Είναι κάποιοι άνθρωποι που δεν βρίσκονται ανάμεσά μας πια αλλά ο βίος, η πολιτεία κι η αξιοπρέπειά τους τούς έχει στον θρόνο του συλλογικού υποσυνείδητου. Ακούς, επί παραδείγματι το όνομα του Αλέκου Παναγούλη κι αμέσως πλημμυρίζουν την καρδιά σου αισθήματα ανείπωτου σεβασμού. Ακούς το όνομα του Μουστακλή, του Λεωνίδα Κύρκου, του Ανδρέα Λεντάκη και συμβαίνει το ίδιο! Άνθρωποι που μαρτύρησαν για την ελευθερία, τη δημοκρατία και τις αξίες τους. Άνθρωποι που αν κάποιος τους χαρακτήριζε ήρωες, θα ήταν ακριβής.
Οι σκέψεις αυτές έχουν αφορμή τον Ανδρέα Λεντάκη. Ο οποίος ήταν εξόριστος από τη χούντα στο Παρθένι της Λέρου όταν οι Σοβιετικοί εισέβαλλαν στην Τσεχοσλοβακία και κατέλυσαν την «Άνοιξη της Πράγας», όπου οι Τσεχοσλοβάκοι επιχειρούσαν δια του Αλεξάντερ Ντούμπτεκ να εφαρμόσουν ένα πρόγραμμα εκδημοκρατισμού και φιλελευθεροποίησης στη χώρα τους. Ένα πρόγραμμα που θα είχε σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο και ισχυρή ανάπτυξη του κριτικού πνεύματος. Κάτι που στην Σοβιετία δεν ήταν ανεκτό!
Ο Λεντάκης λοιπόν από την εξορία έγραψε ένα κείμενο καταδίκης της εισβολής, που έφτασε στα πέρατα του κόσμου. Μια ιστορική καταδίκη του κομμουνισμού από έναν ουμανιστή Αριστερό. Το κείμενο συνυπέγραψαν εκατό συγκρατούμενοί του αλλά δεν το συνυπέγραψαν οι κομμουνιστές (είχε γίνει εν τω μεταξύ η διάσπαση κι η δημιουργία των ΚΚΕ εξωτερικού και ΚΚΕ εσωτερικού), αφού είχαν αρνηθεί να καταδικάσουν τον Μπρέζνιεφ και τον σοβιετικό ιμπεριαλισμό!
Το κείμενο καταδίκης της Σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία και της αιματηρής καταστολής της «Άνοιξης της Πράγας», δημοσιεύθηκε στο «Έθνος» κι από εκεί αναδημοσιεύθηκε στα πέρατα της γης. Έγραφε, λιτά και στοχευμένα:
«Καταγγέλλουμε την παραβίαση από τα σοβιετικά και άλλα στρατεύματα των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Τσεχοσλοβακικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Η εισβολή δεν είναι δυνατό να δικαιολογηθεί με κανένα τρόπο. Γίνεται εν ονόματι του σοσιαλισμού, στην πραγματικότητα αποτελεί απεμπόληση των σοσιαλιστικών ιδεωδών από μέρους των ηγετών της Σοβιετικής Ενώσεως και των άλλων τεσσάρων χωρών».
Αμέσως μετά ο Ανδρέας Λεντάκης δέχθηκε τα πυρά του ορθόδοξου ΚΚΕ που εκτός άλλων τον χαρακτήρισε «χαοτικό». Πάλι καλά που δεν τον χαρακτήρισαν …προδότη ή … πράκτορα, όπως έκαναν με τόσους και τόσους.
Υπάρχει κι άλλο παρασκήνιο: Στις κατηγορίες περί «χαοτικού», ο Λεντάκης δεν σιώπησε. « Eμείς λέγαμε», έγραψε, « ότι ακόμα και αν κινδύνευε το σοσιαλιστικό καθεστώς, κακώς γίνεται η στρατιωτική επέμβαση για τη διάσωση του, γιατί μ’ αυτό τον τρόπο θεωρούμε ότι το καθεστώς μιας χώρας δεν θα προσδιορίζεται από τη βούληση του λαού του αλλά από εξωτερικές δυνάμεις. Αν ο λαός της Τσεχοσλοβακίας ύστερα από 20 χρόνια σοσιαλιστικής διακυβέρνησης, χωρίς μάλιστα αντιπολίτευση, δεν ήθελε αυτόν τον τύπο καθεστώτος, τότε έχει κάθε δικαίωμα να διαφωνήσει και να απαιτήσει να έχει κυβέρνηση της δικής τους επιλογής. Και τέλος, γιατί μ’ αυτή τη λογική, με τη λογική δηλαδή που λέει ότι όταν κινδυνεύει ο σοσιαλισμός σε μια σοσιαλιστική χώρα έχει αυτονόητα το δικαίωμα η Σοβιετική Ένωση να επεμβαίνει για να τον σώσει, τότε δικαιώνουμε και την άλλη πλευρά που θα λέει ότι αν κινδυνεύει ο καπιταλισμός σε μια καπιταλιστική χώρα θα πρέπει οι ΗΠΑ να επεμβαίνουν για να σώσουν τον καπιταλισμό. Τότε ποιο το νόημα εμείς να παραμένουμε κρατούμενοι της Χούντας και γιατί να αγωνιζόμαστε να φέρουμε το σοσιαλισμό, από τη στιγμή που έχουμε αποδεχτεί τη λογική ότι, όπου και όταν κινδυνεύει ο σοσιαλισμός θα μπορεί και θα πρέπει να επεμβαίνει για τη σωτηρία του η Σοβιετική Ένωση, οπότε όπου και όταν κινδυνεύει ο καπιταλισμός θα μπορεί και θα πρέπει να επεμβαίνουν για τη σωτηρία του οι ΗΠΑ;».
Αυτός ήταν ο Ανδρέας Λεντάκης, ο μετριοπαθής, ο πολέμιος της μισαλλοδοξίας, του φανατισμού, του λαϊκισμού! Ο άνθρωπος που θεωρούσε ότι η αντίθεση είναι εξίσου σημαντική με τη θέση. Ο άνθρωπος που θεωρούσε την ελευθερία ως αγαθή συνείδηση, κατά πώς έλεγε ο εκ των επτά σοφών Περίανδρος. Αυτή ήταν κι η συνετή Αριστερά των επιχειρημάτων και της λογικής.
Κάθε σύγκριση με επιγόνους της, προκαλεί θλίψη.
