Η τελευταία αναμόρφωση της πολιτικής της ΕΕ για τις γεωγραφικές ενδείξεις (ΓΕ) χαρακτηρίστηκε ως «εξέλιξη» χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, αλλά παρόλα αυτά έφερε σε δύσκολη θέση τους παραγωγούς τροφίμων και ορισμένα κράτη μέλη, τα οποία θα ήθελαν να διατηρήσουν το status quo του πλαισίου.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την Πέμπτη (31 Μαρτίου) μια πολυαναμενόμενη πρόταση για την αναθεώρηση του πλαισίου των γεωγραφικών ενδείξεων για τα αλκοολούχα ποτά και τα γεωργικά προϊόντα.
Η ετικέτα ΓΕ έχει σχεδιαστεί για να προστατεύονται οι ονομασίες προϊόντων για τα οποία υπάρχει άρρηκτη σχέση μεταξύ, αφενός, των ιδιοτήτων τους ή των χαρακτηριστικών τους και, αφετέρου, της γεωγραφικής προέλευσής τους και της τεχνογνωσίας που ταυτίζεται με την περιοχή, όπως η σαμπάνια ή η παρμεζάνα.
Για παράδειγμα, μόνο το κρέας ξηρής ωρίμανσης που παράγεται στους λόφους γύρω από την Πάρμα μπορεί να φέρει νόμιμα την ονομασία «Prosciutto di Parma». Κατά τον ίδιο τρόπο, η σαμπάνια μπορεί να παραχθεί μόνο με σταφύλια που καλλιεργούνται στην ομώνυμη γαλλική περιοχή.
Οι γεωγραφικές ενδείξεις θεωρούνται μια ιστορία επιτυχίας στην ΕΕ, καθώς αντιπροσωπεύουν αξία πωλήσεων 74,76 δισεκατομμυρίων ευρώ και 15,5% των συνολικών εξαγωγών αγροδιατροφικών προϊόντων της ΕΕ, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της Επιτροπής.
Ως εκ τούτου, η αναθεώρηση του πλαισίου αποσκοπεί «στην ενίσχυση του συστήματος και στη βελτίωση εκείνων των στοιχείων, τα οποία πιστεύουμε ότι μπορούν να βελτιωθούν», δήλωσε ο Michael Niejahr, αναπληρωτής διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρουσιάζοντας την πρόταση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Δεν πρόκειται για επανάσταση, αλλά για εξέλιξη», πρόσθεσε, υπογραμμίζοντας την πρόθεση της Κομισιόν να διατηρήσει τη θεμελιώδη δομή ενός συστήματος που έχει αποδείξει την επιτυχία του τις τελευταίες δεκαετίες.
Μεγάλο μέρος της αντίστασης στην αλλαγή προέρχεται από τις ομάδες παραγωγών ΓΕ και τα κράτη μέλη που πιστεύουν ότι το ισχύον πλαίσιο είναι καλό ως έχει.
Για παράδειγμα, η ισπανική αντιπροσωπεία στο Συμβούλιο Αγροτικών Υποθέσεων της ΕΕ ηγείται ήδη μιας άτυπης ομάδας 15 άλλων κρατών μελών με την ονομασία «Φίλοι των ΓΕ», ζητώντας να διατηρηθεί η υφιστάμενη κατάσταση και να μην επιβληθούν οι νέες απαιτήσεις βιωσιμότητας για τις ΓΕ που προτείνει η Επιτροπή.
Οι ίδιοι επικαλούνται επίσης ένα τμήμα της πρότασης που ενθαρρύνει τους παραγωγούς να συμπεριλάβουν βιώσιμες επιχειρήσεις στις προδιαγραφές του προϊόντος, σύμφωνα με την πολιτική- ορόσημο της ΕΕ για τα βιώσιμα τρόφιμα, τη στρατηγική «Από το αγρόκτημα στο Πιάτο».
Άλλες πτυχές που εξετάζει η πρόταση είναι η καλύτερη προστασία των ΓΕ στο διαδίκτυο, ιδίως όσον αφορά τις διαδικτυακές πωλήσεις, και ορισμένες πτυχές απλούστευσης, όπως η δημιουργία ενός ενιαίου συνόλου διαδικασιών για την καταχώριση μιας νέας ονομασίας ΓΕ.
«Το σύστημα δεν είναι μόνο πολύ επιτυχημένο, αλλά και λειτουργεί και αρκετά καλά», αναγνώρισε ο Niejhar. «Αλλά το να λέμε ‘αρκετά καλά’ δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να το βελτιώσουμε», πρόσθεσε.
Νέος ρόλος για τους παραγωγούς
Μία από τις μεγαλύτερες αλλαγές που εισήγαγε η Επιτροπή είναι η έννοια των «αναγνωρισμένων ομάδων παραγωγών», οι οποίες, μόλις οριστούν, αναμένεται να αναλάβουν την ευθύνη για την αύξηση του ρόλου τους στη συνολική επιβολή και διαχείριση των ΓE.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αυτός είναι ένας τρόπος για την πραγματική ενδυνάμωση των δικαιούχων του συστήματος, για παράδειγμα με την παροχή πρόσβασης στις αρχές καταστολής της παραχάραξης και κιβδηλείας και στα τελωνεία σε όλα τα κράτη μέλη.
Η ενίσχυση των ομάδων παραγωγών είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, σύμφωνα με την ένωση αγροτών της ΕΕ COPA-COGECA. Ωστόσο, τόνισαν ότι ο τρόπος με τον οποίο η Επιτροπή προτείνει να εφαρμοστούν αυτές οι αλλαγές εγείρει ερωτήματα και σοβαρές ανησυχίες.
«Προβληματιζόμαστε για ορισμένα άρθρα της πρότασής σας. Αυτά θα μπορούσαν να προκαλέσουν αποδυνάμωση στον ρόλο των ομάδων παραγωγών, ενώ αυτοί είναι οι πραγματικοί παράγοντες για την ανάπτυξη των άριστων προϊόντων αριστείας και θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν και την προστασία επίσης», δήλωσε ο έμπειρος σοσιαλιστής ευρωβουλευτής Πάολο ντι Κάστρο, ο οποίος θα είναι ο εισηγητής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον εν λόγω φάκελο.
Πρόσθεσε ότι η πρόταση επιβραδύνει επίσης την έννοια της «ανάκλησης» που διευκρίνισε το Δικαστήριο της ΕΕ (ΔΕΕ) σε μια απόφαση-ορόσημο το 2019, η οποία παρείχε ευρεία προστασία στα προϊόντα με γεωγραφική ένδειξη.
Στην απόφαση αυτή, το ΔΕΕ έκρινε παράνομη τη χρήση του λογοτεχνικού χαρακτήρα «Don Quixote de La Mancha» για την προώθηση ενός συγκεκριμένου τυριού, λέγοντας ότι «μαρτυρά» τη γεωγραφική περιοχή με την οποία συνδέεται το τυρί Manchego, το οποίο και εμπίπτει στο καθεστώς ΠΟΠ.
Αντίσταση στις αυξημένες εξουσίες του EUIPO
Αλλά η μεγαλύτερη αιτία ανησυχίας είναι η αυξημένη εμπλοκή του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της ΕΕ (EUIPO) στην αντιμετώπιση των γεωγραφικών ενδείξεων, με τη ΓΔ Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης της Επιτροπής να έχει εκχωρήσει ορισμένες από τις αρμοδιότητές της στο θέμα αυτό.
Το EUIPIO συνεργάζεται ήδη από το 2018 με την Επιτροπή για το εν λόγω θέμα, συμβάλλοντας επίσης στην ανάπτυξη του «GI view», μιας δωρεάν διαδικτυακής βάσης δεδομένων που συγκεντρώνει όλα τα μητρώα γεωγραφικών ενδείξεων.
«Το σκεπτικό για αυτού του είδους τη συνεργασία μεταξύ της Επιτροπής και του EUIPO είναι πολύ πρακτικό: έχουμε περιορισμένους ανθρώπινους πόρους και αρκετό αριθμό αιτήσεων», εξήγησε ο Niejahr της Γενικής διεύθυνσης Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης.
Στόχος της Επιτροπής είναι να δώσει μια κατάλληλη νομική βάση σε αυτή την άτυπη συνεργασία με το EUIPO που διαμορφωνόταν επί σειρά ετών.
Ωστόσο, η περαιτέρω μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στο EUIPO αποδοκιμάζεται από τους παραγωγούς. Για την COPA-COGECA, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων σε έναν οργανισμό εξειδικευμένο στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και χωρίς την απαραίτητη γνώση των ιδιαιτεροτήτων του γεωργικού τομέα θέτει σε κίνδυνο το σύνολο της πολιτικής.
Σύμφωνα με τον Bernard Farges, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Οίνων Προέλευσης (EFOW), μια τέτοια αλλαγή θα σήμαινε σημαντική αποδυνάμωση της σύνδεσης μεταξύ των γεωγραφικών ενδείξεων και του πλαισίου πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη.
«Επιτρέψτε μου να είμαι πολύ σαφής: η τελική απόφαση για την προστασία των ΓΕ θα ανήκει στη ΓΔ Γεωργίας & Αγροτικής Ανάπτυξης και στο Κολέγιο των Επιτρόπων, οπότε δεν υπάρχει πρόθεση να απομακρυνθούμε», τόνισε ο Niejahr, προσθέτοντας ότι το EUIPO υποτίθεται ότι θα διεξάγει μόνο τις προπαρασκευαστικές εργασίες.
Τόσο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και οι υπουργοί της ΕΕ αναμένεται τώρα να εγκρίνουν τις διαπραγματευτικές τους εντολές και να ξεκινήσουν διοργανικές συνομιλίες για την τροποποίηση της πρωτοβουλίας της Επιτροπής.
