Επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία, εύθραυστη κατάπαυση του πυρός στη Γάζα, συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, ακολουθούν δέκα γεγονότα που σφράγισαν τη χρονιά 2025 σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο (AFP)
– Ντόναλντ Τραμπ, η θορυβώδης επιστροφή –
Επίθεση προστατευτισμού, μαζικές απελάσεις παράτυπων μεταναστών, διάλυση ολόκληρων τμημάτων του ομοσπονδιακού κράτους… Μετά την επιστροφή του, τον Ιανουάριο, στον Λευκό Οίκο για μια δεύτερη θητεία, ο ρεπουμπλικανός Ντόναλντ Τραμπ προχώρησε σε μια ομοβροντία μέτρων στο πλαίσιο του δόγματός του «πρώτα η Αμερική», κάνοντας εκτεταμένη χρήση διαταγμάτων, αν και η δικαιοσύνη μπλόκαρε μερικές από τις αποφάσεις του.
Περιφρονώντας, σύμφωνα με τους αντιπάλους του, θεμελιώδη δικαιώματα και τις άλλες εξουσίες, στοχοθέτησε αντιπάλους του, έστειλε εθνοφρουρούς σε μεγάλες πόλεις των οποίων ηγούνται δημοκρατικοί, επιχείρησε να εκφοβίσει τα μέσα ενημέρωσης, πολέμησε προγράμματα διαφορετικότητας και συμπερίληψης. Ανέπτυξε επίσης έντονη διπλωματική δραστηριότητα, με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ωστόσο αυξανόμενη δυσαρέσκεια των Αμερικανών στα οικονομικά ζητήματα, κυρίως για το κόστος ζωής. Ηχηρές ήττες σε τοπικές ψηφοφορίες έχουν φέρει το κόμμα του σε ευαίσθητη θέση ενόψει των εκλογών των μέσων της προεδρικής θητείας, το φθινόπωρο 2026.
– Εύθραυστη εκεχειρία στη Γάζα –
Οι αμερικανικές πιέσεις κατέληξαν σε μια κατάπαυση του πυρός ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Χαμάς, δύο χρόνια μετά την έναρξη του καταστροφικού πολέμου στη λωρίδα της Γάζας, που ξέσπασε μετά την πρωτοφανή επίθεση του ισλαμιστικού παλαιστινιακού κινήματος Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 στο ισραηλινό έδαφος.
Η εκεχειρία αυτή επέτρεψε μια μερική αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από τη λωρίδα της Γάζας, την ανταλλαγή των τελευταίων ομήρων που κρατούνταν ζωντανοί στη Γάζα με Παλαιστινίους που ήταν φυλακισμένοι στο Ισραήλ και αυξημένη είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, αν και η βοήθεια αυτή εξακολουθεί να υπολείπεται σημαντικά των αναγκών, σύμφωνα με τον ΟΗΕ και μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Το Ισραήλ περιμένει την επιστροφή μιας τελευταίας σορού ομήρου πριν αρχίσει τις διαβουλεύσεις για τη δεύτερη φάση της εκεχειρίας, ένα στάδιο που, σύμφωνα με τους όρους του αμερικανικού σχεδίου που επικυρώθηκε από τον ΟΗΕ, οφείλει να οδηγήσει στην αποστρατιωτικοποίηση της Γάζας. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε πως ελπίζει ότι αυτή η δεύτερη φάση θα αρχίσει «πολύ σύντομα», όμως η βία συνεχίζει να συγκλονίζει το έδαφος αυτό, με τα δύο μέρη να αλληλοκατηγορούνται για παραβιάσεις της εκεχειρίας.
Οι περιφερειακές εντάσεις συνεχίζονται με τη συνέχιση των ισραηλινών πληγμάτων στα προπύργια του σιιτικού κινήματος Χεζμπολάχ στο Λίβανο. Το Ιράν επλήγη επίσης από ισραηλινές και αμερικανικές επιδρομές στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του στη διάρκεια ενός πολέμου δώδεκα ημερών τον Ιούνιο με το Ισραήλ, ο οποίος ξέσπασε από μια ισραηλινή επίθεση. Το Σεπτέμβριο, το Ισραήλ στοχοθέτησε αξιωματούχους της Χαμάς με μια χωρίς προηγούμενο επίθεση στο Κατάρ.
– Επίπονες προσπάθειες για ειρήνη στην Ουκρανία –
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία σηματοδότησε τις πρώτες σοβαρές προσπάθειες με στόχο να μπει τέλος στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, που άρχισε το Φεβρουάριο 2022.
Οι έπαινοι και οι κατηγορίες του αμερικανού προέδρου διακυμάνθηκαν ανάμεσα στον Βλαντίμιρ Πούτιν και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Το Φεβρουάριο, ο Ντόναλντ Τραμπ καταφέρθηκε εναντίον του ουκρανού προέδρου μπροστά στις κάμερες και μέσα στο Οβάλ Γραφείο, κατηγορώντας τον για έλλειψη ευγνωμοσύνης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Απ’ ευθείας συνομιλίες ανάμεσα σε Ρώσους και Ουκρανούς στην Κωνσταντινούπολη και στη συνέχεια μια συνάντηση κορυφής ανάμεσα στον Ντόναλντ Τραμπ και τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα δεν κατέληξαν σε κάποια συγκεκριμένη πρόοδο προς την ειρήνη και η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε τον Οκτώβριο κυρώσεις εναντίον του ρωσικού πετρελαϊκού τομέα.
Διεθνείς διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν εντούτοις στα τέλη Νοεμβρίου στη βάση ενός αμερικανικού προσχεδίου, η αρχική εκδοχή του οποίου είχε θεωρηθεί από το Κίεβο και τους ευρωπαίους συμμάχους του υπερβολικά ευνοϊκό για τη Μόσχα. Έπειτα από ένα νέο κύκλο συνομιλιών με τους απεσταλμένους του Τραμπ το Δεκέμβριο, η Ουκρανία δήλωσε ότι σημειώθηκαν «πρόοδοι», αν και το ζήτημα των ουκρανικών εδαφών που ελέγχονται από τη Ρωσία παραμένει σε αδιέξοδο.
Στο μέτωπο, ο ρωσικός στρατός συνέχισε την αργή προώθησή του στο ανατολικό τμήμα του, αφού το Μάρτιο απώθησε πλήρως τις ουκρανικές δυνάμεις από τη ρωσική μεθοριακή περιφέρεια του Κουρσκ. Η Μόσχα έχει πολλαπλασιάσει τα πλήγματα στις ουκρανικές ενεργειακές υποδομές και το ουκρανικό σιδηροδρομικό δίκτυο, ενώ το Κίεβο στοχοθετεί πετρελαϊκές εγκαταστάσεις στη Ρωσία.
– Παγκόσμιος εμπορικός πόλεμος –
Κάνοντας λόγο για εμπορικές συναλλαγές δυσμενείς για τη χώρα του, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε κατά κύματα επιπρόσθετους δασμούς στα προϊόντα που εισάγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίοι διέφεραν ανάλογα με τις χώρες ή τις ζώνες προέλευσης. Επέβαλε επίσης συγκεκριμένους τελωνειακούς δασμούς σε τομείς που θεωρούνται στρατηγικοί (χάλυβας, αλουμίνιο ή χαλκός).
Καθώς οι στοχοθετημένες χώρες εξέταζαν ή έθεταν σε εφαρμογή εμπορικά αντίποινα, άρχισαν σκληρές διαπραγματεύσεις οι οποίες κατέληξαν σε πολυάριθμες συμφωνίες, όπως με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή, στα τέλη Οκτωβρίου, με την Κίνα, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας εκεχειρίας σε μια σύγκρουση που συγκλόνισε την παγκόσμια οικονομία.
Οι διμερείς διαπραγματεύσεις ανεστάλησαν αντιθέτως με τον Καναδά έπειτα από μια διαφήμιση κατά του προστατευτισμού που ο αμερικανός πρόεδρος θεώρησε προσβλητική.
Πιεζόμενος να μειώσει το κόστος ζωής για τους Αμερικανούς, ο Ντόναλντ Τραμπ δέχθηκε στα μέσα Νοεμβρίου να ακυρώσει τους τελωνειακούς δασμούς σε ορισμένα τρόφιμα, όπως ο εισαγόμενος καφές και το εισαγόμενο μοσχαρίσιο κρέας.
– Ένας νέος πάπας, ο Λέων ΙΔ’ –
Ο Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ έγινε στις 8 Μαΐου, σε ηλικία 69 ετών, ο πρώτος αμερικανός πάπας, μετά το θάνατο του προκατόχου του, του Φραγκίσκου, του οποίου ήταν σύμβουλος. Ο λευκός καπνός, που ανήγγειλε την εκλογή του 267ου αρχηγού της Καθολικής Εκκλησίας, υψώθηκε πάνω από την Καπέλα Σιξτίνα έπειτα από ένα σύντομο κογκλάβιο των καρδιναλίων, που διήρκεσε λιγότερο από 24 ώρες.
Χαμογελαστός και διακριτικός, ο Πρέβοστ, γεννημένος στο Σικάγο και συγκαταλεγόμενος στους μετριοπαθείς καρδιναλίους, έλαβε το όνομα Λέων ΙΔ’. Ο νέος ποντίφικας, ο οποίος ήταν επί σχεδόν 20 χρόνια ιεραπόστολος στο Περού, την υπηκοότητα του οποίου έχει πάρει, συνεχίζει το έργο του προκατόχου του με κοινωνική δράση υπέρ των φτωχών, των μεταναστών και της οικολογίας.
Παράλληλα έδωσε διαβεβαιώσεις και στους συντηρητικούς κύκλους, επιτρέποντας εκ νέου μια παραδοσιακή λειτουργία στο Βατικανό έπειτα από περιορισμούς τριών ετών. Απέκλεισε βραχυπρόθεσμα τη χειροτονία γυναικών ως διακονισσών ή την αναγνώριση του γάμου μεταξύ προσώπων του ίδιου φύλου.
– Εξεγέρσεις της γενιάς Ζ –
Στην Ασία, την Αφρική ή τη Λατινική Αμερική, οι νέοι της γενιάς Ζ (κάτω των 30 ετών) πολλαπλασίασαν τις κινητοποιήσεις για βελτίωση των συνθηκών ζωής και εναντίον του αποκλεισμού μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή της διαφθοράς των ελίτ.
Έκαναν πορείες στο Περού κατά της αυξανόμενης ανασφάλειας και της τάξης των πολιτικών ή στο Μαρόκο, όπου οι αρχές άρχισαν προσπάθειες σε κοινωνικούς τομείς, αλλά και διώξεις σε βάρος άνω των 2.000 προσώπων.
Σε άλλες χώρες, οι διαδηλώσεις, οι οποίες κατεστάλησαν βίαια, εξελίχθηκαν σε ευρύτερη αμφισβήτηση της εξουσίας: έπειτα από ταραχές στο Νεπάλ, ο μαοϊστής πρωθυπουργός Κ. Π. Σάρμα Όλι δεν είχε άλλη επιλογή παρά να παραιτηθεί. Στη Μαδαγασκάρη, η κινητοποίηση οδήγησε στην ανατροπή από το στρατό του προέδρου Άντρι Ρατζοελίνα, ο οποίος διέφυγε στο εξωτερικό.
Στην Τανζανία, οι νέοι συμμετείχαν μαζικά στις μετεκλογικές διαδηλώσεις, που πνίγηκαν στο αίμα. Η πειρατική σημαία του μάνγκα One Piece (μια νεκροκεφαλή με ψάθινο καπέλο), που συχνά έφεραν οι διαδηλωτές, έγινε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα διεθνές σύμβολο της μάχης κατά της καταπίεσης.
– Κολοσσιαίες επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη –
Οι γίγαντες της τεχνολογίας και οι εξειδικευμένες startups δαπανούν όλο και πιο κολοσσιαία ποσά για να χρηματοδοτήσουν τη φρενήρη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης. Σύμφωνα με την αμερικανική εταιρεία έρευνας και συμβουλευτικών υπηρεσιών Gartner, οι παγκόσμιες δαπάνες για την τεχνητή νοημοσύνη αναμένεται να φθάσουν το 2025 γύρω στο 1,5 τρισεκατομμύριο δολάρια (+50% μέσα σ’ ένα χρόνο) και την ερχόμενη χρονιά να υπερβούν τα 2 τρισεκατομμύρια.
Οι αστρονομικές χρηματιστηριακές αποτιμήσεις του τομέα -αυτή τις γιγάντιας αμερικανικής εταιρείας μικροεπεξεργαστών Nvidia είχε ξεπεράσει κάποια στιγμή το πρωτοφανές επίπεδο των 5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων- προκαλούν ωστόσο φόβους στις αγορές για ενδεχόμενη κερδοσκοπική φούσκα.
Οι ανησυχίες που προκαλούνται από την τεχνητή νοημοσύνη τροφοδοτήθηκαν εξάλλου από πολλά παραδείγματα παραπληροφόρησης, κατηγορίες για παραβίαση δικαιωμάτων δημιουργών ή μαζικές απολύσεις, κυρίως στην Amazon.
Οι γονείς ενός εφήβου στην Καλιφόρνια, ο οποίος αυτοκτόνησε, κατηγόρησαν μάλιστα τον βοηθό τεχνητής νοημοσύνης ChatGPT της OpenAI ότι ενθάρρυνε την αυτοκτονία του παιδιού τους με συγκεκριμένες συμβουλές. Έκτοτε η startup έχει ενισχύσει το γονικό έλεγχο, ενώ η Καλιφόρνια θέσπισε νομοθεσία η οποία ρυθμίζει τα λεγόμενα «chatbots».
– Θεαματική διάρρηξη στο Λούβρο –
Στις 19 Οκτωβρίου, κακοποιοί με γιλέκα εργατών μπήκαν μέρα μεσημέρι, χρησιμοποιώντας ένα αναβατόριο που χρησιμεύει κανονικά για μετακομίσεις, στο περίφημο παρισινό μουσείο του Λούβρου αφού έσπασαν έναν υαλοπίνακα. Στη συνέχεια παραβίασαν βιτρίνες εκθεμάτων και έκλεψαν από εκεί κοσμήματα του στέμματος, η αξία των οποίων υπολογίζεται σε 88 εκατομμύρια ευρώ, και όλα αυτά μέσα σε οκτώ λεπτά.
Διαφεύγοντας με σκούτερ, τους έπεσε η κορώνα της αυτοκράτειρας Ευγενίας (συζύγου του Ναπολέοντα Γ’), η οποία βρέθηκε με ζημιές.
Αυτή η θεαματική διάρρηξη σχολιάσθηκε σ’ ολόκληρο τον κόσμο και έφερε στο φως τις ελλείψεις ασφαλείας του διασημότερου μουσείου του πλανήτη.
Κατηγορίες απαγγέλθηκαν σε βάρος τεσσάρων ανδρών, ύποπτων ότι αποτελούσαν την ομάδα των διαρρηκτών, αλλά η λεία δεν έχει βρεθεί μέχρι στιγμής.
– Αμερικανικά πλήγματα στην Καραϊβική και στον Ειρηνικό-
Η Ουάσινγκτον ανέπτυξε από τον Αύγουστο μια σημαντική στρατιωτική δύναμη στα ανοικτά της Βενεζουέλας, επισήμως για να καταπολεμήσει το λαθρεμπόριο ναρκωτικών που προορίζονται για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σειρά πληγμάτων πραγματοποιήθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες στην Καραϊβική και στον Ειρηνικό εναντίον σκαφών ύποπτων για μεταφορά ναρκωτικών, προκαλώντας το θάνατο περίπου 100 ανθρώπων σε επιχειρήσεις των οποίων η νομιμότητα αμφισβητείται απο τους ειδικούς.
Το Καράκας βλέπει σ’ αυτό ένα πρόσχημα με στόχο την ανατροπή του προέδρου Νικολάς Μαδούρο και την αρπαγή των πετρελαϊκών αποθεμάτων της χώρας.
Αφού συνέλαβε στις 10 Δεκεμβρίου ένα πετρελαιοφόρο που μετέφερε βενεζουελανό αργό, η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε τον «πλήρη αποκλεισμό» των «πετρελαιοφόρων στα οποία έχουν επιβληθεί κυρώσεις» και τα οποία καταπλέουν στη Βενεζουέλα ή αποπλέουν απ’ αυτή.
Η Ουάσινγκτον κατηγορεί τον Νικολάς Μαδούρο ότι είναι επικεφαλής ενός καρτέλ και προσφέρει αμοιβή 50 εκατομμυρίων δολαρίων για τη σύλληψή του.
– Ρεκόρ ακραίων καιρικών φαινομένων –
Φονικές πλημμύρες, σφοδρές καταιγίδες… Τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα διαδέχθηκαν το ένα το άλλο, με τη συχνότητα και την έντασή τους να αυξάνονται λόγω της κλιματικής απορρύθμισης που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Ο κυκλώνας Μελίσα, ένας από τους πιο ισχυρούς που έχουν σαρώσει ποτέ την Καραϊβική, κατέστρεψε ολόκληρες περιφέρειες της Τζαμάικα και πλημμύρισε την Αϊτή και την Κούβα.
Στη Νοτιοανατολική Ασία, οι Φιλιππίνες επλήγησαν μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες από τους τυφώνες Ραγκάσα, Καλμάγκι και Φουνγκ-γουόνγκ. Το Βιετνάμ υπέστη καταστροφές από καταιγίδες, πλημμύρες και κατολισθήσεις, ενώ δύο τροπικές καταιγίδες στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους στα τέλη της χρονιάς στη Σρι Λάνκα και την Ινδονησία.
Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται, οι δασικές πυρκαγιές εντάθηκαν στην Ευρώπη και ρεκόρ δασικών στρεμμάτων κάηκαν στη διάρκεια του καλοκαιριού.
Στις ΗΠΑ, πυρκαγιές που ξέσπασαν από κεραυνούς προκάλεσαν στα μέσα Ιουλίου το κλείσιμο του βόρειου τμήματος του διάσημου Γκραν Κάνυον στην Αριζόνα για το υπόλοιπο της τουριστικής σεζόν.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
