Ισορροπία σημαίνει ζωή, εκεί όπου ανισορροπία σημαίνει ΘΑΝΑΤΟ. Και αυτό ισχύει παντού και πάντοτε. Η αλλαγή μπορεί να συμβεί αργά, δίνοντας την ευκαιρία για δημιουργία νέων ισορροπημένων καταστάσεων.
Και η αλλαγή είναι το αποτέλεσμα της εκπαίδευσης, όπως διευκρίνιζε ένας μη εν ζωή παλαιός πρόεδρος εκπαιδευτικού ιδρύματος, στο οποίο είχα την χαρά να υπηρετήσω, όταν ήταν ακόμα χώρος προσφοράς στην αλλαγή της ποιότητας ζωής των ανθρώπων της υπαίθρου στην Ελλάδα.
Η ζωή στον πλανήτη Γη υφίσταται ακόμη, ίσως διότι οι ισορροπίες στα διάφορα συστήματα στην γη, δεν έχουν καταστραφεί τόσο πολύ, ώστε να συμβεί ο θάνατος τους. Και ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΣ του περιβάλλοντος (τόσο του φυσικού, όσο και του πολιτιστικού, του τεχνολογικού, του κοινωνικού, του οικονομικού κλπ) είναι, εξ επαγγέλματος, ο αγρότης (γεωργός, κτηνοτρόφος, ψαράς και δασοκόμος).
Ένα από τα βασικότερα συστήματα είναι το ΕΔΑΦΟΣ. Και τις παραπάνω σκέψεις μου τις προκάλεσε το βιβλίο «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» που είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο εξαίρετος φίλος και έγκριτος δάσκαλος & επιστήμονας συνταξιούχος καθηγητής Γεώργιος Δαουτόπουλος.
Στο οπισθόφυλο του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» γράφει ο καθ Γ. Δαουτόπουλος: Ο Δρ Αλέξις Καρέλ, χειρούργος, βιολόγος, 1873-1944, Βραβείο Νόμπελ ιατρικής 1912, μας προειδοποιούσε από το 1936, με το βιβλίο του «Άνθρωπος, αυτός ο άγνωστος», ότι, από την στιγμή που βάση κάθε μορφής ανθρώπινης ζωής είναι το έδαφος, η μοναδική μας ελπίδα για έναν υγιή κόσμο εναπόκειται στην επαναφορά της αρμονίας μέσα στο έδαφος, που διαταράξαμε με τις σύγχρονες αγρονομικές μεθόδους. Ανάλογα με το πόσο γόνιμο είναι το έδαφος, σαν σύνολο η ζωή μας θα είναι υγιής ή θα υποφέρει. Άμεσα ή έμμεσα, οτιδήποτε τρώμε προέρχεται από το έδαφος.
Βασικό χαρακτηριστικό του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του», είναι η μεταφορά γνώσεων και πρακτικών που στηρίζονται στην βιολογική διαχείριση του εδάφους και των φυτών. Παράλληλα ο αναγνώστης γνωρίζει νέες τεχνολογίες και πρακτικές που μπορούν να αυξήσουν τους καρπούς των κόπων των καλλιεργητών της γης μας. Ο ζεόλιθος, οι γεοσκώληκες και οι μυκόριζες είναι θεία δώρα, που πρέπει να χρησιμοποιηθούν, μαζί με τους Ενεργούς Μικροοργανισμούς, που είναι ανθρώπινη επινόηση.
Εμμέσως, αλλά αρκετά σαφώς, ο καθ Γ. Δαουτόπουλος ήδη στην τρίτη σελίδα του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» θέτει ένα πολύ σημαντικό προβληματισμό, παραθέτοντας την μετάφραση ενός κειμένου που είναι αναρτημένο σε πάρκο της Γαλλίας «Πριν πάει στο σχολείο, ήξερε να διαβάζει τους κορμούς των δένδρων, τα νεύρα των φύλλων, τους έλικες των οστράκων, τις πατημασιές και το άγγιγμα των δαχτύλων. Τώρα πάει σχολείο και ξέρει να διαβάζει μόνον λέξεις …».
Στον πρόλογο του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» ο καθ Γ. Δαουτόπουλος αναγράφει: Σπουδαγμένος στη δεκαετία του 1960, αποφοίτησα από την Γεωπονία με την αντίληψη, αν όχι πεποίθηση, ότι ως γεωπόνος αυτό το οποίο έπρεπε να κάνω ήταν να προσδιορίσω τον εχθρό, ο οποίος προκαλεί ζημιές στην καλλιέργεια και να βρω το κατάλληλο χημικό όπλο για να τον εξουδετερώσω. Ευτυχώς που η φύση, με τις μεγάλες δυνάμεις αντοχής της, έθεσε σε κίνηση τον μηχανισμό επιλογής και κατέστησε άχρηστο το χημικό οπλοστάσιο.
Παρόλο που αυτή η διαπίστωση δεν αμφισβητείται σήμερα από κανένα, η χημική βιομηχανία των «μεγάλων αδελφών» των γεωργικών εφοδίων, επιμένει στη χημική λύση του προβλήματος, δίνοντας την εντύπωση ότι θα μπορέσουμε κάποτε να επιβάλουμε την απληστία μας στην φύση … Θαρείς και κάποια όντα βρίσκονται κατά λάθος ανάμεσά μας και βαλθήκαμε εμείς να διορθώσουμε την Δημιουργία! Αν συνεχίζαμε έτσι, βαφτίζοντας εχθρούς και είχαμε την δυνατότητα να τους εξολοθρεύουμε, θα διαπιστώναμε σε λίγο ότι σε αυτόν τον πλανήτη δεν περπατάει ή πετάει κανένα ζωντανό πλάσμα, εκτός από εμάς.
Ευτυχώς που μια δεκαετία αργότερα, άρχισαν να έρχονται τα πρώτα ανησυχητικά μηνύματα για τις λανθασμένες επιλογές που ακολουθούσαμε. Πρώτη η αμερικανίδα βιολόγος Rachel Carson το 1962, με το βιβλίο «Σιωπηλή Άνοιξη- Silent Spring» κατέδειξε την διαρκώς αυξανόμενη καταστροφή του περιβάλλοντος από την χρήση εντομοκτόνων και άλλων χημικών φυτοπροστατευτικών ουσιών, περιγράφοντας αναλυτικά πως τα φυτοφάρμακα και ειδικά το DTT εισχωρούν στην τροφική αλυσίδα και συσσωρεύονται στους ιστούς των ζώων και κατ επέκταση των ανθρώπων. Παρά τον λυσσαλέο πόλεμο που δέχθηκε, από τα μεγάλα συμφέροντα των χημικών βιομηχανιών, κατάφερε να αφυπνίσει μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, αλλά και συναδέλφων επιστημόνων στις ΗΠΑ και αργότερα στην Ευρώπη, οι οποίοι άρχισαν να προσεγγίζουν τα θέματα της γεωργίας από μια άλλη σκοπιά.
Ξεκίνησα να γράφω μερικές σκέψεις καθώς έπιασα στα χέρια μου το βιβλίο «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του», ISBN 978-618-5063-36-8, 2018, εκδόσεις ΖΥΓΟΣ (Γ. Δαουτόπουλος, info@daoutop.gr, 2310673959, 6976793909). Από τον καθ Γ. Δαουτόπουλο έχω χρησιμοποιήσει πάρα πολύ το βιβλίο του «ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ», το βιβλίο «Αγροτική Κοινωνιολογία», το βιβλίο «Κοινωνιολογία του Συνεργατισμού», το βιβλίο «Αγροτική Κοινωνιολογία & Συνεργατισμός», ενώ έχουν κυκλοφορήσει πολλά ακόμα, όπως: «Ωφέλιμοι Μικροοργανισμοί στη Γεωργία», «Η καλλιέργεια του Γκότζι», «Εφαρμογές Ενεργών Μικροοργανισμών στην γεωργία», «Η καλλιέργεια του Ιπποφαούς», «Ιστορία της Γεωργίας», «Αειφορική Ανάπτυξη της Ελληνικής Υπαίθρου», «Κοινωνιολογία της Ανάπτυξης».
Το 1ο Κεφάλαιο του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» περιλαμβάνει στο «έδαφος και την φροντίδα του» τα 1. Γενικά, 2. Συστατικά του εδάφους, 3. Δομή του εδάφους-πορώδες, 4. Οι οργανισμοί του εδάφους, 5. Οξύτητα του εδάφους, 6. Τα εδαφικά θρεπτικά στοιχεία από το έδαφος, 7. Διάβρωση των εδαφών & 8. Ο ζεόλιθος και οι εφαρμογές του.
Το 2ο Κεφάλαιο του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» περιλαμβάνει στο «Φτιάξτε το δικό σας υγρό και στερεό βιολογικό λίπασμα» 1. Γενικά, 2. Μια εκπληκτική ανακάλυψη, 3. Βιο-άνθρακας, 4. Φτιάξτε το δικό σας κάρβουνο & 5. Οδηγίες κατασκευής μονάδας παραγωγής υγρού και στερεού βιολογικού λιπάσματος.
Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό δεν βρίσκεται στις προθέσεις μου να αναλύσω το περιεχόμενο του βιβλίου «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του», είναι καταπληκτικό, απλό και χρήσιμο, αλλά να δείξω ότι υπάρχει πλέον ένα εγχειρίδιο που ασχολείται με επιστημοσύνη με την ανάγκη για ισορροπία και στο έδαφος. Σε ένα ίδρυμα που πρόσφερα τις υπηρεσίες μου κάποτε, με πολλές ομιλίες, συνέδρια, σεμινάρια και ενημερώσεις, ο πρόεδρος μου είχε πει: «Δημήτρη, μια παρουσίαση ενός θέματος δεν πρέπει να τα δείχνει όλα. Είναι όπως ένα μπικίνι σε γυναικείο κορμί. Πρέπει να δείχνει αρκετά για να προκαλέσει το ενδιαφέρον, αλλά όχι όλα, διότι τότε παύει η ενασχόληση με αυτό. Όποιος θέλει, διότι του προκλήθηκε το ενδιαφέρον, του δίνεις πώς να το βρει και τι πρέπει να κάνει για να εμβαθύνει …».
Με τα χημικά και την εντατική & εκτατική καλλιέργεια καταλήξαμε να έχουμε ένα «έδαφος», του οποίου η μόνη χρήση είναι για αδρανές στήριγμα των φυτών, … ένα «ψόφιο» πράγμα. Κάθε τι που χρειάζεται το προσθέτουμε με λιπάσματα και νερό, απομακρύνουμε ότι παράγεται (ή το καίμε … κακώς, κάκιστα) και παίρνουμε την παραγωγή για εκμετάλλευση. Για να επανενεργοποιήσουμε το έδαφος και να ανταποκρίνεται ως «πραγματικό έδαφος», τώρα τελευταία, έχουμε την δυνατότητα να προσθέτουμε Ενεργούς Μικροοργανισμούς-ΜΕ. Η ΕΜ ξανακάνουν ενεργό το αδρανοποιηθέν έδαφος.
Το σημαντικότερο από όλα είναι ότι ο φροντιστής του περιβάλλοντος, που είναι ο αγρότης, αλλά και κάθε ένας που θέλει να έχει σχέση με το έδαφος, παίρνει πάρα πολλές πληροφορίες και κυρίως τεχνικές και πρακτικές, για να καταστήσει και πάλι το έδαφος που φροντίζει «ζωντανό» και ικανό να ανταποκρίνεται στην ανάγκη για ισορροπία στο φυσικό περιβάλλον.
Η αυστηρή επιστημονική εξειδίκευση, δείχνει ότι, μας κατέστησε να έχουμε εξαίρετους βαθιούς γνώστες εξειδικευμένων θεμάτων, ανίκανους όμως, ίσως, να συνειδητοποιήσουν την ανάγκη για ολιστική-συστημική προσέγγιση όλου του περιβάλλοντος (φυσικού, κοινωνικού, πολιτιστικού, οικονομικού, τεχνολογικού, πολιτικού κλπ) και βέβαια της ζωής, της πραγματικής ζωής …
Μέσα από το βιβλίο «Το ΕΔΑΦΟΣ και η φροντίδα του» προσεγγίζουμε επιτυχώς και την Τοπική Ανάπτυξη, ως ένα ισορροπημένο οικοσύστημα.
Δημήτριος Μιχαηλίδης, Δημόσια Γράφων, ΑγροΝέα
