Η ανεμπόδιστη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής συνιστά δομικό προαπαιτούμενο για την ενεργή κοινωνική τους συμπερίληψη, στο πλαίσιο των αρχών της ουσιαστικής ισότητας και της ελευθερίας των επιλογών.
Η προσβασιμότητα κατέχει κομβική θέση στη Σύμβαση των ΗΕ για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, δεδομένου ότι είναι από τις οκτώ γενικές αρχές της σύμβασης και παρ’ όλο που κατοχυρώνεται αυτοτελώς στο αρ.9 αυτής, εντούτοις διατρέχει οριζόντια όλο το κείμενο. Πιο συγκεκριμένα, στη σύμβαση αναγνωρίζεται ρητά ότι για την πραγμάτωση της ανεξάρτητης διαβίωσης, διαδραματίζει καίριο ρόλο η καθολική προσβασιμότητα στο φυσικό, δομημένο και ψηφιακό περιβάλλον, καθώς και η απρόσκοπτη πρόσβαση στις μεταφορές, στην υγεία, την εκπαίδευση, την εργασία, την πληροφορία, τον πολιτικό βίο, τον αθλητισμό, τον πολιτισμό και τον τουρισμό.
Σύμφωνα με τη Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) με θέμα «Η προσβασιμότητα ως ανθρώπινο δικαίωμα των ατόμων με αναπηρίες» (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας -2014/C 177/03), το αρ.9 της ως άνω σύμβασης συνιστά αυτοτελές ανθρώπινο δικαίωμα και συνεπώς η πλήρης εφαρμογή του πρέπει να οδηγήσει, μέσω νομοθετικών και πολιτικών μέτρων, στη δημιουργία των συνθηκών που είναι απαραίτητες προκειμένου τα άτομα με αναπηρίες να έχουν πρόσβαση σε κάθε είδους περιβάλλον και εκδήλωση της ζωής. Παράλληλα υπογραμμίζει ότι η προσβασιμότητα ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας και πρέπει να θεωρείται ως μοχλός και καταλύτης της άσκησης κάθε άλλου δικαιώματος.
Δεδομένου ότι η δήμοι συνιστούν το βαθμό διακυβέρνησης που βρίσκεται εγγύτερα στον πολίτη και επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητα του, αποτελεί επιτακτική αναγκαιότητα η οικοδόμηση σύγχρονων, λειτουργικών και προσβάσιμων πόλεων. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στις αρχές του καθολικού σχεδιασμού και στη δημιουργία της «προσβάσιμης αλυσίδας», σύμφωνα με την οποία πρέπει το άτομο με αναπηρία ή με μειωμένη κινητικότητα, να μπορεί όταν βγει από το σπίτι του, να έχει πρόσβαση σε όλους τους χώρους και τις υπηρεσίες στην πόλη του, ισότιμα με τους υπόλοιπους δημότες, χωρίς εμπόδια και αποκλεισμούς.
Ειδικότερα, ένα προσβάσιμο και συμπεριληπτικό δημοτικό σχέδιο δράσης πρέπει ενδεικτικά να προβλέπει: Προσβάσιμες κτιριακές υποδομές που χρησιμοποιούνται από το κοινό, προσβάσιμη δημοτική συγκοινωνία, δίκτυο προσβάσιμων διαδρομών και κοινόχρηστων υποδομών, εύλογες προσαρμογές για την πρόσβαση σε υπηρεσίες, χρήση των ψηφιακών εργαλείων και της τεχνητής νοημοσύνης για τη διευκόλυνση της προσβασιμότητας σε πολιτιστικούς χώρους, συστήματα πολιτικής προστασίας συμπεριλαμβανομένων σχεδίων διαφυγής και υποστήριξης των ατόμων με αναπηρία και χρήση ζωντανής βοήθειας όταν απαιτείται.
Στην κατεύθυνση αυτήν, υπεγράφη το Φεβρουάριο του 2022 πρωτόκολλο συνεργασίας μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης, της ΚΕΔΕ και της ΕΣΑμεΑ, με αντικείμενο το σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών και δράσεων, για τη δημιουργία προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων, λαμβάνοντας υπόψη την ανθρώπινη ποικιλομορφία και αφαιρώντας τα εμπόδια και κάθε μορφής αποκλεισμό, ώστε τα άτομα με αναπηρία να μετέχουν χωρίς διακρίσεις στις δραστηριότητες των τοπικών κοινωνιών.
Το Πρωτόκολλο στοχεύει ιδίως στην εκπόνηση τοπικών σχεδίων δράσης στους ακόλουθους τομείς:
α. στη διάχυση της δικαιωματικής προσέγγισης της αναπηρίας στις πολιτικές και τα προγράμματα των Δήμων.
β. στο σχεδιασμό και την εφαρμογή στοχευμένων παρεμβάσεων σε επιμέρους τομείς αρμοδιότητας των Δήμων προς όφελος των ατόμων με αναπηρία.
γ. στην καθιέρωση διαρκούς θεσμικής διαβούλευσης των Δήμων με το εθνικό αναπηρικό κίνημα.
Στο πλαίσιο εφαρμογής του πρωτοκόλλου συνεργασίας, το διοικητικό συμβούλιο της ΚΕΔΕ ενέκρινε το Δημοτικό Σχέδιο Δράσης «Ένας δήμος για όλους», επισημαίνοντας ότι στοχεύει τη μετατροπή των πόλεων σε πιο λειτουργικές και φιλικές για όλους τους πολίτες.
Η απόφαση αυτή, θα μπορούσε να αποτελέσει εφαλτήριο και για την Ένωση Περιφερειών, έτσι ώστε κάθε περιφέρεια της χώρας να καταρτίζει περιφερειακό σχέδιο δράσης για την προσβασιμότητα και συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία.
Τέλος, η Ε.Ε. προσδίδει μια ουσιαστική και εξωστρεφή διάσταση στον σχεδιασμό προσβάσιμων και συμπεριληπτικών πόλεων. Στο πλαίσιο αυτό διεξάγεται σε ετήσια βάση ο διαγωνισμός των access city award, για την ανάδειξη των τριών πιο προσβάσιμων ευρωπαϊκών πόλεων. Στο φετινό διαγωνισμό, που διεξήχθη την 1η Δεκεμβρίου, το πρώτο βραβείο για την πιο προσβάσιμη πόλη το 2024 απονεμήθηκε στην ισπανική πόλη San Cristóbal de La Laguna, η οποία έδωσε προτεραιότητα στη προσβασιμότητα του δομημένου περιβάλλοντος, του δημοτικού μεταφορικού δικτύου και των κοινωνικών δραστηριοτήτων.
Για την επόμενη ημέρα, όλοι μαζί πρέπει να συμβάλλουμε στη διαμόρφωση πόλεων συμπεριληπτικών και καθολικά προσβάσιμων, γιατί μια τέτοια κοινωνική επένδυση θα κάνει τους δήμους να αποτελέσουν πρότυπα διαμόρφωσης κουλτούρας κοινωνικής ένταξης, αποδοχής της διαφορετικότητας και ενσυναίσθησης.
* Ο Γιώργος Σταμάτης είναι βουλευτής Επικρατείας της ΝΔ. ΑΠΕ-ΜΠΕ
