Ομιλία Ευαγγελίας Λιακούλη, Εισηγήτριας και Τομεάρχη ΚΟ Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης, επί της αρχής του ν/σ του Υπουργείου Εσωτερικών με τίτλο «Σύστημα Εσωτερικού Ελέγχου του Δημόσιου Τομέα, τον Σύμβουλο Ακεραιότητας στη δημόσια διοίκηση και άλλες διατάξεις για την Τ.Α.»
Συζητάμε σήμερα- αν και σχεδόν διπλάσιο σε έκταση σε σχέση με τη διαβούλευση, το πολυδιαφημισμένο νομοσχέδιό σας για τον εσωτερικό έλεγχο στη δημόσια διοίκηση.
Μόνο 34 άρθρα είδαν το «φως της διαβούλευσης», 62 ωστόσο έχουμε στα χέρια μας – μια αύξηση διατάξεων της τάξης σχεδόν του 50%, με ένα σημαντικό μερίδιο να αφορά πραγματικά άσχετες διατάξεις για την Τ.Α.!
«Business as usual» δηλαδή, για ένα υποτιθέμενο «Επιτελικό Κράτος», το οποίο τόσο βαρυσήμαντα είχε θεσπιστεί την πρώτη εβδομάδα της διακυβέρνησής σας.
Ένα «Επιτελικό Κράτος» ωστόσο «καθρεφτάκι για τους ιθαγενείς» απ’ ό,τι φάνηκε πλέον, σχεδόν δυο χρόνια από την έναρξη της διακυβέρνησής σας.
Με την κυβέρνηση βέβαια να παγιώνει την τακτική της, σύμφωνα με την οποία εμφανίζει μερικές επεξεργασμένες διατάξεις στην διαβούλευση ως προπέτασμα καπνού, για να φέρει στη συνέχεια αιφνιδιαστικά στη βουλή πλήθος άλλων διατάξεων χωρίς καμία ενημέρωση φορέων, ενδιαφερομένων και κοινωνικών εταίρων.
Ωστόσο, η ακεραιότητα στο Δημόσιο τομέα, λέξη-κλειδί που εμφανίζεται και στον τίτλο του νομοσχεδίου σας, δεν είναι απλά μια αφαιρετική, μια αόριστη διακήρυξη της κυβέρνησης.
Η ακεραιότητα αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες και ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος και τους θεσμούς.
Κάτι στο οποίο έχουμε διαρκές έλλειμμα, ως χώρα.
Και επ’ ουδενί μη θεωρήσετε πως μιλώ αόριστα και θεωρητικά.
Καθόλου!
Η «εμπιστοσύνη» αποτιμάται πλέον και ως ένα αναπτυξιακό μέγεθος στα σύγχρονα οικονομικά.
Και αυτό γιατί έχει καταγραφεί ότι σε χώρες με μεγάλη εμπιστοσύνη των πολιτών προς τους θεσμούς, βελτιώνονται και τα οικονομικά μεγέθη, όπως είναι π.χ. οι επενδύσεις και η μείωση της φοροαποφυγής.
Που και σε αυτά παρουσιαζόμαστε άκρως ελλειμματικοί στους σχετικούς δείκτες.
Έχουμε λοιπόν στα χέρια μας, τη νομοθετική πρόταση της κυβέρνησης ενός κανονιστικού συστήματος κατά της διαφθοράς για το δημόσιο τομέα.
Η κυβέρνηση βέβαια όπως έχω πει ξανά, πρέπει να είναι σαν τη γυναίκα του Καίσαρα.
Δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια…
Πρέπει να δείχνει ότι λειτουργεί με βάση αρχές και αξίες.
Αλήθεια κ. Υπουργέ, εκπέμπει η εικόνα της κυβέρνησής σας κάτι τέτοιο;
Ένα σύστημα ακεραιότητας στο Δημόσιο δεν θα λειτουργήσει ποτέ σωστά, αν βασίζεται μόνο σε κανονιστικές ρυθμίσεις και διοικητικές δομές και διαδικασίες.
Κοινώς, δεν αρκεί η κυβέρνηση να στήσει όλες αυτές τις εκατοντάδες μονάδες εσωτερικού ελέγχου που περιγράφει στο νομοσχέδιο.
Ένα σύστημα ακεραιότητας πρέπει να βασίζεται σε κανόνες και σε αξίες.
Αν η κυβέρνηση με την σχεδόν καθημερινή συμπεριφορά της, τις απευθείας αναθέσεις, τις κατά παρέκκλιση διατάξεις, την αναξιοκρατία και την κατακόρυφη αύξηση των μετακλητών, τις τοποθετήσεις ημετέρων σε θέσεις κλειδιά, τη μετακλητοποίηση της διοίκησης, τις «λίστες» στα ΜΜΕ κ.λ.π., δείχνει ότι δεν λειτουργεί με γνώμονα ορισμένες βασικές κι απαρέγκλιτες αξίες, τότε η θέσπιση ενός αυστηρού και συγκεκριμένου πλαισίου κανόνων και δομών για τον εσωτερικό έλεγχο, δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο από «μια τρύπα στο νερό».
Η κυβερνητική πολιτική δεν θα πρέπει να οριοθετεί μόνο τα ελάχιστα πρότυπα κάτω από τα οποία δεν θα γίνονται ανεκτές οι ενέργειες ενός υπαλλήλου, αλλά και να διατυπώνει με σαφήνεια ένα σύνολο αξιών, οι οποίες πρέπει να αποτελούν τον οδικό χάρτη της συμπεριφοράς κάθε υπαλλήλου.
Είναι επομένως σημαντικό να αναπτυχθεί και στη χώρα μας, η προσέγγιση για την πρόληψη της διαφθοράς σε συνδυασμό με άλλες προσπάθειες στην κατεύθυνση της διοικητικής αναβάθμισης του δημοσίου τομέα.
Και αναφέρομαι στην καθιέρωση
ενός ετήσιου προϋπολογισμού προγραμμάτων, κι όχι στεγνά λογιστικών – όπως συμβαίνει στη χώρα μας -στην βελτίωση του στρατηγικού σχεδιασμού, που καταφανώς απουσιάζει από το συγκεκριμένο νομοσχέδιο
στον εκσυγχρονισμό της διαχείρισης ανθρώπινων πόρων, υπό την αίρεση βέβαια ότι θα εξαλειφθούν φαινόμενα όπως οι διαρκείς εξαιρέσεις και κατά παρέκκλιση διατάξεις για προϊσταμένους, μεταθέσεις κ.λπ., όπως φυσικά και το πρωτοφανές φαινόμενο στα διοικητικά χρονικά της τοποθέτησης μετακλητών σε θέσεις προϊσταμένων, επί των ημερών σας (!).
Ο εσωτερικός έλεγχος θα πρέπει να προϋποθέτει τον έλεγχο όχι μόνο των υπαλλήλων, αλλά και σε ανώτερο επίπεδο αποφάσεων τα άτομα που βρίσκονται σε θέσεις ευθύνης.
Γιατί έτσι όπως προτείνεται με το παρόν νομοσχέδιο, ο έλεγχος της διοίκησης ενός φορέα καθίσταται πολύ δύσκολος – αν όχι αδύνατος – με το προτεινόμενο σχήμα εσωτερικού ελέγχου, μιας και κορυφή του συστήματος στην οποία αναφέρονται οι ελεγκτές αποτελεί η ηγεσία κάθε φορέα.
Θα πρέπει δηλαδή οι εσωτερικοί ελεγκτές να καταγγέλλουν φαινόμενα διαφθοράς που τυχόν κρίνουν ότι έκανε ο προϊστάμενός τους, στον ίδιο τον προϊστάμενο – ύποπτο για την τέλεση αδικήματος – πράγμα αδύνατο για όποιον έχει στοιχειώδη αντίληψη του πως είναι διαρθρωμένη μια δημόσια υπηρεσία, ένας δημόσιος φορέας, ένας δημόσιος οργανισμός, στη μικρή ομολογουμένως από άποψη μεγέθους χώρα μας.
Επιπλέον, δεν βλέπουμε καμία ουσιαστική προετοιμασία για τα logistics μιας τόσο μεγάλης αλλαγής.
Μιλάμε λοιπόν
είτε για μερικές χιλιάδες δημοσίων υπαλλήλων που θα μετακινηθούν στις νέες υπηρεσίες αφήνοντας κενά πίσω τους που θα πρέπει να καλυφθούν με νέες προσλήψεις – σε δημοσιονομικά χαλεπούς καιρούς –
είτε για μια μεγάλη «έφοδο» των συμβουλευτικών εταιριών που παρέχουν και υπηρεσίες υποστήριξης εσωτερικού ελέγχου σε όλους αυτούς τους φορείς του Δημοσίου, με μεγάλο ωστόσο κόστος στην καλύτερη περίπτωση και κίνδυνο εμφάνισης φαινομένων διαφθοράς στη χειρότερη.
Και όλα αυτά με τα χρήματα των φορολογουμένων πολιτών, πολλοί από τους οποίους στον καιρό της πανδημίας φορολογούνται, χωρίς να εργάζονται ή στην καλύτερη περίπτωση «υπο-εργάζονται»…
Παρατηρούμε επίσης, πως η όλη προσπάθεια χαρακτηρίζεται αν μη τι άλλο, από πασιφανή προχειρότητα.
Από την αιτιολογική και από την έκθεση του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους προκύπτει ότι δεν έχει γίνει καμία ουσιαστική κοστολόγηση των οικονομικών και όχι μόνο συνεπειών, του στησίματος τόσων πολλών μονάδων ταυτόχρονα στο ελληνικό Δημόσιο.
Επιπροσθέτως, το ν/σ σας δεν διορθώνει τα λάθη του παρελθόντος.
Έχετε αναρωτηθεί αν θα μπορέσουν να στελεχωθούν οι μονάδες εσωτερικού ελέγχου από υπηρετούντες υπαλλήλους;
Έχετε αναρωτηθεί πόσοι υπηρετούντες υπάλληλοι έχουν την απαιτούμενη εξειδίκευση να υπηρετήσουν σε Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου;
Διαθέτετε στοιχεία για το πόσα σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα έχει κάνει το ΕΚΔΔΑ;
Έχετε θεσπίσει κάποιο κίνητρο, ώστε κι αυτοί οι ελάχιστοι υπηρετούντες υπάλληλοι που έχουν σχετικές θεωρητικές κυρίως δεξιότητες λόγω σπουδών, να δεχθούν να στελεχώσουν Μονάδες Εσωτερικού Ελέγχου;
Για ποιον λόγο πιστεύετε πως αυτοί οι λιγοστοί υπάλληλοι που έχουν τα προσόντα θα δεχθούν να αφήσουν τις θέσεις ευθύνης που κατέχουν είτε στις Οικονομικές, είτε στις Διοικητικές Υπηρεσίες όπου απολαμβάνουν σημαντική θέση στην ιεραρχία, για να αναλάβουν πόστα που θα «στρέφονταν» ως ελεγκτικά όργανα κατά των μέχρι πρότινος συναδέλφων τους;
Άλλη χτυπητή αδυναμία του νομοσχεδίου σας.
Οι ελεγχόμενοι θα επιλέγουν τους ελεγκτές τους!
Είναι ξεκάθαρα ωστόσο λανθασμένη η επιλογή στο Σχέδιο Νόμου, το Πρόγραμμα Ελέγχων να εγκρίνεται από τον επικεφαλής του Φορέα και όχι από την Επιτροπή Ελέγχου, καθώς ο επικεφαλής είναι και αυτός ελεγχόμενος.
Στην αντίθετη από τα προηγούμενα κατεύθυνση, διαπιστώνουμε άλλη μια αδυναμία του ν/σ.
Δυστυχώς δεν έχει προβλεφθεί διαδικασία προστασίας των Υπαλλήλων του Δημοσίου τομέα από πιθανές αυθαιρεσίες των Εσωτερικών Ελεγκτών,οι οποίοι θα αναφέρονται σύμφωνα με το νομοσχέδιο στην ηγεσία του φορέα.
Εισάγετε στο Νομοσχέδιό σας το θεσμό του «Σύμβουλου Ακεραιότητας»
Ο «Σύμβουλος Ακεραιότητας» λέτε ότι θα αποτελεί ένα «εμπιστευτικό σημείο επαφής για τους Υπαλλήλους του Φορέα, προκειμένου να αναζητήσουν υποστήριξη, ενημέρωση και συμβουλή σχετικά με θέματα ηθικής και ακεραιότητας στο χώρο εργασίας τους».
Σχετικά με ζητήματα «διαφθοράς, παρενόχλησης, διακρίσεων, ηθικών διλημμάτων και παρατυπιών».
Ο Σύμβουλος ακεραιότητας, σε χώρες που λειτουργεί με μια σοβαρή πορεία, έχει πολύ συγκεκριμένο ρόλο, πολύ σημαίνοντα ρόλο, απαιτεί πολύ ειδικές γνώσεις, καθώς ο ρόλος του εκτείνεται μέχρι και στο moral support των υπαλλήλων.
Με το δικό σας νομοθέτημα, το οποίο επικοινωνιακά το έχετε πάλι απογειώσει, όλοι οι υπάλληλοι από την ελληνική δημοσιοϋπαλληλία μπορούν να έχουν αυτό το ρόλο!
Φοβούμαι ότι θα καταλήξει παρωδία!
Οι whistleblowers, ένας θεσμός αξιωμένος στο εξωτερικό, λειτουργούν σε καθεστώς απόλυτης ασφάλειας, σε πλαίσιο νομικής και προσωπικής προστασίας, με σοβαρές εγγυήσεις για να επιτελούν το ρόλο τους.
Βασικές εγγυήσεις στο νομοθέτημά μας, δεν υπάρχουν ούτε ως υποψία!
Ο Σύμβουλος Ακεραιότητας θα έπρεπε να λειτουργεί σε καθεστώς ανεξάρτητης αρχής, με λειτουργική αυτοτέλεια και προσωπική αυτοτέλεια.
Είναι το ελάχιστο status που απαιτείται, για να μπορεί να λειτουργήσει .
Θετικό μεν επί της αρχής, καμία σοβαρότητα όμως και καμία διασφάλιση της αξιοπρέπειας του συγκεκριμένου ρόλου.
Διότι δεν φαντάζομαι ότι σκοπός σας είναι να δημιουργήσετε ένα μηχανισμό «σπιούνων» και «μεγάλου αδερφού» στις υπηρεσίες!
Είναι αστείο να μπορεί σε όλο το εύρος, με τυπικά προσόντα να καταστεί Σύμβουλος Ακεραιότητας, ο διπλανός επί χρόνια υπάλληλος και φίλος του ελεγχόμενου υπαλλήλου!
Ας έρθουμε όμως και στα σπουδαία καμώματά σας:
Στο άρθρο 54 «Διορισμός μέλους ανεξάρτητης αρχής που διανύει ή διένυσε την θητεία του σε θέση υψηλότερης βαθμίδας για πλήρη θητεία – Τροποποίηση του άρθρου 3 του ν. 3051/2002»
Σε αυτό το άρθρο ορίζεται ότι η διανυθείσα ή διανυόμενη σε θέση αντιπροέδρου ή αναπληρωτή προέδρου ή απλού μέλους δεν αποτελεί κώλυμα για τον διορισμό του σε θέση ανώτερης βαθμίδας της ίδιας αρχής για πλήρη θητεία και μέχρι 2 θητείες κατ’ ανώτατο όριο.
Η πρώτη παρατήρηση, είναι ότι καταφανώς η αρχή της ισότητας παραβιάζεται αν πχ ένας αντιπρόεδρος μιας ανεξάρτητης αρχής προτείνεται για πρόεδρος έναντι πχ κάποιου που δεν είναι μέλος της αρχής, μιας κι εκ της θέσεώς του ως αντιπρόεδρος είχε ισχυρό πλεονέκτημα και δυνατότητα να δρομολογήσει την εξέλιξή του σε ανώτερη θέση – θέτοντας σε κίνδυνο (προς όφελος της επιδίωξής του αυτής) την ανεξαρτησία και ακεραιότητα της αρχής.
Να ζητήσουμε τη γνώμη του επιστημονικού συμβουλίου της Βουλής για το θέμα.
Το θέμα έχει και σοβαρές πολιτικές διαστάσεις, αφού η ΝΔ μεθοδεύει τη στελέχωση του ΑΣΕΠ μόνο με μέλη, αντιπροέδρους και πρόεδρο της επιλογής της κι όχι με μια αναλογική κατανομή αυτών από προτάσεις των κοινοβουλευτικών κομμάτων, ώστε να διασφαλίζεται η πολυφωνία κι εν τέλει η ανεξαρτησία της αρχής.
Πριν μερικές εβδομάδες εσείς κ Υπουργέ, κάνατε την παρθενική σας εμφάνιση ως Υπουργός ΥΠΕΣ με το νομοσχέδιο αλλαγών του ΑΣΕΠ.
Τότε επεμβήκατε και τώρα επεμβαίνετε ξανά.
Τι κάνετε αυτή τη φορά;
Αντί να γράψετε λέξεις, βάλατε φωτογραφίες!
Μagazino τον κάνατε το νόμο…
Κάνετε συγκεκριμένη ρύθμιση φωτογραφική. Απλά λόγια και σταράτα.
Σήμερα παρεμβαίνετε με ωμό τρόπο αυτό στο έργο της Αρχής, καταργείτε την έννοια της αυτοτέλειας της αρχής και της προσωπικής αυτοτέλειας των μελών της.
Πού το πάτε αλήθεια;
Ανοίγετε μια κερκόπορτα, εγκαινιάζοντας παράλληλα μια εξαιρετικά επικίνδυνη πρακτική.
Διότι εισάγετε μια νέα πρακτική , με την οποία δείχνετε ότι ορίζετε εσείς τους αρεστούς σας.
Είναι ένα σαφές μήνυμα ότι αυτό μπορεί να το κάνετε παντού!
Σε όλες τις ανεξάρτητες αρχές.
Θέλετε να καταστήσετε τις Ανεξάρτητες Αρχές, απολύτως Εξαρτημένες.
Απειλείται σήμερα, με τη θρασύτατη διάταξη που φέρνετε, ανερυθρίαστα μπροστά στα μάτια έγκριτων νομικών και έμπειρων πολιτικών του Κοινοβουλίου, η Αρχή του ΑΣΕΠ, να χάσει το βασικό χαρακτηριστικό της, αυτό ακριβώς που χαρακτήρισε τη μεγάλη μεταρρύθμιση του ΑΣΕΠ που η μεγάλη Δημοκρατική Παράταξη του ΠΑΣΟΚ εμπνεύστηκε και εφάρμοσε , την αντικειμενικότητα.
Η σημειολογία είναι τρομακτική.
Ανοίγετε κερκόπορτα στο ίδιο το ΑΣΕΠ, το τελευταίο ανάχωμα αξιοκρατίας – ή ελάχιστης αξιοσύνης, η μοναδική εγγύηση δημοκρατίας στις προσλήψεις, ό,τι απέμεινε μετά από τις επεμβάσεις σας.
Την ώρα που δίνετε τη σκάλα και προσφέρετε την άνοδο σε κάποιον αρεστό σας, σε κάθε σκαλί που μαζί πατάτε, συνθλίβετε τη Δημοκρατία, την Ανεξαρτησία των Αρχών, την Ισονομία, την Ισότητα, την Συνταγματικότητα.
Την ώρα που παρεμβαίνετε στα πρόσωπα και επιλέγετε εσείς τα πρόσωπα, καταστρατηγώντας κάθε αρχή συναίνεσης, τσαλακώνετε τις προτάσεις των κομμάτων, απαξιώνετε τις επιλογές τους με όρους αντιδημοκρατικούς, δημιουργείτε ένα νέο πολιτικό δεδομένο, το οποίο δυστυχώς μας πισωγυρίζει σε εποχές που φανερά εσείς νοσταλγείτε!
Πάρτε τη διάταξή σας πίσω, τώρα.
Για όλα τα επιμέρους ζητήματα ωστόσο επιφυλάσσω τον σχολιασμό μου για την επόμενη, επί των άρθρων, συνεδρίασή μας.
Ευχαριστώ.
