Το παιχνίδι, όντας ένα ευρύ και γόνιμο πεδίο έρευνας, έχει απασχολήσει αρχαιολόγους, κοινωνικούς ανθρωπολόγους, ιστορικούς, παιδαγωγούς, λαογράφους, φιλολόγους, κ.α. όπου ο καθένας, ανάλογα με την επιστημονική του ιδιότητα, δίνει χρήσιμες πληροφορίες. Η παρούσα έρευνα ασχολείται με τα παιχνίδια των Ελλήνων του Πόντου τη χρονική περίοδο από το 1880 έως το 1923.
Μέσω της έρευνας των παιχνιδιών των Ελλήνων του Πόντου γίνονται γνωστές πτυχές της ζωής τους, προβάλλονται τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά τους, όπως: οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, το σύστημα ηθικών αξιών, ο συναισθηματικός κόσμος και η λατρεία των ανθρώπων αυτών για τον τόπο τους, αλλά και καταδεικνύεται η συνέχιση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού.
Η παρούσα μελέτη στρέφεται στη διαχρονική αξία του παιχνιδιού και βασίζεται σε έρευνα που διεξήχθη από το 2000 έως το 2021. Οι πληροφορίες προέρχονται από πρωτογενή και δευτερογενή έρευνα. Η μελέτη του οπτικού–ακουστικού υλικού και η αρχειακή έρευνα συνδυάζεται με συνεντεύξεις Ποντίων α΄, β΄ και γ΄ γενιάς.
Από τις συνεντεύξεις αυτές, που ήταν μη κατευθυνόμενες, κρατήθηκαν σημειώσεις, σε συνδυασμό με μαγνητοσκόπηση ή ηχογράφηση, μετά από έγκριση των συνομιλητών. Οι συμμετέχοντες άνδρες και γυναίκες, διαφορετικών ηλικιών και επαγγελμάτων, συμμετείχαν δύο και περισσότερες φορές στις καταγραφές.
Η πρωτογενής έρευνα έγινε σε Ποντίους με καταγωγή από τις περιοχές του Πόντου: Ακ Νταγ Μαντέν, Απές, Αταπαζάρ, Καρς, Κερασούντα, Ματσούκα, Νικόπολη (Γαράσαρη), Σάντα, και Τραπεζούντα. Περιοχές που στη πλειονότητα τους ανήκουν γεωγραφικά στα όρια του ανατολικού Πόντου.
Η δευτερογενής έρευνα βασίστηκε σε βιβλιογραφικές πηγές που αναφέρουν παιχνίδια των περιοχών: Άδισσας, Ακ Νταγ Μαντέν, Αταπαζάρ, Καρς, Κερασούντας, Κρώμνης, Νικόπολης (Γαράσαρης), Όφεως, Σάντας, Σουρμένων, Σταυρέως, Τραπεζούντας και Χαλδίας (Αργυρούπολης).
Από τις περιοχές: Αμισού (Σαμψούντας), Έρπαας, Κοτυώρων, Μπάφρας, Σινώπης, Τοκάτης, Χάβζας και των υπολοίπων περιοχών του δυτικού Πόντου δεν έχουν συλλεχθεί μαρτυρίες για παιχνίδια που παιζόταν εκεί.
Πέρα από τις συνεντεύξεις συμπεριλήφθησαν δεδομένα όπως αντικείμενα–εξαρτήματα παιχνιδιών, οπτικοακουστικό υλικό, σκίτσα και φωτογραφίες. Με το παρόν πόνημα, γίνεται μία προσπάθεια συγκέντρωσης μεγάλου μέρους της βιβλιογραφίας–αρθρογραφίας που αναφέρεται στα παιχνίδια των Ελλήνων του Πόντου ανάλογα με την ηλικία, το φύλλο και τον αριθμό των συμμετεχόντων.
Επίσης παραθέτονται φράσεις που χρησιμοποιούσαν τα παιδιά και οι μεγάλοι στα παιχνίδια τους, στο τοπικό γλωσσικό ιδίωμα της κάθε περιοχής που παιζόταν το κάθε παιχνίδι, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο το γλωσσικό πλούτο της κάθε περιοχής.
Τα στοιχεία της μελέτης δείχνουν παρ’ ότι μεγάλος αριθμός παιχνιδιών φέρουν τούρκικες ονομασίες, παρ’ όλα ταύτα τα παιδιά των Ελλήνων του Πόντου δεν έπαιζαν ιδιαίτερα με παιδιά άλλων εθνοτικών ομάδων. Ο Γεώργιος Φιρτινίδης αναφέρει χαρακτηριστικά για την Κρώμνη: «Και επειδή στην Κρώμνη κανένα παιδί δεν ήξερε τουρκικά, παραμορφώνονταν και τα ονόματα και τα συνθήματα μέχρι σημείου που να προκαλούν γέλιο των τυχόν παρευρισκομένων Τούρκων. (Φιρτινίδης, 1994:307)
Μέχρι στιγμής έχουν καταγράφει διακόσια εξήντα επτά (267) παιχνίδια και σίγουρα, στον Πόντο παίζονταν πολύ περισσότερα, ενώ η έρευνα συνεχίζεται και εμπλουτίζεται διαρκώς.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Ο Βασίλης Ασβεστάς γεννήθηκε στη Νυρεμβέργη Γερμανίας το 1971. Είναι απόφοιτος του Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης, της Σχολή Επαγγελμάτων Υγείας, Τμήμα Φυσικοθεραπείας. Είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Νευροεξεληκτικής Αγωγής (Ε.Ε.Ν.Α.), στην οποία διατέλεσε πρόεδρος για τέσσερις θητείες.
Επίσης, είναι διαχειριστής της Λαογραφικής Εταιρείας Έρευνας και Διάσωσης της Ελληνικής Παράδοσης (Λ.Ε.Ε.Δ.Ε.Π.) – “Ηλιοείδεια”. Αποτέλεσε μέλος της πρώτης επιτροπής Ποντιακών χορών και ενδυμασίας της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδας (Π.Ο.Ε.). Διοργανώνει κάθε χρόνο σεμινάριο παραδοσιακών χορών στη πόλη της Βέροιας με καταξιωμένους χοροδιδασκάλους, ερευνητές και μουσικούς του παραδοσιακού χορού.
Η γνωριμία του με τη λαϊκή παράδοση ξεκίνησε από τη νηπιακή ηλικία, όπου η βιωματική επαφή με τους πρόσφυγες παππούδες του αλλά και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον, αποτέλεσαν την αφορμή για την ενασχόληση του με τη παράδοση.
Από νεαρή ηλικία πραγματοποιεί πρωτογενή έρευνα για τα έθιμα, τα παιχνίδια, τους χορούς και τις μουσικές των Ελλήνων της Ανατολής.
Αρθρογραφεί επί σειρά ετών σε λαογραφικά περιοδικά και εφημερίδες για θέματα σχετικά με τον λαϊκό χορό (Αρχείον Πόντου, Ποντιακή Εστία, Αργοναύτης κ.α.), καθώς επίσης ως εισηγητής έχει συμμετάσχει σε πλήθος εκδηλώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Πάνω από τριάντα χρόνια διδάσκει ελληνικό παραδοσιακό χορό σε πολιτιστικούς συλλόγους της ευρύτερης περιοχής.
Στη δράση του περιλαμβάνονται: συμμετοχές σε τηλεοπτικές εκπομπές σχετικές με την μουσικοχορευτική παράδοση των Ελλήνων ( “Κάθε τόπος και τραγούδι”, “Το Αλάτι της Γης” , “Δρόμοι της Παράδοσης”, “Φωτεινά Μονοπάτια”, “Κυριακή στο Χωριό” κ.α.) Επίσης, έχει συμμετοχές σε ημερίδες & σεμινάρια σχετικά με τον παραδοσιακό χορό, τη μουσική , την ενδυμασία, ήθη και έθιμα των Ελλήνων σε μία προσπάθεια δια βίου εκπαίδευσης.
Επιμελήθηκε πλήθος παραστάσεων σε σχέση με τα ήθη και έθιμα των Ελλήνων της Μικρασιατικής Χερσονήσου.
Ζει στη Βέροια, όπου εργάζεται ως παιδιατρικός φυσικοθεραπευτής. Είναι παντρεμένος με την Ελπίδα Φιλικά και έχει δύο παιδιά, τον Γιώργο και τη Μαρία Αφροδίτη.
