Υπερσεξουαλικότητα παρατηρείται στο 2-17% των ασθενών με Alzheimer και ιδίως εκείνων που βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου.
Χαρακτηριστικά της είναι η σεξουαλικά ανάρμοστη (δηλαδή, η κοινωνικά μη αποδεκτή) συμπεριφορά και η άρση των σεξουαλικών αναστολών. Η κλινική εικόνα των ατόμων με Alzheimer και υπερσεξουαλικότητα εκδηλώνεται εξωλετικά (πιο συχνά στους άνδρες), με αγγίγματα σε γεννητικές περιοχής ή στο στήθος του/της συντρόφου ή άλλου ατόμου, με επίδειξη των γεννητικών οργάνων και αυνανισμό σε δημόσιο χώρο, και λεκτικά (πιο συχνά στις γυναίκες), με σχόλια σεξουαλικού περιεχομένου.
Τα παραπάνω ανέφερε ο ψυχίατρος-σεξολόγος καθηγητής Ψυχιατρικής EUC, πρόεδρος Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας, Θάνος Ασκητής, μιλώντας στην ενότητα «Γηρατειά και σεξουαλικότητα» του 13ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Νόσου Alzheimer και 5ου Μεσογειακού Συνεδρίου Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων.
«Ο άνθρωπος με Alzheimer και υπερσεξουαλικότητα δεν πρέπει να καταδικάζεται ταυτιζόμενος με την έννοια του “πορνόγερου”», σημείωσε ο κ. Ασκητής. «Υπερσεξουαλικότητα είναι η επαναλαμβανόμενη έντονη ενασχόληση του ατόμου με σεξουαλικές φαντασιώσεις, ορμές και συμπεριφορές που δυσκολεύεται να ελέγξει, με επιπτώσεις σε σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητάς τους. Συνώνυμοι όροι είναι ο σεξουαλικός εθνισμός και η καταναγκαστική σεξουαλική συμπεριφορά», ανέφερε ο κ. Ασκητής.
Παράλληλα, επισήμανε ότι δεν εμφανίζουν όλα τα άτομα με Alzheimer υπερσεξουαλική συμπεριφορά, ότι η υπερσεξουαλικότητα συσχετίζεται με την ευαλωτότητα των ασθενών με Alzheimer για βλάβη σε εγκεφαλικές περιοχές που είναι υπεύθυνες για τη ρύθμιση του συναισθήματος και της παρορμητικότητας, ότι η εκδήλωση της υπερσεξουαλικότητας σε άτομα με Alzheimer συνδέεται με αρνητική πρόγνωση της νόσου και ότι είναι «τραβηγμένο» να πούμε ότι η υπερσεξουαλικότητα θα μπορούσε να οδηγήσει στην εμφάνιση Alzheimer.
Οι παράγοντες που συσχετίζονται με την εμφάνιση υπερσεξουαλικής συμπεριφοράς στα άτομα με Alzheimer, σύμφωνα με τον κ. Ασκητή, είναι νευροβιολογικοί, με αλλοιώσεις σε εγκεφαλικές δομές και δίκτυα -όπως στο μεταιχμιακό σύστημα και στον υποθάλαμο- που ρυθμίζουν την παρορμητικότητα και τη σεξουαλική επιθυμία, αλλά και ψυχοκοινωνικοί, όπως οι συναισθηματικές διακυμάνσεις.
Τρόποι διαχείρισης των ασθενών με Alzheimer που έχουν υπερσεξουαλικότητα
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της υπερσεξουαλικότητας στα άτομα που πάσχουν από Alzheimer στηρίζεται στη φαρμακευτική αγωγή, αλλά και σε ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. «Στόχος των θεραπευτικών παρεμβάσεων είναι να οριοθετηθούν οι ανάρμοστες σεξουαλικές συμπεριφορές και να μην παρεμποδιστεί η φυσιολογική έκφραση της σεξουαλικότητας», σημείωσε ο κ. Ασκητής, ενώ παράλληλα επισήμανε ότι πρέπει να δίνεται προσοχή στην κατάλληλη εκπαίδευση της οικογένειας και του φροντιστή.
Στις μη φαρμακολογικές παρεμβάσεις στις περιπτώσεις υπερσεξουαλικότητας ασθενών με Alzheimer περιλαμβάνεται: η θεραπεία που είναι εστιασμένη στη σκέψη και το συναίσθημα (θεραπεία επικύρωσης, θεραπεία αναπόλησης), η θεραπεία αισθητηριακής διέγερσης, που βοηθά στην ανάκτηση της σωματοαισθητηριακής λειτουργίας (μουσικοθεραπεία, φωτοθεραπεία, αρωματοθεραπεία), η θεραπεία με ζώα ως κατοικίδια και οι ψυχοκοινωνικές δραστηριότητες.
Ως τεχνικές διαχείρισης των ασθενών με Alzheimer, που εμφανίζουν υπερσεξουαλικότητα, ο κ. Ασκητής ανέφερε: την απόσπαση της προσοχής- ανακατεύθυνση συμπεριφοράς με δραστηριότητες που γίνονται με τα χέρια), τους εναλλακτικούς τρόπους ανάπτυξης οικειότητας (γεύματα σε ομάδες, ενθάρρυνση για συνομιλία μεταξύ συνομηλίκων, συμμετοχή σε δραστηριότητες, όπως το περπάτημα και η άσκηση), την κατάλληλη ενδυμασία με ρούχα που ανοίγουν από το πίσω μέρος, και την ψυχοεκπαίδευση της οικογένειας και των φροντιστών.
Η φαρμακοθεραπεία, όπως ανέφερε ο κ. Ασκητής, κατά σειρά προτεραιότητας γίνεται με αντικαταθλιπτικά, βενζοδιαζεπίνες, άτυπα αντιψυχωσικά, τυπικά αντιψυχωσικά, όπως η αλοπεριδόλη, με πολύ καλά αποτελέσματα, και με ανταγωνιστές ανδρογόνων, για τη χρήση των οποίων εξέφρασε επιφυλάξεις.
Οι ηλικιωμένοι ενδιαφέρονται για το σεξ περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύεται
Το 2030, πάνω από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα είναι άνω των 65, ανέφερε ο ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής, καθηγητής του ΑΠΘ Λουκάς Αθανασιάδης, μιλώντας για τη σεξουαλικότητα στους ηλικιωμένους, στην ενότητα «Γηρατειά και σεξουαλικότητα» του 13ου Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου Alzheimer και 5ου Μεσογειακό Συνέδριο Νευροεκφυλιστικών Νοσημάτων.
«Οι ηλικιωμένοι συχνά ενδιαφέρονται για το σεξ περισσότερο απ’ ό,τι πιστεύεται», ανέφερε ο κ. Αθανασιάδης, σημειώνοντας παράλληλα ότι υπάρχουν αλλαγές στη φυσιολογία τους σεξ με την ηλικία, και ότι διατηρείται η ικανοποίηση από τη σεξουαλική δραστηριότητα.
Στοιχεία έρευνας, που έγινε στο διάστημα 2001-2002, σε 29 χώρες, σε 2700 άνδρες και γυναίκες 40-80 ετών, έδειξε ότι: Σχεδόν το 50% των ανδρών και το 21% των γυναικών, ηλικίας 70-80 ετών, έκαναν σεξ το τελευταίο έτος και ομοίως των 93% των ανδρών και το 88% των γυναικών, ηλικίας 40-49 ετών. Μόνο το 17% των ανδρών και το 23% των γυναικών είπαν ότι οι μεγαλύτεροι σε ηλικία δεν θέλουν πλέον σεξ. Το 68% των ανδρών και το 60% των γυναικών συμφωνούν με τη χρήση ιατρικών θεραπειών για σεξουαλικά προβλήματα στους ηλικιωμένους.
Σεξουαλική κακοποίηση των ηλικιωμένων
Η σεξουαλική κακοποίηση των ηλικιωμένων ήταν ένα από τα θέματα που έθιξε ο κ. Αθανασιάδης. «Οι ηλικιωμένοι μπορεί να κινδυνεύουν από σεξουαλική κακοποίηση διότι μπορεί να είναι σωματικά ανήμποροι να αντισταθούν», ανέφερε ο κ. Αθανασιάδης, σημειώνοντας ότι είναι απρόθυμοι να ομολογήσουν τη κακοποίηση ως θύματα ή ως θύτες.
«Η σεξουαλική κακοποίηση από επίσημους ή ανεπίσημους φροντιστές ή συνοσηλευόμενος μπορεί να μην γνωστοποιείται από το θύματα», πρόσθεσε, αναφέροντας παράλληλα ότι η έρευνα για τέτοια θέματα είναι περιορισμένη, λόγω της υπόθεσης ότι οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με άνοια δεν ενδιαφέρονται για σεξ.
Αγγέλα Φωτοπούλου / ΑΠΕ-ΜΠΕ
