Δέκα πράγματα που πρέπει να ξέρουμε για την ανθεκτικότητα των βακτηρίων που φτάνουν από το αγρόκτημα σε εμάς

Κάθε χρόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπολογίζεται ότι 25.000 ασθενείς πεθαίνουν εξαιτίας των λοιμώξεων που προκαλούνται από βακτήρια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.

Συχνά συνιστάται στους πολίτες να μην κάνουν κατάχρηση αντιβιοτικών. Τι ισχύει όμως για τα ζώα; Τι πρέπει να ξέρουμε για την ανθεκτικότητα των βακτηρίων που φτάνουν από το αγρόκτημα σε εμάς;

 Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δίνουν η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Καταναλωτών (BEUC) και το  Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών  (ΚΕΠΚΑ)στο πλαίσιο της ενημερωτικής εκστρατείας #SuperbugTour για τη χρήση των αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία.

Στην εκστρατεία αυτή συμμετέχουν πολλές ενώσεις-μέλη της BEUC, από όλη την Ευρώπη, ενώ κάθε χώρα φιλοξενεί εικονικά “το βακτήριο” για μία εβδομάδα με σκοπό την ενημέρωση των καταναλωτών. Η BEUC και το ΚΕΠΚΑ επισημαίνουν ότι τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται συχνότερα για τη θεραπεία των ζώων παρά των ανθρώπων  και ότι η χορήγησή τους σε υγιή ζώα για την ανάπτυξή του συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των μικροβίων.

Σημειώνεται ότι όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, εκτός της Μάλτας και της Ελλάδας, παρέχουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων δεδομένα για τις ετήσιες πωλήσεις αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται στην εκτροφή ζώων. Η Ελλάδα θα ξεκινήσει να το κάνει από το 2017. Οι ενώσεις καταναλωτών επισημαίνουν ότι “καλύτερες συνθήκες υγιεινής για τα ζώα και λιγότερο αγχωτικές, μαζί με την απαγόρευση της συστηματικής χορήγησης αντιβιοτικών για προληπτικούς λόγους, θα βοηθούσαν στη μείωση της ανάγκης χρήσης τους” και για αυτό τον λόγο καλούν τους Ευρωπαίους ηγέτες να δράσουν.

Δέκα πράγματα που πρέπει να ξέρουμε σχετικά με την ανθεκτικότητα των βακτηρίων από το αγρόκτημα σε εμάς

1. Τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται συχνότερα για τη θεραπεία των ζώων παρά των ανθρώπων. Κατά μέσο όρο, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατανάλωση των αντιβιοτικών είναι υψηλότερη στα ζώα που εκτρέφονται για την παραγωγή τροφίμων σε σύγκριση με την κατανάλωση από τους ανθρώπους. Στην Ισπανία, την Κύπρο, την Ιταλία και τη Γερμανία για παράδειγμα, η χρήση των αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία ήταν διπλάσια από αυτή των ανθρώπων το 2014.
2. Η χορήγηση αντιβιοτικών σε υγιή ζώα συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των μικροβίων. Αντιβιοτικά δίνονται συστηματικά στα ζώα του αγροκτήματος, ακόμα κι αν είναι υγιή προς αποφυγή ασθενειών σε συνθήκες ανθυγιεινές ή συνωστισμού. Τέτοια κακή χρήση και κατάχρηση αυξάνει την ανθεκτικότητα των μικροβίων ή βακτηρίων στα αντιβιοτικά. Βακτήρια που εντοπίστηκαν σε πουλερικά και χοίρους στην Ευρώπη εμφανίζουν συνήθως αντοχή σε ένα ή ακόμα και περισσότερα αντιβιοτικά. Το 70% των καμπυλοβακτηριδίων που βρέθηκαν στο κρέας των πουλερικών είναι ανθεκτικά σε ένα αντιβιοτικό που χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία κοινών λοιμώξεων ή διάρροιας.
3. Τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν τους ιούς. Όταν έχετε μια λοίμωξη που προκαλείται από έναν ιό, όπως το κοινό κρυολόγημα, η γρίπη, τα περισσότερα είδη πονόλαιμου, η βρογχίτιδα, τα αντιβιοτικά δεν θα σας βοηθήσουν. Τα αντιβιοτικά λειτουργούν ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις όπως η πνευμονία, η φυματίωση ή μια λοίμωξη του ουροποιητικού συστήματος. Μόνο ο γιατρός σας μπορεί να σας πει αν χρειάζεστε αντιβιοτικά. Το ίδιο ισχύει και για τα ζώα, στα οποία θα πρέπει να δίνονται αντιβιοτικά μόνο ύστερα από συνταγή κτηνιάτρου.
4. Είναι τα βακτήρια, όχι οι άνθρωποι ή τα ζώα που έχουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Πολλοί, λανθασμένα, υποθέτουν ότι οι άνθρωποι ή τα ζώα αναπτύσσουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Στην πραγματικότητα όμως, τα βακτήρια που προκαλούν τις ασθένειες γίνονται ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Αυτά τα ανθεκτικά βακτήρια ενδέχεται να μολύνουν τους ανθρώπους και τα ζώα, και οι ασθένειες αυτές είναι δυσκολότερο να θεραπευθούν σε σύγκριση με αυτές που προκαλούνται από μη ανθεκτικά βακτήρια.
5. Πως γίνονται τα βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Είτε από την φύση τους, είτε επειδή έχουν μεταλλαχθεί, ορισμένα βακτήρια έχουν γονίδια που τα κάνουν να αντιστέκονται στην επίδραση των αντιβιοτικών. Είναι γνωστά ως «υπερμικρόβια». Ενώ τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τα περισσότερα βακτήρια, τα υπερμικρόβια επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται – ακόμα περισσότερο, όταν δεν χρησιμοποιούμε σωστά τα αντιβιοτικά. Αυτά τα βακτήρια μπορούν να μεταδώσουν τα γονίδια αντοχής τους σε άλλα βακτήρια.
6. Τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να μεταφερθούν από τα ζώα του αγροκτήματος σε εμάς. Τα ανθεκτικά βακτήρια μπορούν να ταξιδέψουν από το αγρόκτημα σε μας με πολλούς διαφορετικούς τρόπους και η κατανάλωση όχι καλά μαγειρεμένου κρέατος είναι ένας από αυτούς. Άλλοι τρόποι μετάδοσης είναι η επαφή με ζώα του αγροκτήματος που μεταφέρουν τα βακτήρια, η κατανάλωση φυτικών προϊόντων που καλλιεργούνται σε εδάφη με λίπασμα από κοπριά από μολυσμένα ζώα, καθώς και το πόσιμο νερό που είναι μολυσμένο από περιττώματα ζώων.
7. Στους Ευρωπαίους αγρότες δεν επιτρέπεται η χρήση αντιβιοτικών για την ταχύτερη ανάπτυξη των ζώων. Η τακτική σίτιση βοοειδών, χοίρων και κοτόπουλων με χαμηλές δόσεις αντιβιοτικών ενισχύει την ανάπτυξή τους. Ενώ κάνει την παραγωγή κρέατος πιο κερδοφόρα, αυξάνει τον κίνδυνο της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά, αφού τα βακτήρια εκτίθενται σε μη θανατηφόρες δόσεις αντιβιοτικών. Σε αντίθεση με χώρες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ή η Κίνα, η ΕΕ απαγόρευσε αυτή την πρακτική το 2006. Μπορεί όμως να χρειάζονται αυστηρότεροι έλεγχοι, για να βεβαιωθεί ότι η απαγόρευση αυτή εφαρμόζεται σωστά.
8. Η χρήση λιγότερων αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία μειώνει την ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Χώρες (ιδίως στη Βόρεια Ευρώπη), όπου οι κυβερνήσεις έχουν ενεργήσει για να μειωθεί η χρήση των αντιβιοτικών στα ζώα του αγροκτήματος παρουσιάζουν μείωση των επιπέδων της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά. Αυτό σημαίνει ότι τα βακτήρια χάνουν σταδιακά την ανθεκτικότητά τους στα αντιβιοτικά, τα οποία γίνονται αποτελεσματικά και πάλι. Ωστόσο, ορισμένες χώρες της ΕΕ υστερούν στην καταπολέμηση της ανθεκτικότητας των βακτηρίων στα αντιβιοτικά που χρησιμοποιούνται κατά την εκτροφή των ζώων. Για παράδειγμα, η πώληση των αντιβιοτικών για ζώα που εκτρέφονται για παραγωγή τροφίμων το 2014 ήταν 36 φορές υψηλότερη στην Ισπανία από ό,τι στη Σουηδία.
9. Τα ανθεκτικά βακτήρια δε γνωρίζουν σύνορα. Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά αυξάνεται σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα σε όλα τα μέρη του κόσμου. Βακτήρια – ανθεκτικά ή όχι – δεν γνωρίζουν σύνορα και κινούνται μεταξύ των χωρών, των διαφόρων ειδών, των τροφίμων κλπ. Η καταπολέμηση της ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά απαιτεί δράση σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, ατομικά μέσω του τομέα της γεωργίας μέχρι τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη και πέραν αυτής.
10. Μια καθαρή κουζίνα, μειώνει τον κίνδυνο μόλυνσης από ανθεκτικά βακτήρια. Πάντα να ξεπαγώνουμε το κρέας στη συντήρηση του ψυγείου. Όταν μαγειρεύουμε, πάντα πλένουμε τα χέρια μας μετά το χειρισμό του ωμού κρέατος, ειδικότερα πριν αγγίξουμε φαγητά που καταναλώνονται ωμά ή οποιοδήποτε μαγειρικό σκεύος όπως πιάτα ή ξύλο κοπής. Δεν ξεχνάμε να μαγειρεύουμε πολύ καλά το κρέας καθώς τα βακτήρια ακόμα και τα ανθεκτικά εξοντώνονται με το μαγείρεμα.

ΑΠΕ-ΜΠΕ