Πριν δύο εβδομάδες η Γερμανία και η Γαλλία κατηγορήθηκαν από διεθνή ΜΜΕ για αναλγησία, επειδή απαγόρευσαν την εξαγωγή μασκών και αναπνευστήρων. Δεν ήταν οι μόνες. Την προηγούμενη εβδομάδα, η Ιταλία «θύμωσε» με την Τουρκία που μπλόκαρε στα σύνορά της μία παραγγελία 200 χιλιάδων μασκών προοριζόμενη για τα ιταλικά νοσοκομεία και, λίγες μέρες αργότερα, ήρθε η σειρά της Ιταλίας και οι αρχές της επέταξαν 1.840 μηχανικούς αναπνευστήρες που προορίζονταν για την Ελλάδα. Αυτά που λέτε συμβαίνουν τον καιρό της πανδημίας, για αυτό και πληθαίνουν οι φωνές για την ανάγκη μίας διεθνούς αλληλεγγύης.
Από την άλλη όμως, μπορεί αλήθεια κάποιος, αυτόν τον καιρό, να κατηγορήσει τις χώρες που κρατούν εντός των τειχών τους όλο τον ιατρικό εξοπλισμό που διαθέτουν; Κάποιοι ήδη γράφουν δημοσίως ότι διάγουμε μία νέα εποχή εθνικισμών… Είναι όμως αυτή η συμπεριφορά εθνικισμός;
Όχι, δεν είναι. Κατ’ αρχάς, διεθνής αλληλεγγύη υπάρχει ήδη και λειτουργεί αρκετά καλά. Είναι η διάχυση της πληροφόρησης για ό,τι σχετίζεται με τον κορωνοϊό, η οποία διάχυση ξεκινά από τα ανά τον κόσμο εργαστήρια των επιμέρους κρατικών συστημάτων υγείας, και το πλαίσιο που την εγγυάται λέγεται διεθνής επιστημονική κοινότητα. Βλέπετε, το παγκόσμιο σύστημα, επειδή περιέχει κι άλλους συλλογικούς φορείς εκτός από τα κράτη, είναι κάτι παραπάνω από ένα ρεαλπολιτίκ προϊόν και έχει εξελίξει και ασκεί αυτή την αλληλεγγύη θεσμικά εδώ και πολλά χρόνια, θέτοντας το υπόβαθρο για να βρεθεί το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού και τις βάσεις πάνω στις οποίες λαμβάνονται όλα τα γνωστά πρωτοφανή μέτρα για να αντιμετωπιστεί αυτή η πρωτοφανής κατάσταση της πανδημίας. Για την ακρίβεια, αυτή η αλληλεγγύη είναι που εξασφαλίζει ότι τα συγκεκριμένα μέτρα θα είναι αποτελεσματικά, αφού δημιουργεί τη βεβαιότητα ότι οι περιορισμοί των ελευθεριών που όλοι βιώνουμε τώρα στο δυτικό κόσμο, είναι προσωρινοί.
Κάποιοι πιθανόν να πουν ότι η διεθνής αλληλεγγύη στην οποία αναφερόμαστε δεν είναι πραγματική αλληλεγγύη, γιατί χτίστηκε πάνω στην «ανάλγητη» αγορά, η οποία όμως, από την άλλη, έχει τις ιστορικές της βάσεις στην εμπιστοσύνη μεταξύ ιδιωτών και κάπως έτσι μπορεί να ξεκινήσουμε μία ατελείωτη συζήτηση, που ξεκινά από την ηθική φιλοσοφία και τη σχέση του ωφελιμισμού με τον αλτρουισμό και φτάνει ενδεχομένως μέχρι την πολιτική οικονομία και τις αρχές της φιλελεύθερης σκέψης. Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να υπεισέλθει κάποιος σε όλα αυτά για να ξεχωρίσει τουλάχιστον την αλληλεγγύη που προέρχεται από υπερεθνικούς ή διεθνείς θεσμούς (η έκδοση ενός ευρω-ομολόγου μπορεί να είναι έκφραση μίας τέτοιας αλληλεγγύης) από την αλληλεγγύη του καθενός ξεχωριστά προς τον άλλον, η οποία δεν μπορεί παρά να εξαρτάται από τον ατομικό ηθικό κώδικα του «αλληλέγγυου».
Για να το πούμε πιο απλά, αν προσαρμόσουμε τη διεθνή πραγματικότητα στη γειτονιά μας, η αλληλεγγύη μέσα σε μία κοινωνία δεν εκφράζεται μόνο ανεπισήμως, από τον γείτονα που θα μας βοηθήσει σε μία δύσκολη στιγμή, αλλά είναι και οι θεσμοί και οι δομές που έχουμε φτιάξει για να μην είμαστε όλοι έρμαια της τύχης μας. Είναι, π.χ., το επίδομα ανεργίας, οι πυροσβεστικοί κρουνοί στα πεζοδρόμια, οι ειδικά διαμορφωμένες για ΑμεΑ διαβάσεις κ.α. Αν υπάρξει μία μεγάλη και αναπάντεχη καταστροφή στη γειτονιά, μία μεγάλη πυρκαγιά λ.χ., τη στιγμή της κρίσεως κάποιες από αυτές τις δομές μπορεί να είναι χρήσιμες, κάποιες άλλες ανεπαρκείς και κάποιες άχρηστες, για αυτό από ένα σημείο και μετά, ο καθένας είναι υπεύθυνος για το σπίτι του. Το αν θα διαθέσει τους πυροσβεστήρες του για να σβήσει τη φωτιά του γείτονα, την ώρα που καίγεται και το δικό του το σπίτι είναι – ευτυχώς – αυστηρά προσωπική του επιλογή. Αυτά τα σπίτια που καίγονται είναι, αντίστοιχα, τα κυρίαρχα κράτη που αντιμετωπίζουν την πανδημία.
Σε αυτά τα κράτη βασίζονται αυτή τη στιγμή, καλώς ή κακώς, όλες οι διεθνείς δομές και οι διεθνείς οργανισμοί, από τον ΠΟΥ μέχρι την ΕΕ. Και είναι κυρίαρχα, ακριβώς για να επιτάσσουν από ιδιώτες είδη πρώτης ανάγκης, να πατάσσουν την αισχροκέρδεια και γενικώς να επιβάλλουν μέτρα που εγγυώνται την ασφάλεια και την υγεία των πολιτών τους σε περιπτώσεις μεγάλων κρίσεων, όχι μόνο για να κάνουν του κεφαλιού τους όταν μία διεθνής σύμβαση δεν τους βολεύει.
Όλα αυτά, ενώ στο μεταξύ η ανθρωπότητα ενωμένη ψάχνει για μακροπρόθεσμες λύσεις, όπως είναι το εμβόλιο για τον κορωνοϊό. Οτιδήποτε παραπάνω από κάποιο κράτος μεμονωμένα σίγουρα είναι ευπρόσδεκτο, είναι πολύ ωραίο να βοηθάς τον πλησίον σου, αλλά απλά δεν είναι ρεαλιστικό να έχουμε τις προσδοκίες, την παρούσα στιγμή, η αλληλεγγύη όπως την εννοούν οι περισσότεροι να «σαρώσει» την υφήλιο. Για να δεχθεί, π.χ., η Γερμανία ασθενείς από το εξωτερικό, όπως ήδη ζητείται, η λογική λέει ότι πρέπει να περιμένει να δει πού θα κορυφωθεί η δική της «καμπύλη κρουσμάτων».
Η κάθε χώρα, εν ολίγοις, αυτόν τον καιρό δίνει τον δικό της αγώνα και, ειδικά σε ό,τι αφορά την ΕΕ, η δημόσια υγεία δεν είναι ένας τομέας που έχει παραχωρηθεί από τα κράτη στην ευθύνη της Ένωσης. Συνεπώς, ας περιμένουμε τουλάχιστον πρώτα να δούμε ποια χώρα θα περάσει με άνεση τα χειρότερα και μετά κάνουμε και τους εισαγγελείς της ηθικής…
