Για τις υποψηφιότητες της Έφης Αχτσιόγλου και του Ευκλείδη Τσακαλώτου – Γράφει ο Δρ Σίμος Ανδρονίδης

Με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ευκλείδη Τσακαλώτου, έχουμε ήδη υποψήφιους για την αρχηγία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

 Είχε προηγηθεί η υποψηφιότητα της επίσης βουλευτού Έφης Αχτσιόγλου, που εν προκειμένω επικέντρωσε την ομιλία της μέσα σε ένα σχεδόν ‘αποστειρωμένο’ φόντο,[1] στο ‘πόσο πολύτιμη’ παραμένει η παρουσία του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς, αποφεύγοντας οποιαδήποτε αναφορά στα αίτια της διπλής εκλογικής ήττας στις βουλευτικές εκλογές του Μαϊου και του Ιουνίου.

Εν αντιθέσει με τον πρώην υπουργό Οικονομίας, ο οποίος αναφέρθηκε, ακόμη και ακροθιγώς, στο ζήτημα των αιτίων της διπλής εκλογικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, επιδεικνύοντας μία ειλικρίνεια που αν δεν ξενίζει, τουλάχιστον ξαφνιάζει τον αναγνώστη της είδησης περί καθόδου του στις εσωκομματικές εκλογές. ««Θέλω ένα κόμμα που δεν λαϊκίζει, που είναι αξιόπιστο. Που ακούει όλο τον κόσμο, αλλά δεν ενσωματώνει όλα τα αιτήματα. Κανείς δεν μπορεί να το κάνει».[2]

Υπό αυτό το πρίσμα, το γλωσσικό πρόθημα ‘δεν’ στην ομιλία Τσακαλώτου, είναι αυτό που παραπέμπει ευθέως στο κομματικό παρελθόν, πρόσφατο και μη, λειτουργεί ως δείκτης στοιχειώδους αυτοκριτικής (‘ναι κύριοι, λαϊκίζαμε και πολλές φορές απροκάλυπτα και ασύστολα’), φανερώνει ειλικρίνεια, στοιχείο που εξέλιπε από την παρουσίαση Αχτσιόγλου, η οποία διανθίστηκε από κοινότοπες και απλοϊκές αναφορές, μέσω των οποίων επεδίωξε τουλάχιστον να δείξει πως μπορεί και αφουγκράζεται τις τάσεις και τα ρεύματα της εποχής.

Εάν κατασκευάσουμε, θεωρητικώ τω τρόπω, έναν δείκτη μέτρησης της κοινοτοπίας, τότε η απάντηση στο ερώτημα που η ίδια έθεσε στον εαυτό της, συνιστά δείγμα πολύ υψηλής κοινοτοπίας. «Οι αντίπαλοι μας κατασκευάζουν το δίλημμα ‘’προς το Κέντρο ή προς την Αριστερά;’’. Δεν υπάρχει τέτοιο δίλημμα για εμάς. Ξέρουμε πολύ καλά με ποιους είμαστε. Είμαστε με τους πολλούς είμαστε με το δίκιο».[3]

Η απάντηση, πέραν του ό,τι απευθύνεται στους πιο ‘μυημένους’ και πολιτικά συνειδητοποιημένους εκ του Συριζαϊκού ακροατηρίου, αντλεί από τα βασικότερα κομματικά εγχειρίδια και από την συνθηματολογία που υιοθέτησε το κόμμα κατά την διάρκεια διαφόρων προεκλογικών περιόδων, ειδικά στα θεωρούμενα ως ‘καλά’ εκλογικά και πολιτικά, χρόνια του.

Γενικεύοντας τόσο πολύ ώστε να τους ‘χωρά όλους’ και δίχως κανένα κριτήριο, και καταλήγοντας (λεκτικό σχήμα) να μην σημαίνει όχι τίποτε, αλλά τίποτε το αξιοσημείωτο. Τίποτε που να αξίζει να συζητηθεί επιπλέον. Τίποτε που να ωθεί τον άλλον να καταναλώσει φαιά ουσία.

Και οι δύο υποψήφιοι πάντως, φαίνεται πως ομνύουν σε ένα μοντέλο ριζοσπαστικού αριστερού κόμματος (ποιες είναι οι Σοσιαλδημοκρατικές νύξεις; ), που θα διεκδικεί την κυβερνητική εξουσία και θα την ασκεί προς όφελος των ‘προοδευτικών’[4] κατά Αχτσιόγλου, και προς όφελος των κοινωνικά-ταξικά ευάλωτων (για τον Τσακαλώτο, ο ΣΥΡΙΖΑ πρέπει πρωτίστως να είναι ‘ταξικό κόμμα’ που αποδίδει μεγάλη σημασία στην διάσταση της ταξικής ψήφου), κατά Τσακαλώτο. Που υπήρξε περισσότερο θεωρητικός στην δική του ομιλία,[5] φέρνοντας στο νου τις θεωρητικές επεξεργασίες περί κράτους (το κράτος ως ‘παραγωγός πλούτου’) του Βρετανού Μαρξιστή Ralf Miliband και δευτερευόντως από τις ιδέες του Γάλλου κοινωνιολόγου Τομά Πικετί.

 Εάν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες που θέλουν τους Νίκο Παππά και Παύλο Πολάκη να είναι και αυτοί υποψήφιοι για την αρχηγία του κόμματος, θα έχουμε τέσσερις εν ενεργεία βουλευτές υποψήφιους, πράγμα που δεν παρατηρήσαμε στην αντίστοιχη εκλογική διαδικασία του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος-Κινήματος Αλλαγής το 2021, όταν οι τρεις εκ των υποψηφίων (Νίκος Ανδρουλάκης, Παύλος Γερουλάνος και Παύλος Χρηστίδης) δεν ήσαν εν ενεργεία βουλευτές του κόμματος.

Παράλληλα, και οι τέσσερις θα έχουν διατελέσει υπουργοί στο παρελθόν, κατέχοντας σημαντικά υπουργικά χαρτοφυλάκια, αποκτώντας την ιδιότητα του βουλευτή την τελευταία δεκαετία, με παλαιότερο όλων κοινοβουλευτικά τον Ευκλείδη Τσακαλώτο (πρωτοεκλέχθηκε το 2012) και νεότερη την Έφη Αχτσιόγλου, η οποία πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής τον Ιούλιο του 2019.

Παππάς και Πολάκης τοποθετούνται στην ενδιάμεση κατηγορία (χρονιά εκλογής: 2015), εκπροσωπώντας εκείνη την κατηγορία μελών του ΣΥΡΙΖΑ που εισήλθαν μαζικά στο Κοινοβούλιο μετά την διπλή εκλογική επικράτηση του κόμματος στις βουλευτικές εκλογές του 2015. Τελικά, ο Παύλος Πολάκης δεν θα είναι υποψήφιος για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ. Αντ’ αυτού, προέκυψε η υποψηφιότητα του παλαιού Στέφανου Τζουμάκα που κατέχει σημαντική κομματική θέση, χωρίς όμως να είναι εκλεγμένος  βουλευτής.

[1] Ίσως ο χώρος του Ωδείου Αθηνών όπου η πρώην υπουργός Εργασίας της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-Ανεξαρτήτων Ελλήνων ανακοίνωσε την υποψηφιότητα της, να μην ήταν και ο πλέον κατάλληλος, στο εγκάρσιο σημείο όπου η όλη διαρρύθμιση του χώρου θύμιζε χώρο αναμονής ατόμων που περιμένουν να συναντήσουν κάποιο διευθυντικό στέλεχος μίας μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας. Σαφώς όμως, η επιλογή αυτή δεν θα αποτελέσει κριτήριο ψήφου των στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία, διευκολύνοντας την ντυμένη στα λευκά, ως σύμβολο ‘θηλυκής αγνότητας’ Έφη Αχτσιόγλου, να απευθυνθεί αδιαμεσολάβητα και δίχως ουδεμία παύση στη ροή του λόγου της προς τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ που σε λίγο καιρό θα κληθούν να ψηφίσουν για νέο πρόεδρο του κόμματος∙ Να ‘δείξει’ δια της συγκεκριμένης διαρρύθμισης (μόνη, καθισμένη σε ένα γραφείο) την απόσταση που την  χωρίζει από τις ‘κλειστές’ και οριοθετημένες τάσεις και ‘βαρονίες’ του κόμματος, το ότι ίσως μόνο αυτή ‘διαθέτει το προνόμιο’ της απευθείας επαφής με την βάση του ΣΥΡΙΖΑ∙ Να εκκινήσει από τώρα την διαδικασία οικοδόμησης μίας νέας πολιτικής φυσιογνωμίας ή αλλιώς, ενός νέου πολιτικού προφίλ, δηλώνοντας, εμμέσως πλην σαφώς, ‘γνωρίζω πόσο μοναχική είναι η θέση του αρχηγού και όμως είμαι κάτι παραπάνω από διατεθειμένη να αποδεχθώ το τίμημα αυτό.’

[2] Βλέπε σχετικά, ‘Τσακαλώτος: O ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να παραμείνει αριστερό κόμμα, στις εκλογές είχαμε θολή ταυτότητα,’ Ιστοσελίδα εφημερίδας ‘Πρώτο Θέμα,’ 14/07/2023, Τσακαλώτος: O ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να παραμείνει αριστερό κόμμα, στις εκλογές είχαμε θολή ταυτότητα (protothema.gr) Εν αντιθέσει με την παρουσίαση της Έφης Αχτσιόγλου, η παρουσίαση της υποψηφιότητας του Ευκλείδη Τσακαλώτου για την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ, έφερε χαρακτηριστικά όπως είναι η αίσθηση της ‘παρέας,’ με τα διάφορα άτομα να συγκεντρώνονται γύρω από ένα τραπέζι σπεύδοντας να ακούσουν και να καταθέσουν τις απόψεις τους. Την σε στυλ ομιλίας ενώπιον ακροατηρίου ανακοίνωση της υποψηφιότητας του, την στιγμή όπου η ανακοίνωση της Έφης Αχτσιόγλου προσέλαβε την μορφή αυστηρού διαγγέλματος με την οποιαδήποτε παρέκκλιση από το περιεχόμενο αυτού του διαγγέλματος απλά να μην γίνεται αποδεκτή και να θεωρείται ‘ασύγγνωστο λάθος’ που μπορεί να πλήξει το προφίλ της υποψήφιας. Την παρουσία σημαντικών στελεχών του Αριστερού, εθνικολαϊκιστικού κόμματος (Νίκος Φίλης, Ανδρέας Ξανθός, Γιώργος Σταθάκης), κάτι που δεν συνέβη στην περίπτωση Αχτσιόγλου, με τον ίδιο έτσι να σπεύδει να ‘αποδείξει’ ή να ‘καταδείξει’ πως αποτελεί την ζώσα συνείδηση του ‘παλαιού’ και ‘ιστορικού’ ΣΥΡΙΖΑ, τον απαραίτητο συνδετικό κρίκο μεταξύ του παλαιού κινηματικού και του ύστερου και κυβερνητικού ΣΥΡΙΖΑ, έχοντας βιώσει εκ των έσω όλα τα στάδια της ανάπτυξης και της μαζικοποίησης του. Την εμφανή προσπάθεια του να μιλήσει πιο (ο Τσακαλώτος ως ‘ομιλητής’) ήρεμα και πιο συγκροτημένα από συνήθως μιλά στα διάφορα πάνελ τηλεοπτικών εκπομπών (οικοδόμηση ενός διαφορετικού και πιο ηγετικού προφίλ), πιο στοχαστικά, επιδιώκοντας επίσης να μιλήσει και εκτός κειμένου, όπως πράττουν οι απολύτως εξοικειωμένοι με κάποιο θέμα, οι άριστοι ομιλητές της γλώσσας, οι πιο παιγνιώδεις που αναγνωρίζουν την σημασία που έχει η στάση του σώματος στην εμπέδωση των κυριολεκτικών ‘σημείων’ που στέλνουν δια της χρήσης μίας συγκεκριμένης γλώσσας.

[3] Βλέπε σχετικά, Μανιάτης, Δημήτρης., ‘Έκλεισε το μάτι στο Κέντρο από το πρώτο μήνυμα,’ Εφημερίδα ‘Τα Νέα’, 13/07/2023, σελ. 12-13. Δυσκολευόμαστε να ακολουθήσουμε τον συλλογισμό του δημοσιογράφου Δημήτρη Μανιάτη και να εντοπίσουμε εκείνα τα στοιχεία που δείχνουν πως η Έφη Αχτσιόγλου στρέφεται προς το Κέντρο (τι σημαίνει για ένα στέλεχος που έχει Μαρξική πολιτική παιδεία, ‘Κέντρο;’), εκεί όπου η ίδια επένδυσε τους περισσότερους εκ των διαθέσιμων πόρων προς την κατεύθυνση ανάδειξης ενός κεντρικού «πολιτικού συμβόλου», για να παραπέμψουμε στην ανάλυση των Cobb & Elder, που είναι η «πολιτική κοινότητα». Μέσα σε αυτή την «πολιτική κοινότητα» που έχει φυσικά ως πυρήνα της τον ΣΥΡΙΖΑ, οι ‘πολλοί’ μπορούν να ‘βρουν τον εαυτό τους’ και να ‘ανήκουν κάπου και αυτοί,’ αντιμετωπίζοντας τα ‘τραύματα’ που τους έχει προκαλέσει η ‘ανάλγητη’ κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Στο σχεδόν ‘αποστειρωμένο’ περιβάλλον της παρουσίασης της, στο σχεδόν ουδέτερο, το πολιτικό σύμβολο υπήρξε ‘προϊόν’ γλωσσικής κατασκευής (η ‘κοινότητα μας που είναι εδώ για εσάς πριν από εσάς’), κάτι που δεν συνέβη στην αντίστοιχη παρουσίαση Τσακαλώτου, ο οποίος δεν δίστασε να κάνει χρήση του καθαυτό συμβόλου: Του σήματος του ΣΥΡΙΖΑ, αποκαλύπτοντας την κομματική του ταυτότητα. Βλέπε και, Cobb, R.W., & Elder, C.D., ‘The political uses of symbolism,’ American Politics Quarterly, 1, 3, 1973, σελ. 305-338. Και, Ροπόκη, Παναγιώτα., ‘Ο ρόλος της ταυτότητας στην αναπαραστασιακή ιστορική διαδρομή του συγκρουσιακού δίπολου Αριστερά-Δεξιά στην Ελλάδα,’ Διδακτορική Διατριβή, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, 2023, Διαθέσιμη στο: Ο ρόλος της ταυτότητας στην αναπαραστασιακή ιστορική διαδρομή του συγκρουσιακού δίπολου Αριστερά-Δεξιά στην Ελλάδα (didaktorika.gr)

[4] Εάν δεν αποσαφηνίσει τι σημαίνει ‘Προοδευτικό’ η Έφη Αχτσιόγλου, είναι δύσκολο να καταθέσει μία πολιτικοϊδεολογική πλατφόρμα που στο κέντρο της θα έχει αυτή την έννοια. Πολιτικά, περισσότερο προς την κλασικού τύπου Σοσιαλδημοκρατία, πλησιάζει η Έφη Αχτσιόγλου, έστω και έμμεσα, έστω και μέσω των κοινότοπων αναφορών της που δεν μπορούν να συνεγείρουν πολιτικά και ψυχο-συναισθηματικά. Η χρήση του όρου ‘πολλοί’ και της έκφρασης ‘είμαστε με τους πολλούς,’ παραπέμπει στο Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα της περιόδου μετά το Μπαντ Γκόντεσμπεργκ, όταν και ανασυγκροτήθηκε ως «κόμμα του λαού», σύμφωνα με την θεώρηση της Σέρι Μπέρμαν. Βλέπε σχετικά, Μπέρμαν, Σέρι., ‘Το πρωτείο της πολιτικής. Η Σοσιαλδημοκρατία και η Ευρώπη του 20^ου αιώνα,’ Μετάφραση: Αστερίου Ελένη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο Κρήτης-Αθήνα, 2014, σελ. 397. Αν οι υποψήφιοι αρχηγοί του ΣΥΡΙΖΑ, θεωρήσουν πως θα κερδίσουν «άκοπα την εξουσία γιατί το ευνοεί η λογική της ιστορίας», κατά τον Carr,  αναπαράγοντας Αριστερές απλουστευμένες ρητορικές, θα διαψευστούν. Βλέπε και, Carr, ‘German Social Democracy since 1945,’ χ.χ. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πλέον την ευκαιρία διατύπωσης νέων κεντρικών αφηγημάτων και πολιτικών ιδεών, αποτίναξης παρωχημένων ‘εργαλείων’ και αποτυχημένων ιδεολογιών,  όπως ποτέ άλλοτε στο πρόσφατο παρελθόν.

[5] Χρήζει επισήμανσης το γεγονός πως τα κεντρικά στελέχη που παραβρέθηκαν στην ομιλία του ανήκουν στην κατηγορία των πρώην βουλευτών του κόμματος, με κανένα εξ αυτών να μην καταφέρνει να επανεκλεγεί στις βουλευτικές εκλογές του Μαϊου και του Ιουνίου. Είναι αυτή ακριβώς η παρουσία πρώην βουλευτών του κόμματος, αυτή που θέτει στο επίκεντρο την πολιτικοϊδεολογική ‘σύγκρουση’ που θα λάβει χώρα για την απόσπαση της υποστήριξης των νυν μελών της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, καθώς και για την απόσπαση της υποστήριξης πρώην βουλευτών που διατηρούν ερείσματα στο κοινό και στις τοπικές οργανώσεις του ΣΥΡΙΖΑ.