Η πανδημία COVID-19 είχε πρωτοφανή αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των νέων. Ενόψει της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας, μια νέα έκθεση της ΕΕ αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες αντιμετώπισαν τις προκλήσεις που επέφερε η πανδημία στην ψυχική και συναισθηματική ευεξία των νέων. Η έρευνα αποτελεί μέρος των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας και τη μείωση του στίγματος λόγω ζητημάτων ψυχικής υγείας.
Οι ευρωπαϊκές χώρες υιοθέτησαν μια προληπτική προσέγγιση για την αντιμετώπιση των προκλήσεων όσον αφορά την ψυχική υγεία των νέων κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ένα από τα συνηθέστερα μέτρα που ελήφθησαν ήταν η ενίσχυση της ψυχολογικής υποστήριξης στα σχολεία, τόσο μέσω της αύξησης του αριθμού των ψυχολόγων και των συμβούλων που είναι διαθέσιμοι για τους μαθητές όσο και μέσω της επιμόρφωσης του προσωπικού των σχολείων για να μπορούν να αναγνωρίζουν τα σημάδια ψυχικής αναστάτωσης και να την αντιμετωπίζουν.
Η Mariya Gabriel, επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, δήλωσε: «Όλοι μας τρέφουμε βαθύ ενδιαφέρον για τη συναισθηματική ευεξία των νέων μας. Μετά από μια πανδημία, και ενώ ο πόλεμος μαίνεται στα ευρωπαϊκά εδάφη, αυτή η έκθεση για την ψυχική υγεία των νέων έρχεται τη σωστή στιγμή. Με μεγάλη μου χαρά διαπιστώνω ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ αντιμετωπίζουν την πρόκληση αυτή με σοβαρότητα και έχουν θεσπίσει μέτρα για την υποστήριξη των νέων, ιδίως στο σχολείο. Αυτές οι προσπάθειες χρειάζεται να συνεχιστούν ούτως ώστε να συμβάλλουν στην ευημερία των νέων, τώρα και τα επόμενα χρόνια, και η Επιτροπή θα είναι πάντα εδώ για να παρέχει υποστήριξη.»
Στην Ελλάδα, το ζήτημα της ψυχικής υγείας των νέων, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, βρίσκεται στο επίκεντρο δράσεων και πολιτικών που στοχεύουν στην προστασία όχι μόνο των εφήβων και των νέων, αλλά και των μικρότερων ηλικιών, καθώς η ΕΛΣΤΑΤ (2021) δίνει στοιχεία για 15,2% των παιδιών της ηλικίας 5-14 να εμφανίζουν άγχος, νευρικότητα ή ανησυχία τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα. Σε μεγαλύτερες ηλικίες το φαινόμενο αυτό γίνεται ακόμα πιο συχνό, με το 38,9% των νέων 17-24 και το 25% των νέων 25-39 να δηλώνουν ότι η κακή ψυχική υγεία είναι το πρόβλημα που τους ανησυχεί περισσότερο (διαΝΕΟσις, 2022). Το 5,6% των Ελλήνων άνω των 15 ετών δηλώνει ότι έχει αγχώδεις διαταραχές (ΕΛΣΤΑΤ, 2020).
Στην Ελλάδα, υπάρχουν εξειδικευμένες Μονάδες Ψυχικής Υγείας σε όλη τη χώρα που απευθύνονται συγκεκριμένα σε παιδιά και εφήβους, όπως για παράδειγμα τα Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων, τα Ψυχιατρικά Τμήματα Παιδιών και Εφήβων σε Νομαρχιακά και Περιφερειακά νοσοκομεία, οι ψυχιατρικές κλινικές παιδιών και εφήβων και τα παιδοψυχιατρικά νοσοκομεία. Φυσικά οι αντίστοιχες δομές είναι διαθέσιμες και για ενηλίκους, για νέους δηλαδή από 18 ετών και πάνω. Οι δομές αυτές μπορούν να βρεθούν στον ιστοχώρο του Υπουργείου Υγείας και είναι προσβάσιμες σε όλους τους Έλληνες πολίτες. Παράλληλα, έχει δημιουργηθεί πλατφόρμα τηλεσυμβουλευτικής για παιδιά και εφήβους, σε συνεργασία με παιδοψυχιατρικές κλινικές και κέντρα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων ενώ είναι διαθέσιμη και η τηλεφωνική γραμμή 10306 που απευθύνεται σε όλους τους πολίτες, ανήλικους και ενήλικους. Σημαντικές είναι και οι παρεμβάσεις στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με διορισμό ψυχολόγων στα σχολεία και με εξατομικευμένες ή ομαδικές παρεμβάσεις συμβουλευτικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης στους μαθητές.
Παράλληλα με τις προσπάθειες των κρατών μελών όπως η Ελλάδα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κήρυξε το 2022 Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας σε αναγνώριση των θυσιών που έκαναν οι νέοι κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19. Μια έρευνα στο πλαίσιο του Έκτακτου Ευρωβαρόμετρου τον Μάιο του 2022 δείχνει ότι οι νέοι σε 16 από τα 27 κράτη μέλη θεωρούν ότι η σημαντικότερη προτεραιότητα για το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας είναι η βελτίωση της ψυχικής και της σωματικής υγείας και ευεξίας των νέων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενθαρρύνει τους νέους να συμβάλουν στη διαμόρφωση της ΕΕ ως μελλοντικοί ηγέτες της Ευρώπης. Μέσω μιας ειδικής ψηφιακής Φωνητικής Πλατφόρμας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ακούει τι έχουν να πουν οι νέοι και τους ζητά να μοιραστούν τις απόψεις, τις ανησυχίες και τις ιδέες τους. Βάσει όλων των απόψεων που έχουν καταγραφεί στην κατηγορία «Υγεία, ευεξία και αθλητισμός», ο ένας στους τρεις νέους χρησιμοποιεί την πλατφόρμα προκειμένου να απευθύνει έκκληση για αύξηση της ευαισθητοποίησης όσον αφορά την ψυχική υγεία και οικονομικά προσιτή πρόσβαση στους επαγγελματίες της ψυχικής υγείας.
Ιστορικό
Το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας 2022 εγκαινιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως «ένα έτος αφιερωμένο στην ενδυνάμωση εκείνων που έχουν αφιερώσει τόσο πολλά στους άλλους», όπως ανακοίνωσε η Πρόεδρος von der Leyen στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2021. Επομένως, είναι ένα έτος πλήρως αφιερωμένο στους νέους, με στόχο την ενδυνάμωση, την ενθάρρυνση και τον εμπλουτισμό τους με νέες ευκαιρίες και νέους τρόπους συμμετοχής και ανάληψης ενεργού ρόλου ως πολιτών στην κοινωνία.
Στο πλαίσιο ενός γενικού στόχου, το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας επιδιώκει να ενθαρρύνει όλους τους νέους να μιλήσουν ελεύθερα και να έχουν ενεργή συμμετοχή εκφράζοντας δημόσια το όραμα και τις ελπίδες τους για το μέλλον της Ευρώπης σε σχέση με τα βασικά θέματα του Έτους. Ένας από τους βασικούς στόχους του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας 2022 είναι η ενίσχυση της προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ανάπτυξης των νέων, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής τους υγείας. Αυτό συμβαδίζει πλήρως με τη Στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία κατά την περίοδο 2019-2027, η οποία στοχεύει στη βελτίωση της ψυχικής ευεξίας και στη μείωση του στίγματος λόγω ζητημάτων ψυχικής υγείας, προωθώντας έτσι την κοινωνική ένταξη όλων των νέων.
Επίσης, το Έτος στοχεύει στην προβολή και στην προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών, με παράλληλη διάδοση μηνυμάτων αλληλεγγύης στο νεανικό κοινό, καθώς και υποστήριξη της Ουκρανίας μέσω δραστηριοτήτων κάθε είδους.
Ταυτόχρονα, το Ευρωπαϊκό Έτος Νεολαίας χαρακτηρίζεται από ένα πνεύμα συνδημιουργίας και πολλαπλής συμμετοχής, στο οποίο συμβάλλουν ενεργά εκατοντάδες οργανώσεις και ενδιαφερόμενοι φορείς της νεολαίας. Αυτό μεταφράζεται σε πολλές εθνικές και τοπικές δράσεις –με περισσότερες από 4.000 δραστηριότητες σε όλη την Ευρώπη να έχουν ήδη δημοσιευτεί στον ιστότοπο του Ευρωπαϊκού Έτους Νεολαίας– οι οποίες φέρνουν τους νέους σε επαφή μεταξύ τους προκειμένου να συμμετάσχουν ενεργά σε όλη τη διάρκεια του Έτους με θετικό και ουσιαστικό τρόπο.
