Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων στη χώρα μας, όσον αφορά στην κυκλική οικονομία, είναι ενημερωμένο (43,3%) και καλά ενημερωμένο (26,7%). Το 16,7% των επιχειρήσεων δεν είναι καθόλου ενημερωμένες, ενώ σε μικρότερα ποσοστά ακολουθούν οι απόλυτα ενημερωμένες (10%), καθώς και οι ελλιπώς ενημερωμένες (3,3%) επιχειρήσεις.
Πρόκειται για ένα από τα βασικά συμπεράσματα έρευνας, από το Εργαστήριο Δασικής Οικονομικής του ΑΠΘ με στόχο να αναδείξει τις πρακτικές που ακολουθούν οι μεγαλύτερες ελληνικές επιχειρήσεις στην υιοθέτηση και εφαρμογή του μοντέλου της κυκλικής οικονομίας σε όλα τα στάδια του κύκλου ζωής των προϊόντων, από την προμήθεια πρώτων υλών και το σχεδιασμό, μέχρι την τελική κατανάλωση και τη συμπεριφορά των καταναλωτών αναφορικά με την υιοθέτηση του μοντέλου.
Με τις αυξανόμενες πιέσεις στους φυσικούς πόρους, η έννοια της αποτελεσματικότερης χρήσης των υλικών και των πόρων έχει γίνει επιτακτικό ζήτημα σε όλο τον κόσμο, μέσω της μετάβασης σε μια πιο βιώσιμη και κυκλική οικονομία, όπου η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων διατηρείται στην οικονομία όσο το δυνατό περισσότερο και η παραγωγή αποβλήτων ελαχιστοποιείται.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπόνησε τη στρατηγική της κυκλικής οικονομίας, η οποία στοχεύει σε όλους τους κρίκους της αλυσίδας αξίας των προϊόντων και υπηρεσιών. Από το σχεδιασμό ως την κατανάλωση και την επισκευή, καθώς επίσης στην ανακατασκευή, τη διαχείριση των αποβλήτων και την επιστροφή δευτερογενών πρώτων υλών στον οικονομικό κύκλο.
Η παραπάνω έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσα σε διάστημα 6 μηνών (Μάιο – Οκτώβριο του 2019) και είναι αποτέλεσμα της δουλειάς των Μάριου Τρίγκα και Κωνσταντίνας Μπύρου από το ΑΠΘ και Ιωάννη Παπαδόπουλου και Γλυκερίας Καραγκούνη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Η δυνατότητα της ανακύκλωσης του προϊόντος θεωρήθηκε από το δείγμα ως η σημαντικότερη διαδικασία κατά τη μετάβαση του γραμμικού μοντέλου στο κυκλικό. Το μεγαλύτερο ποσοστό των επιχειρήσεων (60%) απάντησε ότι χρησιμοποιεί το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας αρκετά (30%), πολύ (20%) και πάρα πολύ (10%). Αντίθετα το 26,7% το χρησιμοποιεί λίγο ενώ το 13,3% καθόλου.
Σύμφωνα με τις απαντήσεις, παρατηρούνται ποικίλες πρακτικές που ακολουθούν οι επιχειρήσεις ώστε να υιοθετήσουν το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας. Αναλυτικότερα, η ανακύκλωση υλικών, προϊόντων και ενέργειας υπερισχύει έναντι των άλλων πρακτικών. Ακολουθούν με μικρότερη σημαντικότητα η απόθεση σε ειδικούς χώρους συγκέντρωσης για μεταφορά σε ΧΥΤΑ και χώρους απόθεσης, η χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού μεγάλης αποδοτικότητας στην αξιοποίηση υλικών, η διάθεση πρώτης ύλης σε άλλες επιχειρήσεις και κλάδους, η ανάκτηση πολύτιμων υλικών και η επαναχρησιμοποίηση, η επανακατασκευή χρήσιμων προϊόντων και η αξιοποίηση υπολειμμάτων για παραγωγή ενέργειας.
Οι απαντήσεις της έρευνας ανέδειξαν επίσης ότι, οι δράσεις με αυξημένο βαθμό προτεραιότητας που προωθούν λύσεις στην κυκλική οικονομία κατά τη διαδικασία της παραγωγής είναι η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και η υποστήριξη ανάπτυξης της καινοτομίας σε επιχειρηματικά μοντέλα. Έπειτα ακολουθούν τα πρότυπα για την αύξηση των διαδικασιών αποδοτικής χρήσης πόρων, η προώθηση της συνεργασίας μεταξύ του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, η εξασφάλιση διαθεσιμότητας αξιόπιστων δεδομένων σχετικά με τις ροές των υλικών σε αλυσίδες αξίας, καθώς και η προώθηση συνεργασίας μέσω των αλυσίδων αξίας επιμέρους κλάδων.
Οι επιχειρήσεις θεώρησαν απαραίτητη και πολύ σημαντική την παροχή περισσότερων πληροφοριών στους καταναλωτές, όπως για παράδειγμα την αναμενόμενη διάρκεια ζωής των προϊόντων, την εξασφάλιση σαφήνειας και αξιοπιστίας με την πληροφόρηση των καταναλωτών μέσω διαφήμισης, μάρκετινγκ κλπ.
Στη συνέχεια εξετάστηκε ο βαθμός σημαντικότητας των ωφελειών για τις επιχειρήσεις του κυκλικού μοντέλου. Πολύ σημαντική ωφέλεια σε σχέση με την πλειοψηφία του δείγματος θεωρήθηκε η ενίσχυση της περιβαλλοντικής ευαισθησίας και της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, η δημιουργία της οικονομικής ανάπτυξης, χωρίς την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και μείωση ετήσιων εκπομπών αεριών του θερμοκηπίου.
Τέλος, το 83,3% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι, μέσα στην επόμενη πενταετία προτίθενται να ενσωματώσουν το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας, σε αντίθεση με το 16,7% του δείγματος το οποίο δεν προτίθεται να προβεί σε κάποια αλλαγή.
Η παρούσα έρευνα προτείνει πρακτικές όπως ο οικολογικός σχεδιασμός προϊόντων, η βιομηχανική συμβίωση, η ανάλυση του κύκλου ζωής και η μετάβαση σε ένα καταναλωτικό μοντέλο διαμοιρασμού των προϊόντων, ως βασικές πρακτικές από τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές για τη μετάβαση στο κυκλικό μοντέλο. Η έρευνα ανέδειξε πως υπάρχει ακόμη αρκετός δρόμος που θα πρέπει να κάνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις ώστε να περάσουν στη νέα εποχή πλήρους υιοθέτησης ενός μοντέλου κυκλικής οικονομίας στην παραγωγική τους διαδικασία, τη διάθεση των προϊόντων και τη διαχείριση των αποβλήτων, ωστόσο σημαντικά βήματα έχουν ήδη ξεκινήσει, στοιχείο αρκετά ενθαρρυντικό για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανταγωνιστικότητάς τους. Επιπλέον, σημαντικό εύρημα είναι αυτό της πλαισίωσης αυτής της μετάβασης με έξυπνα χρηματοδοτικά εργαλεία και πολιτικές για την παροχή κινήτρων προς τις επιχειρήσεις αλλά και η στοχευμένη και ολοκληρωμένη στρατηγική επικοινωνίας του μοντέλου για την ευαισθητοποίηση των καταναλωτών.
Σε δηλώσεις τους στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής του Α.Π.Θ. Μάριος Τρίγκας τονίζει πως «το σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον, ο διεθνής ανταγωνισμός και οι έντονες περιβαλλοντικές πιέσεις που ασκούνται σε παγκόσμιο επίπεδο από την μη βιώσιμη, όπως αποδεικνύεται, οικονομική δραστηριότητα που στηρίζεται στο γραμμικό μοντέλο take – make-use-dispose, καθιστούν πλέον επιτακτική τη στροφή σε καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα και κουλτούρα, στη βάση της αειφορίας και της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Εξάλλου, ο οργανισμός εκείνος που επιβιώνει στη σύγχρονη οικονομική πραγματικότητα, δεν είναι ο πιο μεγάλος ή ο πιο ισχυρός, αλλά αυτός που είναι πιο ευπροσάρμοστος στις αλλαγές».
Ο Ιωάννης Παπαδόπουλος, καθηγητής στο Παν. Θεσσαλίας υπογραμμίζει πως «για την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού μοντέλου κυκλικής οικονομίας οι ελληνικές επιχειρήσεις θα πρέπει να εστιάσουν στα εξής: α) πίστη και πάθος για την επιχείρησή τους και την εφαρμογή των αρχών της κυκλικής οικονομίας, β) σκέψη “outofthebox”, γ) αξιοποίηση καλών πρακτικών, δ) δημιουργία ομάδας με «χημεία» που να ασπάζεται το κοινό όραμα, ε) υψηλή αξία προϊόντος / υπηρεσίας για τον πελάτη, στ) καλό επιχειρηματικό σχέδιο και ζ) εφαρμογή ενός σωστά σχεδιασμένου και αποτελεσματικού σχεδίου μάρκετινγκ».
ΑΠΕ-ΜΠΕ
