Το 2005, το Σύμφωνο Quincy, το οποίο υπογράφηκε στις 14 Φεβρουαρίου 1945 και εγγυήθηκε την επιβίωση του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, ανανεώθηκε για άλλα 60 χρόνια από τον τότε πρόεδρο Μπους και τον βασιλιά Αμπντουλάχ Μπεν Αμπντελαζίζ Αλ Σαούντ. Μια χώρα πούλησε το μέλλον της με αντάλλαγμα το πετρέλαιο και την Aramco, τη μεγαλύτερη εταιρεία στον κόσμο, που το εμπορεύεται.
Το 1973, ο πόλεμος μεταξύ των αραβικών χωρών και του Ισραήλ άλλαξε την εξίσωση που μέχρι τότε βασιζόταν στις συνθήκες της μεταπολεμικής περιόδου και στο σύστημα του Μπρέτον Γουντς. Οι ΗΠΑ έκαναν ένα ακόμη βήμα προς τον παρασιτισμό: το πετρέλαιο αντικαταστάθηκε από το πετροδολάριο.
Έχει μείνει στην ιστορία ως «η πετρελαϊκή κρίση». Οι αραβικές χώρες παραγωγής έθεσαν εμπάργκο στις πωλήσεις πετρελαίου στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε χώρες συνένοχους με το Ισραήλ. Διήρκεσε μόνο τέσσερις μήνες, αλλά η πετρελαϊκή κρίση δεν υποχώρησε σχεδόν ποτέ. Είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία.
Η κρίση κορυφώθηκε στις 20 Ιανουαρίου 1974 με μια απειλητική ομιλία του προέδρου Νίξον ενώπιον του Κογκρέσου. Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας έπρεπε να υποχωρήσει και να άρει το εμπάργκο με αντάλλαγμα την υπόσχεση για λύση στον αραβο-ισραηλινό πόλεμο. Το Ισραήλ επρόκειτο να αποσυρθεί από όλα τα παλαιστινιακά εδάφη που κατέλαβε στο πόλεμο του 1967.
Η δέσμευση δεν εκπληρώθηκε ποτέ γιατί το Ισραήλ δεν εκπληρώνει τέτοιες υποχρεώσεις του και κανείς δεν μπορεί να του επιβάλλει να το κάνει.
Στις 9 Ιουνίου 1974, μια δεύτερη στρατηγική συνιστώσα προστέθηκε στην πετρελαϊκή κρίση: Για πενήντα χρόνια, η Σαουδική Αραβία δεσμεύτηκε να καθορίσει την τιμή του πετρελαίου της σε δολάρια και να επενδύσει τα κέρδη σε αμερικανικά ομόλογα.
Έτσι γεννήθηκε το πετροδολάριο που οδήγησε τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιβιώσουν με αντάλλαγμα να οδηγήσουν την οικονομία τους στον παρασιτισμό. Έκτοτε, το χρηματοοικονομικό κεφάλαιο είναι ό,τι πιο κοντινό σε ένα καζίνο, αν και αντί να στοιχηματίζει εκδίδει χρέη κάθε είδους: δημόσια και ιδιωτικά, εσωτερικά και εξωτερικά. Τα χρήματα που κυκλοφορούν και ειδικότερα το δολάριο, έχουν διογκώσει τις παγκόσμιες αγορές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες τυπώνουν δολάρια και χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία, τα κρατούν και τα κυκλοφορούν.
Η διαδικασία εξελίσσεται παράλληλα με την εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού, που σηματοδοτούσε την αναγνώριση της χρεοκοπίας από τις ΗΠΑ. Είναι η διαφορά ανάμεσα σε ένα ποδήλατο δρόμου και ένα στατικό ποδήλατο: όσο κι αν κινεί ο ποδηλάτης τα πετάλια, δεν προσπαθεί να πάει πουθενά παρά να μόνο να ιδρώνει.
Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας γέμισε τον κόσμο με πετρέλαιο και οι Ηνωμένες Πολιτείες τον γέμισαν με δολάρια. Το πετρέλαιο χρησίμευσε για να αποτρέψει μια σειρά παράγοντες, να βυθίσουν το δολάριο. Η υψηλή τιμή του αμερικανικού νομίσματος έκανε τις εισαγωγές φθηνότερες και, ως εκ τούτου, διατήρησε το υψηλό βιοτικό επίπεδο, την κατανάλωση και την οικονομική σπατάλη στις ΗΠΑ.
Το ίδιο συνέβη και με τον δημόσιο τομέα: με τα έσοδα από το πετρέλαιο οι Σαουδάραβες αγόρασαν ομόλογα του αμερικανικού δημοσίου. Οι δημόσιοι οργανισμοί μπορούσαν να ξοδέψουν αφειδώς γιατί οι σπατάλες πληρώνονταν με περισσότερα χρήματα, ομόλογα και χρέη.
Τώρα η μία από τις δύο βρύσες έχει κλείσει. Το Σύμφωνο Quincy εξακολουθεί να ισχύει, αλλά το πετροδολάριο χάνει έδαφος. Η συμφωνία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σαουδικής Αραβίας έληξε την περασμένη εβδομάδα και το τείχος της σιωπής ήταν η χαρακτηριστική νότα. Οι ειδήσεις των πρακτορείων Τύπου περιορίστηκαν στο να δηλώσουν ότι από εδώ και στο εξής η Κίνα θα πληρώνει σε γιουάν για πετρέλαιο από τη Σαουδική Αραβία.
Επιπλέον, υπάρχουν και άλλοι τρόποι πληρωμής. Για παράδειγμα, η Κεντρική Τράπεζα της Σαουδικής Αραβίας έχει ενταχθεί στο έργο ψηφιακών νομισμάτων της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, mBridge, για να επιτρέψει τις άμεσες διασυνοριακές πληρωμές.
Υπάρχουν όμως και άλλες πηγές ενέργειας, εκτός από το πετρέλαιο. Φυσικά, υπάρχουν περισσότερες χώρες παραγωγής, όπως η Ρωσία, που έχουν περιορίσει τη δύναμη των παραδοσιακών πετρελαιοπαραγωγών χωρών, που συσπειρώνονται στον ΟΠΕΚ. Οι «πράσινες» πολιτικές εγκρίνουν αυτόν τον νέο συσχετισμό δυνάμεων και προσπαθούν να τον ενισχύσουν: αυτό που δεν αρέσει στη Δύση δεν είναι ακριβώς το πετρέλαιο αλλά οι χώρες που το παράγουν.
ΤΟ ΠΕΤΡΟΓΙΟΥΑΝ
Το 2022, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία άρχισαν να διαπραγματεύονται πληρωμές για αγορές πετρελαίου σε γιουάν. Τον Ιανουάριο του επόμενου έτους, ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας, Mohammed Al Jadaan, ανακοίνωσε ότι ήταν πρόθυμοι να χρεώνουν σε νομίσματα, άλλα από το δολάριο. «Δεν υπάρχει πρόβλημα να συζητήσουμε πώς θα επιλύσουμε τις εμπορικές μας συμφωνίες, είτε σε δολάρια ΗΠΑ, είτε σε ευρώ είτε σε ριάλ Σαουδικής Αραβίας», είπε.
Τον Νοέμβριο 2023, η Κίνα και η Σαουδική Αραβία υπέγραψαν συμφωνία ανταλλαγής εθνικού νομίσματος αξίας 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη διευκόλυνση της αμοιβαίας οικονομικής συνεργασίας.
Ένα μήνα αργότερα, η Wall Street Journal ανέφερε ότι περίπου το 20% των παγκόσμιων συναλλαγών πετρελαίου πέρυσι διακανονίστηκαν σε νομίσματα διαφορετικά από το δολάριο. Το ποσοστό όμως είναι πολύ μικρό. Περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου ενδέχεται να μην πληρώνεται πλέον σε δολάρια, βλάπτοντας τόσο τις ΗΠΑ, το χρηματοπιστωτικό σύστημα και το δολάριο, το οποίο θα μπορούσε τελικά να χάσει το ένα τρίτο έως το ήμισυ της τρέχουσας αξίας του.
Η απόφαση της Σαουδικής Αραβίας να γίνει μέλος της πλατφόρμας mBridge θα διευκολύνει την αποδολαριοποίηση του εμπορίου πετρελαίου. Το Ριάντ συμμετέχει με περισσότερα από 26 μέλη παρατηρητές στη πλατφόρμα, συμπεριλαμβανομένης της South African Reserve Bank, στην οποία δόθηκε το πράσινο φως ως μέλος αυτό τον μήνα.
Αυτές οι εξελίξεις συμβαίνουν σε μια περίοδο που το χρέος των ΗΠΑ ξεπερνά τα 34 τρισεκατομμύρια δολάρια, κοστίζοντας στο Υπουργείο Οικονομικών τόκους 660 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Ωστόσο, αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό είναι ότι το δολάριο αρχίζει να φεύγει από την παγκόσμια αγορά και εάν η ζήτηση για το νόμισμά του συνεχίσει να μειώνεται, οι χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ, όπως η Wall Street, θα χάσουν τον μαγνητισμό που τις κρατούσε ζωντανές από το 1945.
Όλες οι εξελίξεις είναι ανοικτές…
