Περιστατικό 1ο:
Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Πιτσιρικάς, έκανα εκπομπή βράδυ στο «Κανάλι 1» του Πειραιά. Ένα εκ των τριών πρωτοπόρων ραδιοφώνων της λεγόμενης ελεύθερης ραδιοφωνίας. Η τηλεφωνήτρια, η Αμαλία, μου «περνά» μια τηλεφωνική γραμμή:
- Ξέρετε ότι πέθανε ο Μίκης Θεοδωράκης; Ξέρετε ότι το λένε όλα τα ραδιόφωνα κι εσείς δεν μεταδίδετε την είδηση;
Ομολογώ ότι ταράχθηκα. Αναρωτήθηκα αν έχω κάνει τέτοια γκάφα. Κινητά τηλέφωνα δεν υπήρχαν, συνάδελφοι με τους οποίους επικοινώνησα δεν ήξεραν τίποτα. Αμέσως το πρώτο που σκέφτηκα είναι να πάρω τηλέφωνο στο σπίτι του Μίκη. Σήκωσε το τηλέφωνο ο ίδιος. Αιφνιδιάστηκα, το έκλεισα αμέσως. Κι ύστερα από ένα –δυο λεπτά ξαναπήρα.
- Καλησπέρα. Είμαι ο Ν.Σ. και σας τηλεφωνώ από το «Κανάλι 1»… Σας πήρα επειδή έφτασε στον σταθμό μια πληροφορία ότι … θα σας το πω χιουμοριστικά… ότι… ότι… ότι… πήγατε στον άλλο κόσμο …και πρέπει να προσέξετε μη γίνετε σύννεφο…
Στην άλλη άκρη της γραμμής ακούστηκε ένα γέλιο…. Κι ύστερα η απαγγελία ενός στίχου από το τραγούδι του «Ανάμεσα σε μένα και τον ήλιο»:
- Ανάμεσα σε μένα και τον ήλιο
δεν υπάρχει, δεν υπάρχει
παρά μόνο η διαφορά του χρόνου….
Και συμπλήρωσε:
- Καλοσύνη σου μικρέ… Μα έχω σκοπό να φτάσω στα εκατό….
Περιστατικό 2ο:
Στα μέσα της δεκαετίας του 2000, πρώτες πρωινές ώρες κι αφού είχαμε κλείσει πια την πρώτη σελίδα της «Αθλητικής Ηχούς» κι η εφημερίδα ήταν ήδη στο πιεστήριο για εκτύπωση, κτυπά το τηλέφωνο στο γραφείο μου, όπου είχαμε μείνει με τους μπασκετικούς συντάκτες και σχολιάζαμε ένα παιγνίδι του Παναθηναϊκού με τον Ολυμπιακό, που είχε λήξει πριν 2 ώρες.
- Μάθατε ότι ο Κόκκαλης έπαθε έμφραγμα κι είναι στο Ωνάσειο σε κρίσιμη κατάσταση;
Η κινητοποίηση ήταν άμεση, αλλά το θέμα διαλευκάνθηκε εντός 2 λεπτών, αφού η κινητή τηλεφωνία ήταν πια στη ζωή μας και διευκόλυνε τη ζωή μας.
Τα θυμήθηκα όλα αυτά με αφορμή το face news με τον υποτιθέμενο θάνατο του Κώστα Γαβρά.
Πάντα οι φάρσες σε εφημερίδες και λοιπά ΜΜΕ ήταν συχνό φαινόμενο. Μα υπήρχε ο επαγγελματισμός κι η σύνεση ν’ αντιμετωπίζονται. Σήμερα που η εντυπωσιοθηρία κι ο ανταγωνισμός των ΜΜΕ βρίσκονται μπροστά από την είδηση ή την ανάλυση, αυτά τα χαρακτηριστικά έχουν πάει περίπατο. Έτσι, προκειμένου κάποια μέσα να κερδίσουν περισσότερα likes, άρα διαφημίσεις και χρήματα, οτιδήποτε λέει ο καθένας δημοσιεύεται χωρίς κανένα έλεγχο κι εξακρίβωση. Πολύ περισσότερο όταν στο facebook ή το twitter, ένα απέραντο καφενείο διακινεί ότι ανοησία μπορεί να φανταστεί κάποιος.
Βλέπετε, η πραγματική δημοσιογραφία απαιτεί αέναη μάχη με τον χρόνο και την αναζήτηση της αλήθειας ενώ η ανευθυνότητα δεν πληρώνει ποτέ το κόστος της αλητείας ή του αντιεπαγγελματισμού. Πολύ περισσότερο στη χώρα μας όπου η αμάθεια, η ευπιστία της κοινωνίας, ο λαϊκισμός κι εν πολλοίς η απαξίωση των ΜΜΕ αποτελούν σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς μας.
Επιπλέον, δεν πρέπει να ξεχνάμε κάτι ακόμη. Τα face news βρέθηκαν στην υπηρεσία της κυβέρνησης όπως αποκαλύφθηκε από πρώην σύντροφο που βρισκόταν σε έμμισθη υπηρεσία, έναντι 60 λεπτών (!!!) ανά κείμενο (τρολ) προκειμένου να διασπείρει διάφορες «ειδήσεις». Ας μη ξεχνάμε την ακούσια παραδοχή του υπουργού Χριστόφορου Βερναρδάκη (Νοέμβριος 2017) περί «μηνιαίων reports με τα οποία παρακολουθούμε τα ποιοτικά και ποσοστικά δεδομένα στα social media». Ο οποίος, ουσιαστικά είπε ότι με την αξιοποίηση της ζωής των άλλων, η κυβέρνηση προωθεί την δική της ατζέντα, μέσω της πολιτικής προπαγάνδας.
Είναι σαφές πια ότι οι μεγάλες πολιτικές μάχες δεν γίνονται στη Βουλή αλλά στην αρένα του διαδικτύου. Με ψεύτικους λογαριασμούς, ψευδώνυμα και συμβούλους σε θέματα social media. Ακόμη και με την εμφάνιση εταιρειών δημοσκοπήσεων για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα και έργο. Με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εταιρεία (εργαστήρι κοινωνικών ερευνών την είχε χαρακτηρίσει ο υπουργός Βερναρδάκης) στην οποία επικεφαλής είναι ο πιο στενός του συνεργάτης του (Στέργιος Τσιαφούλης). Ο οποίος είναι και αποσπασμένος στο γραφείο του. Όπου με ομάδα φοιτητών πειραματίζεται με διαφορετικές μεθόδους ανάλυσης και συλλογής πληροφοριών.
Οι μέθοδοι αυτές χρησιμοποιούν διάφορα δεδομένα και κτενίζουν τα κοινωνικά δίκτυα συλλέγοντας πληροφορίες ανά δευτερόλεπτο αναφορικά με το τι δημοσιεύεται.
Παρακολουθώντας τους λογαριασμούς και τη δραστηριότητα των χρηστών, μπορεί κανείς να τους αναδείξει ή να τους «πνίξει». Πιο συγκεκριμένα, σε μια δεδομένη στιγμή μπορεί να στρέψει χιλιάδες συντονισμένους και αυτοματοποιημένους λογαριασμούς για να κάνουν like και share με σκοπό την κατασκευή ομοφωνίας ή για να δημιουργήσουν την εντύπωση της αποδοκιμασίας. Είναι προφανές ότι με τα γνωστά ως bots στο Twitter -λογαριασμούς δηλαδή που ελέγχονται κεντρικά και απομακρυσμένα από χρήστες που θέλουν να διαχύσουν με αυτοματοποιημένο τρόπο τα μηνύματά τους- μπορεί κανείς να καταστρέψει ή να αναδείξει λογαριασμούς. Παρακολουθώντας και καταγράφοντας, επιλέγεται ποιοι θα πληγούν. Με τον ίδιο τρόπο διαχέεται και μια είδηση ή μια φήμη. Εξάλλου, οι αλγόριθμοι αυτών των Μέσων, που επιλέγουν τι θα προβάλουν, δίνουν προτεραιότητα όχι τόσο στην αλήθεια του περιεχομένου των ειδήσεων όσο στο πόσο δημοφιλείς μπορεί να είναι, με συνέπεια οι «ειδήσεις» να εξαπλώνονται με ταχύτητα φωτός. Πολλαπλασιασμός των followers σημαίνει αύξηση της αποδοχής και άρα ενίσχυση της επιρροής του χρήστη στα social media.
Προφανώς η επιρροή των Fake news δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Στις ΗΠΑ ο Τράμπ κατάφερε να επικρατήσει εκμεταλλευόμενος αυτή ακριβώς την απήχηση των ψευδών ειδήσεων σε μεγάλα στρώματα της κοινωνίας. Και συνεχίζει να το κάνει και ως πρόεδρος, όπως απέδειξε με έρευνα της η Washington Post. Στην οποία καταγράφηκαν 4.229 ψευδείς και παραπλανητικοί ισχυρισμοί του Τραμπ μέσα σε 558 ημέρες θητείας του στον Λευκό Οίκο!
Άρα; Άρα μεγάλη προσοχή αναφορικά με το ποιες ιστοσελίδες διαβάζετε. Προτιμήστε τις μεγάλες κι έγκυρες ιστοσελίδες. Προτιμήστε εκείνες που γνωρίζετε τους ανθρώπους που γράφουν και τις στηρίζουν. Εκείνες που δεν σας έχουν δώσει ψεύτικες ειδήσεις, δεν σας έχουν κοροϊδέψει, δεν παίζουν παιγνίδια στην πλάτη σας. Κι επιπλέον, προσοχή στην κάθε ανοησία που διαβάζετε στο facebook, στο twitter και στα άλλα παρεμφερή δίκτυα…
