Ένα τηλεσκόπιο στον Χολομώντα, σε σημείο ιδανικό, μακριά από τα φώτα των πόλεων, με ελεύθερο τον νότιο ορίζοντα, χωρίς υψηλή υγρασία και μεγάλες διακυμάνσεις θερμοκρασίας, θα παρακολουθεί σε λίγο καιρό την «υγεία» των δορυφόρων.
Σε συνεργασία με άλλα εργαστήρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό, το τηλεσκόπιο αυτό θα παρακολουθεί ταυτόχρονα, μαζί με άλλα τηλεσκόπια, αν όλα λειτουργούν σωστά στους δορυφόρους ή αν υπάρχει κάποια βλάβη που θα πρέπει να αποκατασταθεί. Το να παρακολουθεί κάποιος τους δορυφόρους, άλλωστε, και να εκτιμά την «κατάσταση της υγείας τους» είναι απολύτως απαραίτητο καθώς, όπως εξηγεί στο ΑΠΕ–ΜΠΕ ο καθηγητής Δυναμικής αστρονομίας στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ Κλεομένης Τσιγάνης, δεν είναι δυνατόν χωρίς αυτό να υπάρχουν δορυφορικές επικοινωνίες.
«Είναι καθαρά σαν να ελέγχει κανείς την εναέρια κυκλοφορία μόνο που το κάνει για δορυφόρους», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι αυτός είναι και ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί τα μέλη της να στήνουν σταθμούς ώστε να υπάρχει διαρκής επικοινωνιακή κάλυψη. Ο ίδιος αναφέρει ότι τα δοκιμαστικά έχουν γίνει, ενώ το καλοκαίρι το τηλεσκόπιο αναμένεται να τεθεί σε πλήρη, κανονική λειτουργία.
Με αφορμή την πρόσφατη έγκριση, από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, της δωρεάς του τηλεσκοπίου για τη λειτουργία του αστεροσκοπείου στον Χολομώντα Χαλκιδικής, ο κ. Τσιγάνης εξηγεί ότι «πρόκειται για ένα όργανο που εξυπηρετεί συγκεκριμένες επιχειρησιακές ανάγκες και στο πλαίσιο αυτό τη συμμετοχή του Αστρονομικού Σταθμού Χολομώντα μαζί με το Εθνικό Αστεροσκοπείο, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Αστεροσκοπείο Κρήτης και το Πολυτεχνείο Αθηνών στο εθνικό σχέδιο ανάπτυξης της δυνατότητας παρακολούθησης δορυφορικών τροχιών».
Σε λίγα χρόνια τα laser θα αντικαταστήσουν την επικοινωνία με ραδιοφωνικά σήματα
Ο Αστρονομικός Σταθμός του Χολομώντα, όμως, θα συμμετέχει και σε ένα ακόμη εγχείρημα που σχετίζεται με τις οπτικές επικοινωνίες μέσω δορυφόρων, θεωρείται καινούριο σε ευρωπαϊκό επίπεδο και προωθείται με βοήθεια του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. «Τώρα, με το τηλεσκόπιο του Χολομώντα θα φτιαχτεί ένα δίκτυο τηλεσκοπίων που λειτουργούν ως πομποδέκτες και κάνουν επικοινωνία μέσω laser με δορυφόρους. Το δίκτυο αυτό, στο οποίο το ΑΠΘ συμμετέχει με το σταθμό του Χολομώντα, συμμετέχουν όλα τα τηλεσκόπια της χώρας στο πλαίσιο και του Ευρωπαϊκού Προγράμματος SkyLight του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, με χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό πλαίσιο Horizon. Στόχος του είναι τα ραδιοφωνικά σήματα που στέλνουν σήμερα οι δορυφόροι να αντικατασταθούν σε όλες τις τηλεπικοινωνίες με επικοινωνία μέσω laser που έχει πολύ μεγαλύτερη χωρητικότητα, ακρίβεια και ασφάλεια» προσθέτει.
Πώς στήθηκε το πρώτο τηλεσκόπιο στον Χολομώντα το 2000
Η περιοχή του Χολομώντα, άλλωστε, είναι γνωστή εδώ και χρόνια στην αστρονομική κοινότητα της χώρας, αφού το 2000 ο αείμνηστος Καθηγητής αστρονομίας του ΑΠΘ Γιάννης Σειραδάκης και ο ομότιμος σήμερα Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, Σταύρος Αυγολούπης ξεκίνησαν την εγκατάσταση εκεί, του πρώτου τηλεσκοπίου που στεγάστηκε σε ένα μικρό οικίσκο, κινούνταν σε σιδηροτροχιές και το χρησιμοποιούσαν φοιτητές. «Είδαμε τότε ότι στο συγκεκριμένο σημείο η διαταραχή της ατμόσφαιρας και η απορρόφηση του φωτός από την ατμόσφαιρα βρίσκονταν σε επίπεδα ιδανικά για αστρονομικές παρατηρήσεις», τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Αυγολούπης.
Θυμάται, μάλιστα, χαρακτηριστικά εκείνο το βράδυ της Ανάστασης, πριν από 17 χρόνια, «όταν για πρώτη φορά ο Δημήτρης Σμυρλής (καθηγητής σήμερα στην Αγγλία) παρατήρησε για πρώτη φορά εξωπλανήτη με γήινο τηλεσκόπιο. Αυτό ήταν τόσο σημαντικό, που τον πήρανε στα Κανάρια νησιά. Η παρατήρηση, άλλωστε, έγινε στον Χολομώντα, μέσα στο πανεπιστημιακό δάσος του ΑΠΘ, εκεί που οι φοιτητές δασολογίας κάνουν την πρακτική τους άσκηση και οι φοιτητές του τμήματος Φυσικής πήγαιναν για τις πρώτες τους παρατηρήσεις στο διάστημα…».
Υπό παρακολούθηση και οι αστεροειδείς
Ο κ. Αυγολούπης επισημαίνει ακόμη, μιλώντας στο ΑΠΕ–ΜΠΕ, ότι ένα κομμάτι της επιστημονικής έρευνας είναι και η παρατήρηση των αστεροειδών. «Πιστεύουμε ότι κινδυνεύουμε από αυτούς και πρέπει να παρατηρήσουμε όσους έρχονται, προτού όμως μπουν στο βαρυτικό πεδίο της γης, ώστε να μπορέσουμε να τους εκτρέψουμε. Ας μην ξεχνάμε ότι από μια τέτοια πτώση χάθηκαν και οι δεινόσαυροι πριν από 60 εκατ. χρόνια, όταν ο αστεροειδής, τον οποίο μάλιστα τον βρήκαμε στον κόλπο του Μεξικού, με την πτώση του προκάλεσε τόση σκόνη που μειώθηκε η ηλιακή ακτινοβολία που φτάνει στην επιφάνεια της γης, μειώθηκε η βλάστηση στη γη και δεν υπήρχε επαρκής τροφή για τα μεγάλα φυτοφάγα…».
Το αντίδωρο για τη Χαλκιδική
Στην πρόσφατη συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας, ο αντιπεριφερειάρχης Χαλκιδικής Γιάννης Γιώργος είχε τονίσει ότι «η ανάπτυξη του αστρονομικού σταθμού στον Χολομώντα θα συμβάλει στην αύξηση της επισκεψιμότητας του τόπου» και είχε κάνει λόγο για την προοπτική διοργάνωσης σειράς δράσεων διάχυσης της επιστήμης, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας και των επισκεπτών της περιοχής, με βραδιές αστροπαρατήρησης σε υπαίθριους χώρους, διοργάνωση δραστηριοτήτων, επισκέψεις σχολείων της περιοχής και πολλά ακόμη.
Ο κ. Τσιγάνης δηλώνει, από την πλευρά του, ότι με την πλήρη λειτουργία του τηλεσκοπίου, το μόνο σίγουρο είναι ότι η περιοχή θα έχει οπτικές ίνες, ενώ σχεδιάζεται ακόμη η δημιουργία ενός επισκέψιμου χώρου για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. «Ο Χολομώντας είναι ένα σημείο ιδανικό. Η Ελλάδα, από την πλευρά της, θεωρείται το μπαλκόνι της Ευρώπης γι αυτά τα θέματα. Δεν είναι τυχαίο ότι εδώ λατρεύτηκε η Ουρανία, η θεά της Αστρονομίας…», καταλήγει ο κ. Αυγολούπης.
Π. Γιούλτση
ΑΠΕ - ΜΠΕ
