Η εκπόνηση για πρώτη φορά ενός πολύ λεπτομερούς ψηφιακού βαθυμετρικού χάρτη και ενός αντίστοιχου χάρτη μορφολογικών κλίσεων του πυθμένα της θαλάσσιας περιοχής νότια και δυτικά της Λέσβου, που έχει “δώσει” μεγάλους σεισμούς στο παρελθόν, είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας του Εργαστηρίου Φυσικής Γεωγραφίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) με χρήση των βαθυμετρικών δεδομένων που ελήφθησαν πάνω στο Ωκεανογραφικό Σκάφος «Ναυτίλος».
Η σχετική επιστημονική εργασία δημοσιεύθηκε στο έγκυρο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «GeoHazards” (“Γεωκίνδυνοι”) με τίτλο “Μορφοτεκτονικές δομές κατά μήκος του νοτιοδυτικού περιθωρίου της Νήσου Λέσβου και η συσχέτισή τους με το νότιο κλάδο του Ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας στο Αιγαίο Πέλαγος). Η μελέτη, με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια Παρασκευή (Εύη) Νομικού του Πανεπιστημίου Αθηνών, συνυπογράφεται από τους Δημήτρη Παπανικολάου και Δανάη Λαμπρίδου του ΕΚΠΑ. καθώς επίσης τους Δημήτρη Ευαγγελίδη, Δημήτρη Λίτσα, Γιάννη Τσαπάρα, Ηλία Κολιοπάνο και Μαρία Πετρούλια της Υδρογραφικής Υπηρεσίας του ΠΝ.
Όπως δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κυρία Νομικού, «τα δεδομένα που συλλέχθηκαν από το Y/Γ ΩΚ Ναυτίλος, επεξεργάστηκαν για την κατασκευή ενός βαθυμετρικού χάρτη υψηλής ανάλυσης αλλά και τη δημιουργία ενός υποθαλάσσιου μορφοτεκτονικού χάρτη, στον οποίο παρουσιάζονται όλα τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά του πυθμένα νότια και δυτικά της Λέσβου, σε συνδυασμό με την ενεργή τεκτονική της περιοχής. Τέτοιοι υποθαλάσσιοι μορφοτεκτονικοί χάρτες είναι απαραίτητοι για όλο το Αιγαίο αλλά και τον Ιόνιο Πέλαγος για την καταγραφή και εκτίμηση των υποθαλάσσιων γεωκινδύνων όπως σεισμοί, κατολισθήσεις και τσουνάμι, με τη συμβολή της Υδρογραφικής Υπηρεσίας να είναι σημαντική».
Συγκεκριμένα, χαρτογραφήθηκαν οι ζώνες μεγάλων ασυνεχειών του αναγλύφου του βυθού με μορφολογικές κλίσεις έως και 45 μοίρες, που αντιστοιχούν στα υποθαλάσσια ενεργά ρήγματα της περιοχής. Επιπλέον, κατασκευάστηκαν πανοραμικά διαγράμματα του περιθωρίου, όπου σημειώθηκαν οι ενεργές δομές των υποθαλασσίων ρηγμάτων.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Δ.Παπανικολάου «τα ρήγματα οριζόντιας ολίσθησης με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ μπορούν να δώσουν σεισμούς μεγέθους 7-7,5, ενώ τα κανονικά ρήγματα διεύθυνσης ΔΒΔ-ΑΝΑ μπορούν να δώσουν σεισμούς μεγέθους 6-6,5. Η σεισμική ιδιαιτερότητα της περιοχής που μελετήθηκε στο Ανατολικό Αιγαίο, είναι ότι βρίσκεται δίπλα στη διατομή του νότιου κλάδου του Ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας με την τεκτονική διατμητική ζώνη της Δυτικής Ανατολίας, η οποία οριοθετεί την μικροπλάκα του Αιγαίου από τη μικροπλάκα της Ανατολίας».
Αναλυτικότερα, έγινε διάκριση τριών τομέων διεύθυνσης ΔΒΔ-ΑΝΑ. Κύρια δομή είναι μια ασύμμετρη λεκάνη με τεκτονική δομή ημιτάφρου της Λέσβου με μήκος 45 χιλιομέτρων, πλάτος 10 έως 35 χιλιομέτρων και βάθος 704 μέτρων (η οποία έδωσε το 2017 μεγάλο σεισμό μεγέθους 6,3), ενώ υπάρχουν επίσης μια αβαθέστερη δυτική λεκάνη με δομή τεκτονικής τάφρου (η οποία έδωσε σεισμούς μεγέθους 5,1, 4,8 και 4,5 το 2021) και μια τρίτη αβαθής ανατολική λεκάνη, η οποία αναπτύσσεται ανατολικά από το Πλωμάρι, διαχωριζόμενη από μία βαθειά τάφρο-αύλακα διεύθυνσης ΒΔ-ΝΑ (στην οποία έγιναν δύο μεγάλοι μετασεισμοί το 2017). Επίσης έγινε μορφοτεκτονική ανάλυση τριών λεκανών στο δυτικό περιθώριο της Λέσβου με διεύθυνση Α-Δ.
Οι υποθαλάσσιες δομές συσχετίστηκαν με τις χερσαίες δομές της Λέσβου και δημιουργήθηκε έτσι ένας συνολικός μορφοτεκτονικός χάρτης, στον οποίο φαίνεται πως η κύρια δομή οριζόντας ολίσθησης της Καλλονής-Αγίας Παρασκευής (η οποία έδωσε σεισμό μεγέθους 7 το 1867) οριοθετεί νοτιότερα την κύρια από τη δυτική λεκάνη. Τέλος, συνδυάστηκαν τα νέα βαθυμετρικά δεδομένα με τα προηγούμενα στοιχεία από την έρευνα της Λεκάνης της Σκύρου (τα οποία είχαν δημοσιευτεί το 2019 από τον Δ.Παπανικολάου και τους συνεργάτες τους στο περιοδικό θαλάσσιας γεωλογίας “Marine Geology”) και έτσι δόθηκε πλέον μία ενιαία εικόνα των δομών του νοτιοδυτικού περιθωρίου της Λέσβου με το ανατολικό τμήμα της Λεκάνης της Σκύρου, το οποίο αποτελεί το νότιο κλάδο της δυτικής προέκτασης του μεγάλου ρήγματος της Βόρειας Ανατολίας στο Αιγαίο Πέλαγος.
Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε ακόμη ότι οι τρεις δυτικές λεκάνες της Λέσβου αποτελούν εσωτερικές εφελκυστικές δομές (Pull-apart basins) ανάμεσα στα μεγάλα ρήγματα της Σκύρου και του Αδραμυτίου, που χαρακτηρίζονται από μεγάλη δεξιόστροφη οριζόντια ολίσθηση. Αυτό επιβεβαιώνεται από τους μηχανισμούς γένεσης δύο σεισμών μεγέθους 5 και 4,4 του 2019, που έγιναν στην περιοχή.
Τέλος, τα νέα δεδομένα της Λέσβου συγκρίθηκαν από τους ερευνητές με τα διαθέσιμα δεδομένα κυρίως από τις λεκάνες της Σκύρου και του Βορείου Αιγαίου και εξήχθησαν έτσι γενικότερα συμπεράσματα για τις διευθύνσεις και τα χαρακτηριστικά των ενεργών ρηγμάτων και των αντίστοιχων σεισμών. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η συνύπαρξη σεισμών από ρήγματα οριζόντιας ολίσθησης διεύθυνσης ΒΑ-ΝΔ, τα οποία κυριαρχούν, και σεισμών από κανονικά ρήγματα διεύθυνσης ΔΒΔ-ΑΝΑ.
Σύνδεσμος για την επιστημονική δημοσίευση:
https://www.mdpi.com/2624-795X/2/4/23
ΑΠΕ-ΜΠΕ
