Είναι μια εσωτερική αστάθεια που γεννιέται όταν ο άνθρωπος παύει να εμπιστεύεται την ίδια του τη δυνατότητα να σταθεί μέσα στον κόσμο. Στον πυρήνα της βρίσκεται η αγωνία ότι, αν κάτι πάει στραβά, δεν θα μπορέσω να προστατευτώ. Είναι μια ανησυχία που ξεδιπλώνεται περισσότερο στο «αν συμβεί κάτι» παρά στο «τι πραγματικά συμβαίνει». Έτσι, το άτομο δεν φοβάται τόσο τον χώρο, όσο την πιθανότητα να μείνει αβοήθητο μέσα σε αυτόν.
Ψυχολογικά, η αγοραφοβία συχνά συνδέεται με επεισόδια πανικού. Το σώμα μαθαίνει να αντιδρά σε σήματα κινδύνου που δεν υπάρχουν· ο νους ερμηνεύει τη φυσιολογική διέγερση σαν απειλή· και ο άνθρωπος σταδιακά περιορίζει τον εαυτό του σε χώρους που του φαίνονται ελεγχόμενοι ή οικείοι. Το σπίτι γίνεται καταφύγιο, αλλά και φυλακή. Η διαδρομή μέχρι το σούπερ μάρκετ μοιάζει με άθλο. Η ελευθερία συρρικνώνεται σε μια γεωγραφία φόβου.
Πίσω από αυτή τη συρρίκνωση κρύβεται μια διαταραχή που έχει εξαιρετικά ανθρώπινη ρίζα: η ανάγκη για ασφάλεια. Κάθε φορά που κάποιος με αγοραφοβία αναβάλλει μια έξοδο, δεν υποχωρεί μόνο απέναντι στον φόβο· υποχωρεί απέναντι στην ίδια του την επιθυμία να ζήσει χωρίς περιορισμούς. Γι’ αυτό η αγοραφοβία δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται απλώς ως «ένα άγχος παραπάνω», αλλά ως μια ρωγμή στην αίσθηση του εσωτερικού στηρίγματος.
Και όμως, μέσα στη δυσκολία αυτή υπάρχει πάντα μια δυνατότητα. Η αγοραφοβία είναι από τις πιο θεραπεύσιμες αγχώδεις διαταραχές. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τον άνθρωπο να αποκαταστήσει τη χαμένη του εμπιστοσύνη στον εαυτό. Η σταδιακή έκθεση, η ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, οι τεχνικές ενσυνειδητότητας και η διερεύνηση των βαθύτερων υπαρξιακών αγωνιών δημιουργούν έναν δρόμο επιστροφής προς την ελευθερία. Πρόκειται για μια διαδικασία που δεν απαιτεί βιασύνη, αλλά συνέπεια. Κάθε μικρό βήμα έξω από το σπίτι γίνεται μια απόδειξη ότι ο φόβος δεν είναι το τέλος της ιστορίας.
Η αγοραφοβία μπορεί να μοιάζει με σκιά που μεγαλώνει όσο την αποφεύγεις. Μα όταν κάποιος της σταθεί, όταν αρχίσει να την παρατηρεί με ειλικρίνεια και περιέργεια, συχνά αποκαλύπτει κάτι λιγότερο τρομακτικό κι από αυτό που ο νους είχε φανταστεί. Αποκαλύπτει την κόπωση ενός σώματος που δεν αισθάνεται ασφαλές, τις μνήμες που έμειναν αξεδιάλυτες, την ανάγκη για έναν χώρο όπου ο άνθρωπος θα νιώσει πως μπορεί να αναπνεύσει χωρίς φόβο.
Τελικά, η αγοραφοβία μας υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη· είναι μια καθημερινή άσκηση στο να εμπιστεύεσαι την ίδια σου τη σταθερότητα. Και η θεραπεία, με τον δικό της ρυθμό, βοηθά τον άνθρωπο να επαναδιεκδικήσει το δικαίωμα να κινείται μέσα στον κόσμο χωρίς να νιώθει ότι ο κόσμος τον απειλεί. Είναι ένα ταξίδι από την αποφυγή προς τη ζωή· από τον περιορισμό προς την ανάκτηση της παρουσίας.
Ένα ταξίδι όπου ο άνθρωπος ξαναμαθαίνει να στέκεται όχι μόνο στον χώρο, αλλά και μέσα στον εαυτό του.
Γράφει ο Ψυχολόγος-Σύμβουλος Γάμου Γιάννης Ξηντάρας
