάδας.
Ελληνικό
Η προστασία των αρχαιοτήτων στην περιοχή του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό, όπου σχεδιάζεται η δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου. Η συζήτηση κορυφώθηκε όταν το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μετά από δυο διαδοχικές διακοπές, γνωμοδότησε μεταξύ άλλων υπέρ της κήρυξης αρχαιολογικού χώρου, περίπου 300 στρεμμάτων, εντός της επένδυσης (και περίπου άλλων 1.700 στους δήμους Ελληνικό-Αργυρούπολη, Άλιμο και Γλυφάδα).
Παραιτήσεις, αντικαταστάσεις και απομακρύνσεις προσώπων
Η παύση της τέως προέδρου (και του ΔΣ) του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠ), Ασπασίας Λούβη, η απομάκρυνση της Γενικής Διευθύντριας Ηλέκτρας Βενάκη από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, η παραίτηση του Γιώργου Κιμούλη από τη θέση του Προέδρου του ΚΠΙΣΝ. Η χρονιά σημαδεύτηκε, επίσης, με την ανανέωση των θητειών της διευθύντριας του ΕΜΣΤ, Κατερίνας Κοσκινά, ως το τέλος του 2018 και της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, για άλλα πέντε χρόνια. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο έργο επέκτασης και πλήρους ανακαίνισης του κτιρίου της Εθνικής Πινακοθήκης συνέβαλε αποφασιστικά τη χρονιά που πέρασε η νέα δωρεά ύψους 13 εκατ. ευρώ του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
ΑΕΠΙ
Ο διαχειριστικός έλεγχος που διεξήχθη για λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού στην εταιρεία ΑΕΠΙ (Ανώνυμη Εταιρεία Πνευματικής Ιδιοκτησίας) αποκάλυψε το σκάνδαλο διαφθοράς, στη συνέχεια η υπόθεση πήρε τον δρόμο της δικαιοσύνης και στις 13/7/2017 ψηφίστηκε το νέο νομοσχέδιο για διαφάνεια και έλεγχο στα πνευματικά δικαιώματα.
Αρχαιολογία – Εκθέσεις
Από τα πιο ενδιαφέροντα γεγονότα τη χρονιά που πέρασε ήταν η έκθεση «Ένας κόσμος συναισθημάτων: Αρχαία Ελλάδα, 700 π.Χ. – 200 μ.Χ.», που μεταφέρθηκε από το Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο της Νέας Υόρκης στο Μουσείο Ακρόπολης. Αν και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο, πολλές σπουδαίες αρχαιολογικές εκθέσεις βρίσκονται ακόμα εν εξελίξει, όπως:
Η έκθεση «ΧΡΗΜΑ. Σύμβολα απτά στην αρχαία Ελλάδα», που συνεχίζεται στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ως τις 15 Απριλίου 2018. Περιλαμβάνει 85 νομίσματα από τη Συλλογή της Alpha Bank και περίπου 160 αντικείμενα από αρχαιολογικά μουσεία και συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού, κάποια από τα οποία «ταξιδεύουν» πρώτη φορά εκτός συνόρων ειδικά για την περίσταση.
Η έκθεση «Αδριανός και Αθήνα. Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο», που συνδιοργανώνει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών, θα διαρκέσει όλο το 2018. Πραγματοποιείται στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 1.900 χρόνων από την ανάρρηση του φιλέλληνα αυτοκράτορα στον θρόνο το 117 μ.Χ. και περιλαμβάνει εκθέματα από τις συλλογές του Μουσείου, κυρίως πορτραίτα, όπως των Αδριανού, Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Ηρώδη Αττικού κ.α.
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ενέκρινε το 2017 τον προσωρινό δανεισμό αρχαιοτήτων που θα πλαισιώνουν την περιοδική έκθεση «Ιερά Οδός και Ελευσίνα». Επίκεντρο της έκθεσης, που θα πραγματοποιηθεί τη νέα χρονιά στο Μουσείο Ακρόπολης, είναι τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα σπουδαιότερα της αρχαιότητας.
«Κυκλαδικά στιγμιότυπα από τα μνημεία και τους ανθρώπους τους» λέγεται η έκθεση που ξεκίνησε τον Νοέμβριο στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο και θα συνεχιστεί ως τον Φεβρουάριο 2018. Παρουσιάζει συγκεκριμένες αρχαιότητες και μνημεία, υπογραμμίζοντας παράλληλα το δύσκολο και πολύπλοκο έργο των ανθρώπων που εργάστηκαν άοκνα για τη διάσωση του αρχαιολογικού πλούτου των Κυκλάδων.
Άλλα σημαντικά αρχαιολογικά γεγονότα του 2017
Με μία «ιστορική», όπως χαρακτηρίστηκε, συνεδρίαση, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε το «πράσινο φως» στην προμελέτη για την κατασκευή του σταθμού «Βενιζέλου» και την κατά χώραν διατήρηση και ανάδειξη των αρχαιοτήτων οι οποίες ανακαλύφθηκαν στο πλαίσιο των εργασιών για την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης.
Η συνέχιση των ερευνών στη θαλάσσια περιοχή του Ναυαγίου των Αντικυθήρων, στον Όρμο Αμπελακίου στη Σαλαμίνα και στον αρχαίο λιμένα Λεχαίου στην Κόρινθο, έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα.
Ανακοινώθηκε ότι δύο ελληνικά μουσεία, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θηβών και το Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας, θα διεκδικήσουν το βραβείο για το Ευρωπαϊκό Μουσείο της Χρονιάς (2018).
Με γνωμοδότηση του ΚΑΣ, θα εκπονηθεί ειδική αρχιτεκτονική μελέτη για την καλύτερη προστασία του αρχαιολογικού χώρου του Ναού του Απόλλωνα Ζωστήρα στο Λαιμό Βουλιαγμένης και τη σύνδεσή του, μέσω πεζοδρομίου, με παρακείμενο λόφο όπου έχουν ανακαλυφθεί σημαντικές αρχαιότητες.
Στο ΕΣΠΑ της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας εντάχθηκε το έργο της «στερέωσης, συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του μνημείου τύμβου Καστά στην Αμφίπολη Σερρών».
Θέατρο
Οι συνέργειες πολλαπλασιάστηκαν το 2017, το υπουργείο Πολιτισμού μετά από πολλά χρόνια χρηματοδότησε ελεύθερες σκηνές, το Ελληνικό Φεστιβάλ εγκαινίασε το Λύκειο της Επιδαύρου-σχολείο για το αρχαίο δράμα, στοίχημα που κέρδισε ο διευθυντής του, Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος. Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος κατάφερε να αυξήσει κατά πολύ τα έσοδα του από τα εισιτήρια, έδωσε ποιοτικές παραστάσεις ενώ, πέρα από τις σκηνές του, παρείσφρησε στην πόλη με εναλλακτικές παραστάσεις.
Βιβλίο
Μετά από αρκετά χρόνια, η 14η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης κατόρθωσε το 2017 να αποκτήσει διεθνή χαρακτήρα, ενώ η επόμενη διοργάνωσή της είναι αφιερωμένη στη γαλλοφωνία. Όσο για την Αθήνα, το 2018 θα είναι η Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου.
Διακρίσεις
Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου είναι ο πρώτος Έλληνας καλλιτέχνης που κέρδισε το «Βραβείο Ευρώπη για το θέατρο». Δίπλα στην Ιζαμπέλ Υπέρ και τον Τζέρεμι Άιρονς, ο Έλληνας χορογράφος βραβεύτηκε με το σκεπτικό ότι «η συμβολή του στην τέχνη είναι τόσο σημαντική, που αυτό το βραβείο πρέπει να θεωρηθεί αναγκαίο και επιβεβλημένο. Μία αναγνώριση που του αξίζει απόλυτα».
Ο Λεωνίδας Καβάκος κέρδισε την μεγαλύτερη μουσική διάκριση της Δανίας, το βραβείο Léonie Sonning Music Prize 2017. Έχει απονεμηθεί στο παρελθόν στον Γεχούντι Μενουχίν, τον Μστισλάβ Ροστροπόβιτς, τον Λέοναρντ Μπερνστάιν, τον Ιγκόρ Στραβίνσκι.
Η συναυλία αλληλεγγύης για την Ηριάννα
Μια από τις πληθέστερες συναυλίες αλληλεγγύης των τελευταίων χρόνων. Πάνω από 20 χιλιάδες κόσμου συγκεντρώθηκαν με προσκλητήριο από στόμα σε στόμα, για την απελευθέρωση της Ηριάννας, κρατούμενης στις φυλακές Κορυδαλλού .
Μεγάλες απώλειες στην τέχνη
Το 2017 αποχαιρετήσαμε μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης. Έφυγε από τη ζωή ο συναρπαστικός Γιάννης Κουνέλλης της Ρώμης και της Ελλάδας, ο Νίκος Κούνδουρος, τρομερό παιδί του πρώτου μετεμφυλιακού κύματος κινηματογραφοφιλίας, σκηνοθέτης του Δράκου και της Μαγικής Πόλης, ο Σπύρος Ευαγγελάτος, από τους σημαντικότερους θεατρανθρώπους, η συγγραφέας Λούλα Αναγνωστάκη που σφράγισε με το έργο της το ελληνικό θέατρο και με τις συνεργασίες της το Θέατρο Τέχνης. Επίσης, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, η Αρλέτα, η Ζωή Λάσκαρη… Αποχαιρετώντας τους ενεργοποιήθηκε κι ένα βιωματικό κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
