Τοποθέτηση κ. Γιώργου Ζανιά, Προέδρου Δ.Σ. Eurobank, σε πάνελ με θέμα: Δημοσιονομική επίγνωση, αξιοπιστία της χώρας και στάση των αγορών. Στο Συνέδριο του Κύκλου Ιδεών: Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΑ VΙ: Εθνική στρατηγική και διεθνής περιδίνηση
Ερώτηση: Ο τραπεζικός τομέας, όπως έδειξε και η 10ετής ελληνική κρίση, είναι ευάλωτος στις δημοσιονομικές αναταράξεις. Είναι επίσης ευάλωτος στο θέμα της εμπιστοσύνης από τους επενδυτές και βεβαίως από τους καταθέτες. Πόσο ισχυρές είναι σήμερα οι ελληνικές τράπεζες – οι οποίες έχουν και μία στενή σχέση με το Ελληνικό Δημόσιο δεδομένου ότι έχουν επενδύσει μεγάλα ποσά σε κρατικά ομόλογα – να αντιμετωπίσουν μία νέα δημοσιονομική κρίση; Ανησυχείτε ότι αν κάτι δεν πάει καλά, οι τράπεζες θα μπορούσαν να ξαναβρεθούν αντιμέτωπες με κύμα νέων κόκκινων δανείων; Είστε σε θέση σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που πρέπει να διοχετευθούν οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης να διοχετεύσετε τους πόρους αυτούς στην οικονομία;
Nαι είμαστε σε θέση να διοχετεύσουμε τους πόρους και βοηθάει πολύ το Ταμείο Ανάκαμψης. Η χώρα, είναι μια από τις τρεις χώρες της Ευρώπης που υπέβαλαν αίτημα για τη δεύτερη δόση από το Ταμείο Ανάκαμψης και η Eurobank νομίζω είναι η πρώτη τράπεζα που ζήτησε τη δεύτερη δόση. Βρισκόμαστε από αυτή την πλευρά σε μια ευχάριστη φάση διότι υπάρχουν ευρωπαϊκά κονδύλια 70 – 80 δισ. ευρώ, τρία ΕΣΠΑ ουσιαστικά τα οποία δεν υπήρχαν στο παρελθόν και θα πρέπει να τα αξιοποιήσουμε.
Η πρόκληση είναι να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε. Αυτή τη στιγμή έχει ξεκινήσει πολύ καλά και ελπίζω να συνεχίσει έτσι. Τώρα, όσον αφορά στις τράπεζες και τα δημοσιονομικά. Αυτά είναι αλληλένδετα. Ιδιαίτερα σε μια οικονομία όπως είναι η οικονομία της ευρωζώνης όπου δεν υπάρχει δανειστής έσχατης ανάγκης, το ρόλο αυτό στην περίπτωση της Ελλάδας τον είχε η Τράπεζα της Ελλάδος παλιά. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί κάποια υποκατάστατα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά είναι με περιορισμούς και προϋποθέσεις.
Όταν υπάρχει δημοσιονομική αναταραχή, αυτοί που έχουν επενδύσει τα χρήματα σε ελληνικά ομόλογα ή αλλού και οι καταθέτες, αν φοβηθούν πως δεν θα πάρουν τα χρήματά τους πίσω, φεύγουν από την Ελλάδα (sudden stop). Αποσύρονται κεφάλαια και καταθέσεις από την χώρα, αυξάνονται επιτόκια, δεν υπάρχει ρευστότητα και επειδή αυτό επηρεάζει και ομόλογα επηρεάζει και τα κεφάλαια τραπεζών (doom loop). Αυτό έγινε στην κρίση. Αυτή τη στιγμή δεν βρισκόμαστε σε καμία περίπτωση κοντά σε κάτι τέτοιο. Καταρχήν και οι τράπεζες αυτή τη στιγμή είναι αρκετά ισχυρές μετά από αρκετά χρόνια και όταν τα κόκκινα δάνεια ήταν πάνω από το 50% του χαρτοφυλακίου των τραπεζών.
Tώρα είναι σε μονοψήφιους αριθμούς, έχουν επαρκή κεφάλαια, έχουν μεγάλη ρευστότητα και το πιο σημαντικό έχουν κερδοφορία η οποία αποτελεί γεννήτρια παραγωγής κεφαλαίων προκειμένου οι τράπεζες να έχουν τον αναπτυξιακό και κοινωνικό τους ρόλο. Βέβαια θα πρέπει να πούμε ότι δεν είμαστε εκεί που βρισκόμασταν όταν ξεκίνησε η κρίση σε καμία περίπτωση. Η κρίση μας άφησε και πολλά καλά τα οποία έχουν σχέση με αυτό. Μας άφησε ένα χρέος το οποίο είναι βιώσιμο.
Η εξυπηρέτηση αυτή τη στιγμή είναι στο 35% ίσως των ποσών που δίναμε πριν την κρίση και αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Η κρίση δημιούργησε προϋποθέσεις για ανάπτυξη που βλέπουμε τώρα μέσα από κάποιες μεταρρυθμίσεις και ευκαιρίες, ενώ δημιούργησε και κάποια δημοσιονομική επίγνωση. Όλα αυτά τα μάθαμε με τον πολύ σκληρό τρόπο βέβαια, δηλαδή μέσα από την κρίση.
Δεν πρέπει όμως σε καμία περίπτωση να επαναπαυόμαστε γιατί και η εμπιστοσύνη στη χώρα είναι πάρα πολύ εύθραυστη αλλά και λόγω των τελευταίων δύο κρίσεων έχουν γίνει πάρα πολλές δαπάνες και έχουμε πάει πάλι σε ελλείμματα. Ευτυχώς ωστόσο που οι περισσότερες από αυτές τις δαπάνες είναι one – off. Επηρεάζουν πολύ λιγότερο το έλλειμα. Επηρεάζουν βέβαια το δημόσιο χρέος. Έχουμε και μια θετική επίπτωση αυτή την περίοδο εξαιτίας του πληθωρισμού καθώς επειδή αυξάνεται το ονομαστικό ΑΕΠ, μειώνεται το δημόσιο χρέος σε όρους ΑΕΠ.
Βέβαια ο πληθωρισμός δημιουργεί άλλα προβλήματα στις τράπεζες και κυρίως επηρεάζει τα πραγματικά διαθέσιμα εισοδήματα τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τη δυνατότητα εξυπηρέτησης κάποιων δανείων και δη των στεγαστικών. Και σε αυτή την περίπτωση όμως νομίζω μπορούμε να ανταπεξέλθουμε διότι και με την άνοδο των επιτοκίων και κάποια έσοδα αυξάνονται για τις τράπεζες, συνεπώς νομίζω πως θα μπορέσουμε να το αντιμετωπίσουμε. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει βέβαια να συμβούν ακραία φαινόμενα δημοσιονομικής αναταραχής διότι όπως είπαμε είναι πάρα πολύ εύθραυστη αυτή η ισορροπία την Ελλάδα και φαίνεται από το ότι και οι οίκοι αξιολόγησης αναβάλουν συνεχώς την αναβάθμιση της Ελλάδας σε επενδυτική βαθμίδα.
Ερώτηση: Τραπεζική επίγνωση υπάρχει; Οι τράπεζες με τον τρόπο τους συνέβαλλαν και αυτές στη διόγκωση του χρέους τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα υπάρχει τραπεζική επίγνωση και στις τράπεζες τις ίδιες και στο κοινό τους αλλά και σε συνεργασία με την κυβέρνηση;
Είναι αλήθεια πως πριν από την κρίση οι τράπεζες ήταν πιο τολμηρές, έδιναν δάνεια με πιο χαλαρά κριτήρια και η ζήτηση από το κοινό ήταν τεράστια. Παρόλα αυτά όμως, ενώ το ιδιωτικό χρέος αυξήθηκε πολύ γρήγορα στην Ελλάδα σε σχέση με το παρελθόν μόλις είδαμε τα χαμηλά επιτόκια του ευρώ, το ιδιωτικό χρέος στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν το μικρότερο στην ευρωζώνη. Εκεί που κάναμε πρωταθλητισμό ήταν στο δημόσιο χρέος και στα δημόσια ελλείμματα. Από εκεί ξεκίνησαν όλα. Παρόλα αυτά επειδή έγιναν λάθη κατά το παρελθόν και στις τράπεζες, πλέον και οι τράπεζες έχουν μάθει και οι επόπτες έχουν μάθει και το κοινό ελπίζω να μαθαίνει σιγά – σιγά.
Τώρα, οι τράπεζες συχνά κατηγορούνται πως δεν δίνουν πιο πολλά δάνεια, ενώ παρακαλάμε για να δώσουμε δάνεια και αυτό γιατί χρησιμοποιούμε πιο σωστά κριτήρια προκειμένου να μπορέσουν κάποτε να πάρουν τα χρήματα πίσω, τα οποία φυσικά είναι χρήματα των καταθετών. Από την πλευρά τους οι επόπτες θέτουν πιο αυστηρά κριτήρια τώρα και μετά από αυτή την κρίση και κάνουν συνεχείς ελέγχους στις τράπεζες. Όσον αφορά στο κοινό, δεν υπήρχε τραπεζική επίγνωση, το θέμα ήταν να πάρει το δάνειο ξεχνώντας για το αύριο. Αυτό μας οδήγησε σε μια γενιά στρατηγικών κακοπληρωτών, κυκλοφόρησαν συνθήματα «δεν πληρώνω» που κατέστρεφαν την κουλτούρα των πληρωμών διότι οι τράπεζες βάζουν οι μέτοχοι 5 δισ. και μπορούν οι τράπεζες να δώσουν 20 και 30 φορές περισσότερα δάνεια από τις καταθέσεις.
Όταν παρεμβαίνει το Κράτος, εάν γίνεται μια καταστροφή, σώζει τους καταθέτες δεν σώζει τις τράπεζες. Αυτοί καταστράφηκαν (σ.σ. οι μέτοχοι των τραπεζών). Συνεπώς όλοι μαθαίνουμε από αυτό αλλά πιο πολύ πρέπει να μάθει το Κράτος και ο λαός να έχει και τραπεζική επίγνωση και δημοσιονομική επίγνωση. Ένα κεκτημένο των μνημονίων ήταν ότι έχουμε σταματήσει να τα ζητάμε όλα από το Κράτος, τουλάχιστον αρκετός κόσμος έχει σταματήσει να το κάνει αυτό. Αυτό θα πρέπει να συνεχιστεί και οι κυβερνήσεις πρέπει να μην το ενθαρρύνουν αυτό.
