Την αποφράδα ημέρα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, 20 Ιουλίου 1974, ήμουν ένας πιτσιρικάς που δεν είχε μπει ακόμη στην εφηβεία. Η Ακροδεξιά χούντα, αφού αρχικά αφόπλισε το νησί με την απομάκρυνση της Μεραρχίας, τελικά προσκάλεσε και προκάλεσε τον Αττίλα να εισβάλλει! Η Κερύνεια, τα Βαρώσια, η Μόρφου, το Ριζοκάρπασο χάθηκαν μέσα σε λίγες μέρες. Χιλιάδες οι νεκροί κι αγνοούμενοι, δημιούργησαν τραύμα στην παιδική ψυχή μου μα και στο εθνικό υποσυνείδητο.
Οφείλω να πω –κι ας μου επιτραπεί η προσωπική αναφορά- ότι η ψυχή μου άρχισε να συνεγείρεται ακόμη περισσότερο για την Κύπρο από τότε που γνώρισα κι έκανα στενή συναναστροφή με δυο σπουδαίους Κύπριους: Τον μέγιστο συνθέτη Μάριο Τόκα που υμνούσε συνεχώς την πατρίδα του και τον εξαίρετο δημοσιογράφο – ποιητή και στιχουργό Ανδρέα Νεοφυτίδη, που σε κάθε του λέξη κρυβόταν και κρύβεται η μελαγχολία της σκλαβιάς…
Από τότε έχουν περάσει 47 χρόνια, η κατάσταση παραμένει ίδια και δεν έχει γίνει βήμα προς τα εμπρός. Μπορεί η Κύπρος να εισήλθε στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να γεννήθηκαν ελπίδες επίλυσης, αλλά το «χρυσοπράσινο φίλο» ξεθώριασε στον χρόνο. Όπως ξεθώριασε κι η λέξη «προδότης» για όσους τολμούσαν ν’ ανάψουν φλόγα επίλυσης στον γόρδιο δεσμό. Μέχρι κι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής χαρακτηρίστηκε ως τέτοιος από την Αριστερά και την εθνικιστική Δεξιά.
Από τότε, μπορεί η δική μου ψυχή να πάλλεται για την Κύπρο, μα ο χρόνος έχει αποφορτίσει τις εξάρσεις του εθνικού συναισθήματος. Το κυπριακό που κάποτε ήταν πρώτο θέμα στις εθνικές εκλογές, δεν υπάρχει πια ούτε καν ως μια απλή υποσημείωση. Το ίδιο συμβαίνει και στην Κύπρο. Χθες ο Ερντογάν άνοιγε ζητήματα μα στο νησί διαδήλωναν για την ελευθερία τους. Από τον …covid και τα μέτρα!
Σκέφτομαι ότι η 20η Ιουλίου 1974 μπορεί να είναι ανεξίτηλα χαραγμένη στο νου, στις καρδιές και τις ψυχές μας αλλά τελικά δεν έχουμε πια την ίδια ζέση. Το προσωπικό μα και συλλογικό τραύμα της εισβολής έχει σχεδόν «παντρευτεί» με τη λήθη. Ίσως και την αναζήτηση πιο ουσιαστικών λύσεων, αφού βγούμε από την επήρεια του διπλωματικού μότο που για πολλά χρόνια έλεγε ότι «η μη λύση είναι καλύτερη από κάθε λύση»….
Σε μια συζήτηση μόλις προχθές με έναν φίλο για το θέμα (με αφορμή το άρθρο «Οι τέσσερις χαμένες ευκαιρίες για ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, 18 Ιουλίου 2021), άκουσα τη φράση που όλο και περισσότεροι εκστομίζουν: «Αυτή η ιστορία θα τελειώσει μόνο με πόλεμο, όπως έκαναν οι Ρώσοι στην Κριμαία»! Μα ο πόλεμος είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί να ξεκινήσει από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Άρα εκ των πραγμάτων θα είναι αμυντικός και πιθανότατα να μας οδηγήσει σε νέα τετελεσμένα, ίσως εις βάρος μας. Επιπλέον, ο πόλεμος και δη ο επιθετικός δεν αποτελεί μέρος της δικής μας αξιακής κουλτούρας. Και μη πει κάποιος τι κάναμε το ’21… Άλλα δεδομένα, άλλες εποχές.
Αυτή είναι η μια άποψη. Η άλλη άποψη είναι ότι πρέπει να εργαστούμε στην κατεύθυνση της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας, διαφορετικά κάποια στιγμή η διχοτομημένη Κύπρος (ίσως σε άλλα πενήντα χρόνια) θα εξελιχθεί σε νησί δύο ανεξάρτητων κρατών!
Η δικοινοτική διζωνική ομοσπονδία έχει το πλεονέκτημα της ενιαίας Κύπρου και της συνύπαρξης των δυο κοινοτήτων. Κι όποια προβλήματα ανακύπτουν θα λύνονται από τη ζωή… Η διχοτόμηση για την οποία δουλεύουν οι Τούρκοι, θα έχει… συρματόπλεγμα!
Φοβάμαι όμως ότι η Κύπρος είναι συντεταγμένη στην πολιτική της αδράνειας. Αυτό ευνοεί το πολιτικό της σύστημα, ευνοεί (προφυλάσσει) και το δικό μας αφού ουδείς μιλά ή θα μιλά για… προδότες κι ουδείς θα κληθεί να λάβει μεγάλες αποφάσεις κι ευθύνες!
Η αλήθεια είναι ότι με υφέρποντα λαϊκισμό και εθνικισμό και την ευκολία με την οποία εκτοξεύονται χαρακτηρισμοί (ειδικά στην εποχή του διαδικτύου) ΔΕΝ μπορεί να υπάρξει πολιτικός που θα σηκώσει το βάρος του πολιτικού ρεαλισμού. Πολύ περισσότερο στην Κύπρο που τόσο η πολιτική ηγεσία όσο κι η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας ασχολείται με το χρήμα που έχει υποκαταστήσει/ αντικαταστήσει το χρυσοπράσινο φύλλο. Με χρυσά διαβατήρια, πλατινένιες μπίζνες, φορολογικούς παραδείσους για όλους κι ενίοτε πολύ πολύ κατάμαυρο χρήμα. Γιατί να βάλουν και τους εποίκους στις μπίζνες;
Ας είμαστε λοιπόν, πρέπει να είμαστε ρεαλιστές! Άλλωστε με τις ουτοπίες φτάσαμε μετά από 47 χρόνια να βρισκόμαστε στο ίδιο σημείο…
Η Κύπρος δεν πρέπει να διχοτομηθεί αλλά θα πρέπει να βρει λύση (κι εμείς μαζί) στην κατεύθυνση μιας δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας προς όφελος όλων των Κυπρίων.
Γι αυτό οφείλει, οφείλουμε να εργαστούμε. Για να αποφευχθούν τα χειρότερα και να μη μετράμε χαμένες ευκαιρίες… Σαν αυτές που χάθηκαν επί Ελευθερίου Βενιζέλου (1912), Κωνσταντίνου Α΄ (1916), Χάρντινγκ- Μακάριου (1955), Μακάριου – Γεωργίου και Ανδρέα Παπανδρέου (1964), ίσως και του σχεδίου Ανάν…
