Στους αμπελώνες της Νάουσας, οι τουρίστες πατάνε τα σταφύλια και βοηθούν στην προετοιμασία του μούστου, που θα γίνει αργότερα κρασί. Μόλις τελειώσει η διαδικασία, φοράνε τις ποδιές και μαθαίνουν πώς να τυλίγουν ντολμαδάκια με τα αμπελόφυλλα που μάζεψαν νωρίτερα από τα κλήματα. Λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη, μια άλλη ομάδα επισκεπτών μαζεύει τις ελιές την εποχή της συγκομιδής και γεύεται το φρέσκο μέλι, κατευθείαν από τις κηρήθρες στα μελίσσια του κτήματος. Στον Λαγκαδά, άλλωστε, ντόπιοι και ξένοι γίνονται συμμέτοχοι σε μια δυνατή εμπειρία πίστης και μέθεξης, μεταφέροντας τις εικόνες των αγίων και προετοιμάζοντας τα κάρβουνα για να αναβιώσουν ένα ξεχωριστό έθιμο με μακρά παράδοση: τα γνωστά Αναστενάρια.
Η δύναμη τέτοιου είδους βιωμάτων για τους επισκέπτες μιας περιοχής είναι η ουσία του βιωματικού τουρισμού, μιας σχετικά καινούριας μορφής εναλλακτικού τουρισμού, που προέκυψε την τελευταία δεκαετία και δεν προσφέρει απλώς μια επίσκεψη ή μια ξενάγηση, με τον τουρίστα στη θέση του θεατή, αλλά τη δυνατότητα συμμετοχής του ιδίου σε μια εμπειρία που απευθύνεται στις αισθήσεις του και αποτυπώνει στο μυαλό και την ψυχή του την ιστορία, την παράδοση, τον πολιτισμό και τη ζωή ενός τόπου.
Τα βιωματικά τουριστικά προϊόντα απευθύνονται στις αισθήσεις
«Τέτοιου είδους εμπειρίες και βιώματα μπορούν να συμβάλουν με ουσιαστικό τρόπο στην προβολή της μοναδικότητας των τόπων, με πολύ πιο θετική και ελκυστική εικόνα», εξηγεί στο ΑΠΕ–ΜΠΕ ο αν. καθηγητής του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) Απόστολος Παπαγιαννάκης. Ο ίδιος, μάλιστα, υπογραμμίζει ότι μπορεί αναμφισβήτητα ο μαζικός τουρισμός να αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, ωστόσο «τα βιωματικά προϊόντα είναι πολυσύνθετα και πολυδιάστατα γιατί απευθύνονται στις αισθήσεις και έχουν μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας και προοπτικές βιωσιμότητας».
Με αφορμή την επικείμενη παρουσίαση του ερευνητικού έργου PRO-EXTOUR για την προώθηση του βιωματικού τουρισμού που βασίζεται στην κληρονομιά και τον πολιτισμό στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, ο κ. Παπαγιαννάκης, από τη θέση του επιστημονικού υπευθύνου του προγράμματος, γνωστοποιεί ότι στο πλαίσιό του διερευνήθηκαν οι αναπτυξιακές δυνατότητες και οι ευκαιρίες που προσφέρει η προώθηση και ενίσχυση του βιωματικού τουρισμού στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.
Τι έδειξε έρευνα για τις αντιλήψεις των καταναλωτών
Συγκεκριμένα, μέσω έρευνας συμπεριφοράς και αντιλήψεων των καταναλωτών, απαντήθηκαν συνολικά 554 ερωτηματολόγια (117 στα Αγγλικά και 437 στα Ελληνικά), ενώ η πλειονότητα αυτών που απάντησαν ήταν γυναίκες (περίπου 70%) και άτομα ηλικίας μεταξύ 19-35 ετών (περίπου 60%). Οι περισσότεροι δήλωσαν ότι ταξιδεύουν για να ανακαλύψουν νέες περιοχές, να εξερευνήσουν τον πολιτισμό ενός τόπου, αλλά και για αναψυχή. Οι ταξιδιώτες, σε μεγάλο ποσοστό, προτιμούν να προγραμματίζουν το ταξίδι τους από το διαδίκτυο. Εκτός από τη χρήση του διαδικτύου, οι χρήστες δεν βλέπουν μεγάλη αξία στη χρήση νέων τεχνολογιών για τη βελτίωση της εμπειρίας τους ως επισκέπτες (π.χ. ψηφιακές περιηγήσεις).
Γενικά, φαίνεται να προτιμούν επισκέψεις στα γνωστά και προβεβλημένα μέρη ενδιαφέροντος πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως μνημεία, μουσεία και πινακοθήκες, φεστιβάλ και εκθέσεις αντί να συμμετέχουν σε μαθήματα μαγειρικής, τέχνης ή χειροτεχνίας.
Αν και οι περισσότεροι δείχνουν ενδιαφέρον στην επίσκεψη χώρων πολιτιστικής κληρονομιάς, αυτό δεν σημαίνει και πως ενδιαφέρονται απαραίτητα να συμμετάσχουν σε τοπικές παραδοσιακές εκδηλώσεις. Η πλειοψηφία των ταξιδιωτών δείχνουν ενδιαφέρον για νέες εμπειρίες και δηλώνουν πως θα ήθελαν να βιώσουν κάτι νέο κάθε φορά που ταξιδεύουν. Είναι, επίσης, ανοιχτοί στη δοκιμή νέων γεύσεων, στη συναναστροφή με τον ντόπιο πληθυσμό, αλλά και στη συμμετοχή σε νέες δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στον τόπο προορισμού τους.
Αποθετήριο επιχειρήσεων και φορέων που προσφέρουν βιωματικές εμπειρίες
Στο πλαίσιο του έργου PRO-EXTOUR έγινε, άλλωστε, ένα αποθετήριο στο οποίο αναδεικνύονται επιχειρήσεις και φορείς του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, που προσφέρουν βιωματικές δράσεις, αλλά και σημαντικά γεγονότα που έχουν έναν βιωματικό χαρακτήρα και μπορούν να αποτελέσουν πρότυπο για την περαιτέρω ανάπτυξη και νέων πρωτοβουλιών.
Σύμφωνα με τον κ. Παπαγιαννάκη, έχουν ήδη επιλεγεί 15 επιχειρήσεις και φορείς (https://repo.proextour.eu/el/categories/business-models/all) που καλύπτουν διάφορους τομείς του περιπατητικού τουρισμού, του οινοτουρισμού, του αγροτουρισμού κ.ά καθώς και δράσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος σε συνεργασία με αρχαιολογικά μουσεία και εφορείες αρχαιοτήτων.
Επιπλέον, στις Περιφέρειες Κεντρικής Μακεδονίας και Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης επιλέχθηκαν δέκα σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα τα οποία έχουν επίσης χαρακτήρα βιωματικό, (https://repo.proextour.eu/el/categories/activities/greece), όπως τα Αναστενάρια, το έθιμο της Καμήλας στη Γαλάτιστα, η Δραμοινογνωσία, η Γιορτή Πουλιών στην Κερκίνη, η Μέρα Περιβάλλοντος στη Δαδιά, οι Γενίτσαροι και Μπούλες, οι γιορτές της παλιάς πόλης της Ξάνθης κ.ά.
Το βίωμα μεταφέρεται «από στόμα σε στόμα»
Ως τώρα, η έρευνα ανέδειξε ότι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προώθησης των βιωματικών τουριστικών δραστηριοτήτων είναι «από στόμα σε στόμα» (word of mouth) μεταξύ των επισκεπτών. Παράλληλα, ο κ. Παπαγιαννάκης επισημαίνει ότι για να υπάρξουν ουσιαστικά αποτελέσματα και σε συνολικό περιφερειακό ή και εθνικό επίπεδο είναι απαραίτητη η δημιουργία ενός σχεδίου δράσης που να έχει ακριβώς το στόχο να στηρίξει αυτή τη μορφή τουρισμού. Αυτό, κατά τον ίδιο, σημαίνει ότι περιφέρειες και πολιτεία μπορούν να στηρίξουν την προσπάθεια ώστε άνθρωποι που έχουν αυτές τις ιδέες και τις ευαισθησίες να μπορέσουν να τις υλοποιήσουν παράλληλα με τον μαζικό τουρισμό.
Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας θεωρούνται οι συνέργειες μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, όπως φάνηκε πρόσφατα μέσα από την πιλοτική βιωματική περιπατητική δράση «Κρυμμένα μυστικά στη διαδρομή του Τραμ» (Tramstories) που αφορούσε στην αναβίωση αναμνήσεων, ιστοριών και γεύσεων στη συνοικία των Εξοχών στη Θεσσαλονίκη και συγκεκριμένα κατά μήκος της διαδρομής του τραμ στη σημερινή λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας.
Το έργο PRO-EXTOUR αποτελεί κοινή πρωτοβουλία των πανεπιστήμιων Varna University of Management της Βουλγαρίας, Yerevan State University της Aρμενίας, του ΑΠΘ, καθώς και του οργανισμού πολιτιστικής δικτύωσης Georgian Arts and Culture Centre της Γεωργίας και του περιφερειακού συμπλέγματος φιλοξενίας Culinary Arts and Hospitality Association της Βουλγαρίας.
*Οι φωτογραφίες είναι δημοσιευμένες στον ιστότοπο του προγράμματος https://proextour.eu/el/outputs-el/
ΑΠΕ - ΜΠΕ
