Πέντε βιβλία Ελλήνων πεζογράφων από την εκδοτική παραγωγή της χρονιάς που φεύγει, επιλέγει το ΑΠΕ-ΜΠΕ για όσους θα διαβάσουν ή θα αγοράσουν δώρα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα κατά τη διάρκεια των γιορτών. Η επιλογή δεν περιλαμβάνει βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν ή πρόκειται να κυκλοφορήσουν τις αμέσως επόμενες ημέρες. Την επόμενη εβδομάδα, πέντε μεταφράσεις.
Πολλαπλές όψεις του μυθιστορηματικού κόσμου του Πέτρου Μάρκαρη θα συναντήσουμε στο βιβλίο του «Η βία της αποτυχίας», Κείμενα. Το βασικό θέμα του συγγραφέα τώρα είναι τα καυτά αγκάθια της κοινωνικής επικαιρότητας και ιδίως της βίας η οποία πλήττει πανεπιστήμια και σχολεία. Ο χορός της δράσης ανοίγει με τον φόνο ενός καθηγητή Οικονομικών εντός του πανεπιστημιακού χώρου. Ο Χαρίτος (διευθυντής της Ασφάλειας Αττικής πια) και η νεαρή αστυνόμος Αντιγόνη Φελέκη θα πέσουν πάνω σε διαδοχικά προβλήματα, όπως οι συγκρούσεις μεταξύ αστυνομίας και φοιτητών, μια πρόσθετη δολοφονία (τη δολοφονία ενός γραμματέα Μέσης Εκπαίδευσης του υπουργείου Οικονομικών), καθώς και η ένταση μιας ιδιότυπης διαμάχης – της διαμάχης ανάμεσα σε όσους σπουδάζουν, διδάσκουν και υπερασπίζονται τις ουμανιστικές επιστήμες και σε εκείνους οι οποίοι είναι στραμμένοι στην οικονομία και στην τεχνολογία. Η αντίθεση απασχολεί την Ελλάδα και τη διεθνή κοινότητα από χρόνια, εδώ, όμως, αποκτά μια ένα ανησυχαστικό βάθος το οποίο έχει να κάνει με τον ανταγωνισμό, με τον φθόνο και με την εξόντωση, όπως χαρακτηριστικά μονολογεί κάποια στιγμή ο Χαρίτος.
Λίγο πριν από τον θάνατό του ο Χρήστος Βακαλόπουλος (1956-1993) θα δημοσιεύσει τη «Γραμμή του ορίζοντος» (1991), που κυκλοφόρησε φέτος εκ νέου από την Εστία. Εκείνο το οποίο θα κυριαρχήσει στο μυθιστόρημα θα είναι ένα διάχυτο αίσθημα νοσταλγίας για το ραδιόφωνο, το ροκ και τις κινηματογραφικές αίθουσες της αθηναϊκής δεκαετίας του 1960. Από τον χαριτωμένο και χαλαρό βηματισμό των πρώτων έργων του ο Βακαλόπουλος περνά σε μια κάπως δραματική αντιπαραβολή του μυθικού παρελθόντος, το οποίο αντιπροσωπεύουν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και η ελληνική Ανατολή, με το άχρηστο και αδειασμένο παρόν. Έτσι, η αγαθή ομοθυμία της αθηναϊκής γειτονιάς θα αντιπαρατεθεί στον μηχανικό πολιτισμό της τηλεόρασης (βρισκόμαστε ακόμη μακριά από τον ψηφιακό πολιτισμό και από την επικοινωνία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης). Τη μήνιν του Βακαλόπουλου θα εισπράξει επίσης το «ξανθό» γένος της Ευρώπης σε ένα κλίμα όπου είναι πιθανόν να αναγνωρίσουμε κάποιους τόνους από το τότε ισχυρό ρεύμα της νεορθοδοξίας.
Γονείς και παιδιά μπλέκονται στο μυθιστόρημα της Σοφίας Νικολαΐδου «Δικά μας παιδιά», Μεταίχμιο, σε ένα άγριο και ασυμμάζευτο κουβάρι στο οποίο δεν ανακατεύονται παρόλα αυτά τα αγκάθια των αυστηρών διαχωριστικών γραμμών ούτε οι γονικές προκαταλήψεις με τη συνακόλουθη αγανάκτηση και ηθικολογία. Ναι, οι γονείς ζουν στη σφαίρα της γενιάς τους και δυσκολεύονται να καταλάβουν (αν θα καταλάβουν ποτέ) τις αντιδράσεις και τη γλώσσα των παιδιών (η γλώσσα των παιδιών συνιστά μια από τις σημαντικότερες κατακτήσεις του βιβλίου: φυσική και ρεαλιστική, όπως την ακούμε κάθε τόσο τριγύρω μας, αλλά χωρίς εξπρεσιονιστικές διογκώσεις). Και σίγουρα τα παιδιά δυσφορούν με τους γονείς, κλείνουν σαν στρείδια μπροστά τους και γίνονται επιθετικά μαζί τους. Όμως, οι γονείς δεν υπήρξαν ποτέ ακέραιοι και αναμάρτητοι όσο δεν ήταν ακόμη γονείς και δεν παύουν ούτε και τώρα που είναι επιφορτισμένοι με δύστροπα καθήκοντα. Και τα παιδιά μπορεί να αποφεύγουν, όπως ο διάολος το λιβάνι, τη μάνα και τον πατέρα τους, να παίζουν συνέχεια ραπ, λατρεύοντας τους στίχους της (τις μπάρες) και να φορούν ρούχα πνιγμένα στο μαύρο (κυρίως τα κορίτσια), αλλά παραμένουν ανασφαλή και πανικόβλητα, αν όχι και έτοιμα να ζητήσουν ανά πάσα στιγμή μια προστατευτική αγκαλιά.
Το ακούραστα διερευνητικό πνεύμα του Μιχάλη Μακρόπουλου τον οδηγεί σε έναν καινούργιο κόσμο σε κάθε νέο πεζό του. Αυτή τη φορά, στη νουβέλα «Μαργαρίτα Ιορδανίδη», Κίχλη, είναι ο κόσμος της ασφυκτικής καθημερινότητας στην Ελλάδα του τέλους του προηγούμενου αιώνα και των αρχών του τωρινού: μια καθημερινότητα που συντρίβει τους πρωταγωνιστές του, αφαιρώντας τους εν κατακλείδι και την τελευταία ικμάδα ζωής. Το βιβλίο μοιάζει με ψυχολογικό θρίλερ και η αφήγηση εφαρμόζει όντως τους κανόνες και τους ρυθμούς του θρίλερ μέχρι να αποκαλύψει τη διαδικασία της υπαρξιακής απογύμνωσης (ψυχικής, ηθικής και φυσικής) που κρύβεται πίσω από τα φαινόμενα. Ο Μακρόπουλος κρατάει επιμελώς ανέγγιχτο, μέχρι και τις έσχατες αράδες, το μυστικό που συνδέει τη Μαργαρίτα με τους συμπρωταγωνιστές της, έχοντας προβλέψει νωρίτερα να μας προειδοποιήσει σοφά, και σε όλα τα ενδεδειγμένα σημεία, για τα όσα θα συμβούν μέχρι την έξοδο.
Τα διηγήματα του Χρυσόστομου Τσαπραΐλη «De Mysteriis», Αντίποδες, η αναποδογυρισμένη όψη της πραγματικότητας (η ανατροπή των παραστάσεων της φυσικής τάξης ή η ανασκαφή των θαμμένων και απωθημένων μυστικών της) ταυτίζεται με την αποθέωση μιας φαντασίας η οποία ανακαλεί, όπως και στο πρώτο του βιβλίο, τον Πόε, τον Λάβκραφτ, τον Τόλκιν, αλλά και το punk folk horror. Οι χώροι της δράσης εντοπίζονται, στο τωρινό βιβλίο του, στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα (από τα Καρπάθια μέχρι την Κυψέλη) ενώ ο αφηγηματικός χρόνος μετακινείται από τον ανιστορικό χρόνο της λαογραφίας στο παρόν ή σε ένα ορατό ακόμη παρελθόν, που μετατρέπει τις αρχέτυπες εικόνες σε νεωτερικό άγχος με ασθματική εκφορά και πεισιθάνατη έκφραση. Για ποιον λόγο συμβαίνει αυτό; Μα, επειδή οι ανίερες φόρμες του συγγραφέα έχουν διπλή όψη. Από τη μια πλευρά διακρίνουμε συστοιχίες με τις κοινωνίες εντός των οποίων σχηματίζονται – το πώς τα πραγματικά κενά και το αληθινό χάος υποκαθίστανται από τις προβολές τους στο πεδίο του φανταστικού. Από την άλλη μεριά, παρακολουθούμε τη διαδικασία γένεσης μιας απρόσμενης λύτρωσης – με την αποφατική επαναμάγευση του σύμπαντος, με την έστω απειλητική επάνοδο σε μια επικράτεια όπου οι φυσικοί και οι αντικειμενικοί περιορισμοί δεν είναι σε θέση να περιορίσουν και να δεσμεύσουν κανέναν.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
