«Σήμερα είμαι σε θέση να ανακοινώσω ότι το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, μπορεί να επεκταθεί και στο μόνιμο προσωπικό, πέραν των εποχικά απασχολούμενων: στα ξενοδοχεία, στα ταξιδιωτικά γραφεία, στα πρακτορεία» ανέφερε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, μιλώντας το απόγευμα στην ετήσια Τακτική Γενική Συνέλευση του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ).
«Είναι μία πρόσθετη υποστήριξη και ένα δοκιμασμένο πρόγραμμα το οποίο στήριξε την απασχόληση με τρόπο ουσιαστικό» υπογράμμισε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο Πρωθυπουργός, στη συζήτηση με τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ Γιάννη Ρέτσο, αναφέρθηκε εκτενώς και στο ζήτημα του εμβολιασμού των πολιτών τονίζοντας ότι «θα πρέπει όλοι μαζί να καταβάλουμε μία μεγάλη προσπάθεια, να πείσουμε συμπολίτες μας οι οποίοι ενδεχομένως να είναι ακόμα καχύποπτοι, ότι πρέπει να κάνουν αυτό το βήμα, πρέπει να εμβολιαστούν, για να προστατεύσουν τους εαυτούς τους, τις οικογένειές τους αλλά και το κοινωνικό σύνολο».
Απευθυνόμενος σε εργοδότες και εργαζόμενους στον τουριστικό κλάδο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε έκκληση «να αξιοποιήσουν αυτό το δώρο της επιστήμης, να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα γίνεται. Προστατεύουν τους εαυτούς τους και το κοινωνικό σύνολο. Έχουμε όλοι μας μία ανησυχία σχετικά με τις μεταλλάξεις και ειδικά τη μετάλλαξη Δέλτα. Δεν έχει κάνει ακόμα έντονη την παρουσία της στη χώρα μας, είναι πολύ πιθανό, όμως, αυτό να συμβεί».
Ο Πρωθυπουργός πρόσθεσε ότι «ξέρουμε πια ότι η μετάλλαξη Δέλτα απαιτεί διπλή δόση εμβολιασμού για να μπορέσουν οι εμβολιασμένοι να είναι πλήρως προστατευμένοι».
«Έχουμε πει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι ο εμβολιασμός είναι προαιρετικός, συζητάμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό μόνο σε εξαιρετικά ειδικές περιπτώσεις, έχοντας λάβει υπόψη μας και τη σχετική γνωμοδότηση της Επιτροπής Βιοηθικής» σημείωσε.
Μιλώντας για το Ψηφιακό Πιστοποιητικό Covid, ο κ. Μητσοτάκης ανέφερε ότι «είχαμε την προνοητικότητα ως Ελλάδα να θέσουμε το ζήτημα αυτό σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όταν όλα ήταν μαύρα, φέτος τον Ιανουάριο» συμπληρώνοντας ότι «αν αργούσαμε να το κάνουμε δεν θα προφταίναμε να είχαμε στην διάθεση μας αυτό το πιστοποιητικό το οποίο έχει γίνει πραγματικότητα και από την 1η Ιουλίου θα εφαρμοστεί και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Μια πάρα πολύ σημαντική διευκόλυνση προκειμένου να μπορούμε να ταξιδέψουμε με μεγαλύτερη άνεση».
Αναφερόμενος στο σχεδιασμό για την αναμόρφωση του brand της χώρας και την περαιτέρω αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, ο Πρωθυπουργός σημείωσε ότι η προστιθέμενη αξία θα προέλθει πρωτίστως μέσω των μοναδικών, ποιοτικών εμπειριών που μπορεί να προσφέρει η Ελλάδα, ειδικά εφόσον αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητές της.
«Αν θέλουμε να δούμε από πού θα έρθει η ανάπτυξη, και τονίζω η ανάπτυξη όχι με όρους αριθμού επισκεπτών αλλά με όρους προστιθέμενης αξίας, η ανάπτυξη θα έρθει από τέτοιες μοναδικές εμπειρίες, οι οποίες μπορεί να προσφέρονται όλο το χρόνο», σημείωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Θα πρέπει να ξεφύγουμε πια από την τυραννία των αφίξεων» πρόσθεσε ο Πρωθυπουργός, ενώ στάθηκε ιδιαίτερα στη μεγάλη δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από την προσέλκυση επισκεπτών «οι οποίοι θα έρχονται πρωτίστως για τον πολιτισμό μας και όχι μόνο για τις όμορφες παραλίες μας το καλοκαίρι. Αυτό μας δίνει και τη δυνατότητα, προφανώς, να διευρύνουμε την τουριστική μας περίοδο».
Περιγράφοντας με λίγες λέξεις το όραμά του για τον τουρισμό ο Κυριάκος Μητσοτάκης σημείωσε: «να είναι πραγματικά μια μοναδική εμπειρία τέτοια που όποιος έρχεται στην Ελλάδα να πει ότι “αυτές ήταν οι καλύτερες διακοπές που πέρασα ποτέ και θέλω να γυρίσω και να το πω και σε όλους τους φίλους μου”».
Ολόκληρη η συζήτηση του Πρωθυπουργού με τον Πρόεδρο του ΣΕΤΕ
Γιάννης Ρέτσος: Κύριε Πρωθυπουργέ και πάλι θα ήθελα να σας καλωσορίσω στη φετινή μας Γενική Συνέλευση.
Μία δεύτερη υβριδική χρονιά για τον ελληνικό τουρισμό. Πέρυσι την ίδια εποχή ήμασταν στο αεροδρόμιο, στο Ελευθέριος Βενιζέλος, θέλοντας να σηματοδοτήσουμε την επανέναρξη του τουρισμού. Νομίζω ότι όλοι μέσα μας είχαμε μία κρυφή ελπίδα, δεν θα πω με τίποτα βεβαιότητα, αλλά είχαμε μία κρυφή ελπίδα ότι ο εφιάλτης είχε αρχίσει να περνάει, ότι τον είχαμε αφήσει πίσω μας.
Και γνωρίζαμε ότι θα είναι πάρα πολύ δύσκολο το περσινό καλοκαίρι, αλλά ελπίζαμε ότι από το φθινόπωρο και μετά τα πράγματα σιγά – σιγά θα πήγαιναν καλύτερα.
Η αλήθεια είναι ότι διαψευστήκαμε. Η πανδημία μας χτύπησε νωρίτερα από ό,τι περιμέναμε -το δεύτερο κύμα- και παρότι με πάρα πολύ σωστούς κανόνες, με ασφάλεια ανοίξαμε και αρχίσαμε να υποδεχόμαστε τουρίστες. Ξαφνικά τον Σεπτέμβριο αναγκαστήκαμε πάλι να κλείσουμε. Αναγκάστηκαν οι αγορές μας να κλείσουν και να καταλήξουμε από τον Νοέμβριο και μετά σε ένα δεύτερο lockdown, αντιμετωπίζοντας πλέον ένα δεύτερο και τρίτο κύμα πανδημίας, πολύ σφοδρότερα από το πρώτο.
Σε όλο αυτό το διάστημα, πάνω από τις τουριστικές επιχειρήσεις απλώθηκε ένα πάρα πολύ ισχυρό πλέγμα προστασίας. Ήταν πάρα πολύ συχνή η επαφή, η επαφή μας, η επαφή με όλα τα Υπουργεία και από την πρώτη μέρα της πανδημίας και οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις με διάφορους τρόπους στηρίχθηκαν.
Πέρασε ο χειμώνας, φτάσαμε στο δεύτερο συνεχόμενο καλοκαίρι έχοντας πλέον ένα τεράστιο όπλο, ένα όπλο που δεν είχαμε πέρυσι, το οποίο είναι τα εμβόλια. Ξεκινάμε λοιπόν μια δεύτερη χρονιά έχοντας την εμπειρία της περσινής, χρησιμοποιώντας ό,τι μάθαμε πέρυσι και έχοντας βέβαια και αυτό το ισχυρό όπλο των εμβολιασμών το οποίο μας κάνει να ελπίζουμε ότι θα δυσκολευτούμε αλλά δεν θα αναγκαστούμε να πισωγυρίσουμε πάλι από το φθινόπωρο και μετά όπως έγινε πέρυσι.
Η Κυβέρνηση πραγματικά και οφείλω να το ομολογήσω, το είπα και στην ομιλία μου, με το πλέγμα αυτό των μέτρων στήριξε, στήριξε και εξακολουθεί να στηρίζει.
Δεν έχουμε βγει ακόμα από το τούνελ. Ελπίζουμε ότι και τα μέτρα τα οποία έχουν σχεδιαστεί για το επόμενο διάστημα θα βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να επανεκκινήσουν. Δεν ευχόμαστε αλλά πρέπει να προετοιμαζόμαστε και για την περίπτωση εκείνη που τα πράγματα υγειονομικά δεν θα εξελιχθούν όπως τα περιμένουμε και θα αναγκαστούμε να πάμε και σε επιπλέον στήριξη.
Έχουμε όμως τη σιγουριά, έχουμε τη βεβαιότητα ότι μας ακούτε, ότι η εμπειρία η οποία έχει συσσωρευτεί θα βοηθήσει. Και αυτό που είπα το επαναλαμβάνω και το πιστεύω: αν δεν αντιμετωπίσουμε το επόμενο διάστημα πρόβλημα με τις μεταλλάξεις ή κάποια απρόοπτη αλλαγή στην πανδημία, το δεύτερο εξάμηνό μας σίγουρα μπορεί να είναι πολύ καλύτερο από ό,τι το περιμένουμε.
Ο λόγος σε εσάς κ. Πρωθυπουργέ.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σας ευχαριστώ πολύ κ. Ρέτσο, και να ευχαριστήσω στο πρόσωπό σας και στα μέλη σας που συμμετέχουν στη Γενική σας Συνέλευση όλον τον κλάδο του τουρισμού, εργοδότες και εργαζόμενους, με τους οποίους συνεργαστήκαμε μπορώ να πω άψογα κατά τη διάρκεια μιας πάρα πολύ δύσκολης περιόδου έτσι ώστε να μπορέσουμε να απλώσουμε πάνω από τον κόσμο του τουρισμού ένα πλέγμα προστασίας για το οποίο και εσείς μιλήσατε αναλυτικά.
Ένα πλέγμα προστασίας το οποίο ήταν και παραμένει εξαιρετικά απαραίτητο για να μπορέσουμε να απορροφήσουμε μια πρωτοφανή κρίση όμοια της οποίας δεν είχαμε ζήσει τις τελευταίες δεκαετίες.
Χαίρομαι διότι αυτή η προσπάθεια της Κυβέρνησης τυγχάνει της απαραίτητης αναγνώρισης και πιστεύω ότι ακριβώς αυτό το πλαίσιο προστασίας, με στήριξη ρευστότητας αλλά και με υποστήριξη των εργαζόμενων του κλάδου του τουρισμού, ήταν αυτό το οποίο σας επιτρέπει σήμερα να ατενίζετε το μέλλον με συγκρατημένη αισιοδοξία.
Τι θα συμβεί από εδώ και στο εξής: αναφερθήκατε και εσείς στο γεγονός ότι φέτος το καλοκαίρι έχουμε στη διάθεσή μας πολλά περισσότερα όπλα από αυτά που είχαμε πέρυσι. Το σημαντικότερο από αυτά, προφανώς, είναι το όπλο των εμβολίων. Οι εμβολιασμοί προχωρούν πολύ γρήγορα στην πατρίδα μας αλλά και σε όλες τις κύριες αγορές μας, με αποτέλεσμα να αισιοδοξούμε ότι μπορούμε γρήγορα, εντός του καλοκαιριού, να χτίσουμε το απαραίτητο τείχος ανοσίας, το οποίο θα μας κάνει να αισθανόμαστε πολύ σίγουροι ότι δε θα αντιμετωπίσουμε κάποιο τέταρτο κύμα.
Όμως για να φτάσουμε εκεί χρειάζεται ακόμα επιπρόσθετη προσπάθεια, κι εδώ θέλω να είμαι απολύτως σαφής και ξεκάθαρος. Θα φτάσουμε με σχετικά μεγάλη άνεση στην πατρίδα μας στο 50%, ενδεχομένως 55%, εμβολιαστικής κάλυψης χωρίς να καταβάλουμε κάποια ιδιαίτερη προσπάθεια. Ειδικά τώρα έχουμε στη διάθεσή μας περισσότερα εμβόλια από όσα μπορούμε να απορροφήσουμε και αυτή τη στιγμή που μιλάμε, όποιος θέλει να εμβολιαστεί μπορεί να κάνει την πρώτη δόση εντός της επόμενης εβδομάδος.
Όμως, αυτό δε φτάνει. Και θα πρέπει όλοι μαζί να καταβάλουμε μία μεγάλη προσπάθεια, να πείσουμε συμπολίτες μας οι οποίοι ενδεχομένως να είναι ακόμα καχύποπτοι, ότι πρέπει να κάνουν αυτό το βήμα, πρέπει να εμβολιαστούν, για να προστατεύσουν τους εαυτούς τους, τις οικογένειές τους αλλά και το κοινωνικό σύνολο.
Και αυτό βέβαια δεν αφορά μόνο τους πιο ηλικιωμένους συμπολίτες μας οι οποίοι δεν έχουν εμβολιαστεί, αφορά και τους εργαζόμενους στον τουρισμό, οι οποίοι από τη φύση της δουλειάς τους είναι αρκετά εκτεθειμένοι στην ανθρώπινη επαφή.
Έχουμε πει με τον πιο καθαρό τρόπο ότι ο εμβολιασμός είναι προαιρετικός, συζητάμε τον υποχρεωτικό εμβολιασμό μόνο σε εξαιρετικά ειδικές περιπτώσεις, έχοντας λάβει υπόψη μας και τη σχετική γνωμοδότηση της Επιτροπής Βιοηθικής.
Όμως κάνω μία έκκληση και σε εσάς ως εργοδότες, αλλά και στους εργαζόμενους του τουρισμού, να αξιοποιήσουν αυτό το δώρο της επιστήμης, να εμβολιαστούν όσο το δυνατόν πιο σύντομα γίνεται. Προστατεύουν τους εαυτούς τους και το κοινωνικό σύνολο. Έχουμε όλοι μας μία ανησυχία σχετικά με τις μεταλλάξεις και ειδικά τη μετάλλαξη Δέλτα. Δεν έχει κάνει ακόμα έντονη την παρουσία της στη χώρα μας, είναι πολύ πιθανό, όμως, αυτό να συμβεί.
Ξέρουμε από τις προηγούμενες μεταλλάξεις με πόσο μεγάλη ταχύτητα αυτές τελικά επικρατούν. Και θα ήταν πραγματικά πολύ δυσάρεστο, πολύ άδικο, για τη μεγάλη προσπάθεια που έχουμε καταβάλει συνολικά ως χώρα εάν έχουμε οποιαδήποτε έξαρση της πανδημίας η οποία θα μας οδηγήσει πάλι σε κάποιο πισωγύρισμα.
Δεν εκτιμώ ότι αυτό θα γίνει, είναι όμως ένας διακριτός κίνδυνος για τον οποίο πρέπει να μιλήσουμε με απόλυτη ειλικρίνεια και με απόλυτη σαφήνεια.
Δεν έχουμε, όμως, στη διάθεσή μας μόνο το δώρο της επιστήμης που είναι το εμβόλιο. Έχουμε και τα self-test, τα οποία πρέπει να σας πω ότι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο να μπορέσουμε να εντοπίσουμε ασυμπτωματικούς συμπολίτες μας οι οποίοι με αυτό τον τρόπο κατάφεραν και αυτοπεριορίστηκαν και μείωσαν την πιθανότητα μετάδοσης του ιού.
Και έχουμε βέβαια και μια πολύ μεγαλύτερη εμπειρία ως προς τα βασικά υγειονομικά πρωτόκολλα, τα οποία είχαμε θέσει σε εφαρμογή από πέρυσι. Εξακολουθούν να ισχύουν και φέτος άρα θεωρώ ότι φέτος είμαστε πολύ πιο έτοιμοι από ό,τι ήμασταν πέρσι.
Βέβαια αναμένουμε και τις αποφάσεις των μεγάλων αγορών έτσι ώστε να μπορούμε πια να είμαστε ανοιχτοί σε όλους τους φίλους μας οι οποίοι θέλουν να επισκεφθούν την πατρίδα μας.
Μια τελευταία εισαγωγική παρατήρηση: αφορά στην πολύ μεγάλη σημασία του πιστοποιητικού Covid, αυτού που αποκαλούμε «πράσινο πιστοποιητικό». Είχαμε την προνοητικότητα ως Ελλάδα να θέσουμε το ζήτημα αυτό σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συμβουλίου όταν όλα ήταν μαύρα, φέτος τον Ιανουάριο για την ακρίβεια.
Είπαμε ότι πρέπει από τώρα να σχεδιάσουμε για το καλοκαίρι, για τον απλούστατο λόγο ότι αν αργούσαμε να το κάνουμε δεν θα προφταίναμε να είχαμε στην διάθεση μας αυτό το πιστοποιητικό το οποίο έχει γίνει πραγματικότητα και από την 1η Ιουλίου θα εφαρμοστεί και σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Μια πάρα πολύ σημαντική διευκόλυνση προκειμένου να μπορούμε να ταξιδέψουμε με μεγαλύτερη άνεση.
Θέλω να τονίσω ακόμα μία φορά ότι το πράσινο πιστοποιητικό, το πιστοποιητικό Covid, είναι μια διευκόλυνση για τα ταξίδια. Κάθε χώρα εξακολουθεί και διατηρεί τη δυνατότητα να επιβάλλει ή να μην επιβάλλει πρόσθετους περιορισμούς, να δώσει ή να μην δώσει πρόσθετες διευκολύνσεις σε εμβολιασμένους συμπολίτες μας ή σε συμπολίτες μας οι οποίοι είτε έχουν νοσήσει, είτε μπορούν να μας επιδείξουν ένα πρόσφατο αρνητικό τεστ.
Άρα έχουμε λόγους να είμαστε συγκρατημένα αισιόδοξοι και εγώ πιστεύω ότι το δεύτερο εξάμηνο ενδεχομένως να μας εκπλήξει ευχάριστα. Κάποιες αγορές έχουν δείξει πολύ καλά στοιχεία δυναμικής. Παραδείγματος χάρη σημαντικές αγορές όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες. Άλλες έχουν καθυστερήσει. Αλλά καθοριστικός παράγοντας στο τι θα συμβεί στο δεύτερο εξάμηνο θα είναι η πορεία των εμβολιασμών στην χώρα μας αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη, παντού στον κόσμο, κυρίως στις μεγάλες αγορές στις οποίες απευθυνόμαστε.
Γιάννης Ρέτσος: Κύριε πρόεδρε, κάνοντας ένα σχόλιο για το πράσινο πιστοποιητικό που έγινε τελικά πιστοποιητικό Covid, να πω ότι ο ΣΕΤΕ από την πρώτη στιγμή υποστήριξε θερμά την πρωτοβουλία, παρότι οφείλουμε να πούμε ότι και στο εσωτερικό της χώρας αλλά και στο εξωτερικό, τον Ιανουάριο που πρωτοδιατυπώθηκε, κατακρίθηκε, αλλά τελικά νομίζω ότι ήταν προφανές ότι ο μόνος τρόπος για να μπορούσαν τελικά τα ταξίδια να ξαναξεκινήσουν, ήταν αυτός, ο ενιαίος τρόπος που τελικά υιοθετήθηκε.
Έχετε συνεχείς επαφές στο εξωτερικό με όλους τους ομολόγους σας και σε Ευρωπαϊκό και σε εκτός Ευρώπης επίπεδο. Μάλιστα τελευταία στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ είχατε την ευκαιρία να συναντήσετε και τον Βρετανό Πρωθυπουργό, τον Μπόρις Τζόνσον.
Επειδή γνωρίζετε πάρα πολύ καλά ότι η αγωνία όλων εδώ και όλου του κόσμου τουρισμού αυτή τη στιγμή είναι το άνοιγμα των αγορών. Η Ρωσία ευτυχώς μετά από πολύ κόπο και πολύ δουλειά, που ξέρω επίσης και προσωπικά την προσπάθεια που κάνατε πάνω στο συγκεκριμένο ζήτημα, από τις 28 Ιουνίου φαίνεται να ξεκινά αριθμό πτήσεων ικανό να φέρει κόσμο στην Ελλάδα.
Ο μεγάλος γρίφος παραμένει η Μ. Βρετανία και το μεγάλο ερωτηματικό. Έχετε κάτι να πείτε για το συγκεκριμένο; Έχει προκύψει κάτι; Μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι το επόμενο διάστημα θα ανοίξει η Βρετανική αγορά;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Δεν είμαι σε θέση να κάνω κάποια συγκεκριμένη ανακοίνωση διότι δεν εξαρτάται από εμάς. Αυτό το οποίο θα ήθελα όμως να επισημάνω είναι ότι έχουμε κάθε λόγο από τη μία να θέλουμε να ανοίγουν αγορές, από την άλλη πρέπει να είμαστε και προσεκτικοί.
Υπάρχει πραγματικό πρόβλημα με την ταχύτητα μετάδοσης της λεγόμενης μετάλλαξης Δέλτα, η οποία αυτή τη στιγμή έχει κυριαρχήσει στη Μεγάλη Βρετανία. Κατά συνέπεια, κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις. Μπορεί αυτή τη στιγμή να στερούμαστε επισκέπτες από την Μεγάλη Βρετανία, από την άλλη είμαστε και πιο προστατευμένοι, διότι η μετάλλαξη αυτή δεν έχει έρθει ακόμα στην Ελλάδα, τουλάχιστον σε μεγάλη έκταση, ή αν έρθει θα καθυστερήσει να έρθει.
Κατά συνέπεια αυτό το οποίο εγώ ζήτησα από τον βρετανό Πρωθυπουργό, ήταν να αντιμετωπίσει όλες τις ευρωπαϊκές χώρες με τον ίδιο τρόπο. Να μην έχουμε δηλαδή διακρίσεις, όπως αυτές που είδαμε στο παρελθόν, καθώς επιδημιολογικά όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, τουλάχιστον οι σημαντικοί προορισμοί για τους βρετανούς τουρίστες, βρίσκονται περίπου στο ίδιο επιδημιολογικό επίπεδο.
Πρέπει να μην ξεχνάμε ότι το άνοιγμα της Πορτογαλίας στη Μ. Βρετανία ή της Μ. Βρετανίας στην Πορτογαλία, τελικά δεν ωφέλησε τόσο πολύ την Πορτογαλία, καθώς αυτή τη στιγμή η Πορτογαλία είναι η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη η οποία έχει μεγάλο πρόβλημα με τη μετάλλαξη Δέλτα.
Κατά συνέπεια, θα προτιμήσω και εγώ να είμαστε πιο προσεκτικοί, να εντείνουμε ακόμα περισσότερο τους ελέγχους τους οποίους κάνουμε στους επισκέπτες που έρχονται από αγορές για τις οποίες μπορεί να έχουμε κάποια ερωτηματικά. Το κάνουμε ήδη, ας πούμε, στην περίπτωση της Μ. Βρετανίας, να εντείνουμε εμείς τους ελέγχους που κάνουμε πέρα και πάνω από αυτό το οποίο μας δηλώνουν ο επισκέπτες οι οποίοι έρχονται στη χώρα μας.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε εβδομάδα που περνάει σε όλες τις χώρες σημαίνει ουσιαστικά εκατομμύρια παραπάνω εμβολιασμούς. Και επειδή ξέρουμε πια ότι η μετάλλαξη Δέλτα απαιτεί διπλή δόση εμβολιασμού για να μπορέσουν οι εμβολιασμένοι να είναι πλήρως προστατευμένοι ας δούμε και αυτή την όψη του νομίσματος, ότι πίσω από κάθε πρόβλημα μπορεί να κρύβεται τελικά και κάτι καλό.
Γιάννης Ρέτσος: Μιλήσαμε και μίλησα κατά την διάρκεια της ομιλίας μου για όλο το πλέγμα των μέτρων στήριξης που προφανώς όσο ανοίγει η οικονομία σταδιακά τα μέτρα αυτά αποσύρονται.
Ένα από τα μεγαλύτερα κέρδη των μέτρων αυτών των 14 τελευταίων μηνών ήταν ότι στηρίχθηκε η απασχόληση και ότι η ανεργία κρατήθηκε στα επίπεδα προ πανδημίας. Έγινε με έξυπνο τρόπο, οι αναστολές εργασίας, το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ το οποίο βασίστηκε στο γερμανικό αντίστοιχο πρόγραμμα, βοήθησαν πάρα πολύ την αγορά εργασίας.
Τώρα όμως που μπαίνουμε πλέον σε μια σταδιακή επανεκκίνηση υπάρχει η αγωνία στον κόσμο του τουρισμού, και στους εργοδότες και στους εργαζόμενους, αφενός για το πώς θα συνεχίσει να στηρίζεται η εργασία, αφετέρου για το πώς θα τονωθεί η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Διότι αντιλαμβάνεστε και εσείς ότι καλούμαστε να διεκδικήσουμε ένα μικρότερο μερίδιο πίτας από μια μικρότερη πίτα. Γιατί ο ανταγωνισμός μας φέτος είναι πολύ πιο δυνατός και ισχυρός γιατί πέρυσι η Ελλάδα ήταν από τις ελάχιστες χώρες της Μεσογείου που λειτούργησε έστω και με αυτό τον υβριδικό τρόπο.
Το ερώτημα λοιπόν είναι, ή τέλος πάντων ο σχολιασμός που θα ήθελα από εσάς: στο κομμάτι της απασχόλησης τι πρόκειται να γίνει το επόμενο διάστημα, πώς πρόκειται να λειτουργήσει το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, το οποίο συζητούσαμε το τελευταίο διάστημα. Αλλά και αν «ακούτε» -γιατί είμαι σίγουρος ότι δεν μπορείτε να δεσμευτείτε αυτή τη στιγμή- το κομμάτι του ΦΠΑ.
Στο οποίο πλέον έχουμε επικεντρωθεί σε -κάτι που είχατε πει εσείς προεκλογικά- έναν ενιαίο συντελεστή ο οποίος θα ίσχυε σε όλο τον τουρισμό και σε όλες τις μεταφορές, της τάξης του 11%, που είναι κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, τουλάχιστον του νότου. Και θα επέτρεπε στις επιχειρήσεις να ανακτήσουν το επόμενο διάστημα, τα επόμενα δύο χρόνια, πολύ μεγάλο μέρος από τη χαμένη τους ανταγωνιστικότητα.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς πράγματι δουλέψαμε σε κλίμα συνεργασίας, αποφεύγοντας από την πλευρά σας -κι αυτό θέλω να το αναγνωρίζω- μαξιμαλιστικές διεκδικήσεις, και κρατώντας για τον εαυτό μας τη δυνατότητα να μπορούμε ανά πάσα στιγμή να κρατάμε δημοσιονομικά «πυρομαχικά». Διότι είχαμε την υποψία ότι τελικά αυτή η κρίση θα κρατήσει περισσότερο, από όσο εκτιμούσαμε τουλάχιστον, πέρυσι τέτοια εποχή.
Και νομίζω ότι αυτή η πολιτική μας δικαιώθηκε, γι’ αυτό και ξεδιπλώσαμε τα μέτρα στήριξης της οικονομίας συνολικά, αλλά και τα μέτρα στήριξης του κλάδου του τουρισμού, σταδιακά. Ανταποκρινόμενοι πάντα στις συγκεκριμένες ανάγκες της εποχής.
Και σήμερα είμαι σε θέση να ανακοινώσω ότι το πρόγραμμα ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ, μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, μπορεί να επεκταθεί και στο μόνιμο προσωπικό, πέραν των εποχικά απασχολούμενων, στα ξενοδοχεία, στα ταξιδιωτικά γραφεία, στα πρακτορεία. Πιστεύω ότι είναι μία πρόσθετη υποστήριξη και ένα δοκιμασμένο πρόγραμμα το οποίο στήριξε την απασχόληση με τρόπο ουσιαστικό. Εξου και δεν είχαμε καμία αύξηση στην ανεργία η οποία να έχει καταγραφεί τον τελευταίο χρόνο.
Προφανώς και οι μεγάλες προκλήσεις θα συνεχίζονται, και δε θα είναι εύκολο να επιστρέψουμε αυτόματα, από τη μία στιγμή στην άλλη, σε επίπεδα εσόδων τα οποία είδαμε τελευταία φορά το 2019. Όπως η Κυβέρνηση στήριξε σταθερά όλους τους κλάδους της οικονομίας, έτσι θα το κάνει και τώρα, εφόσον αυτό κριθεί απαραίτητο.
Από την άλλη, αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι πρέπει να περάσουμε από τη φάση της ενεργούς στήριξης σε μία φάση σταδιακής, να δανειστώ έναν ιατρικό όρο, «αποσωλήνωσης» της οικονομίας. Και αυτή η μετάβαση πρέπει να γίνει με ήπιο τρόπο, ώστε να μην προκαλέσει πρόσθετες αναταράξεις.
Νομίζω ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τη συνολική πορεία της οικονομίας και προφανώς στον κλάδο σας πολλά θα εξαρτηθούν από την πορεία του τουρισμού το δεύτερο εξάμηνο.
Η εντύπωση την οποία έχω, βλέποντας και μία σειρά από ποιοτικά στοιχεία, είναι ότι ο κόσμος θέλει να ταξιδέψει. Εντός της Ελλάδος οι Έλληνες θέλουν να ταξιδέψουν. Και προφανώς από το εξωτερικό το πρώτο πράγμα το οποίο μας απαντούν οι πολίτες όταν τους ρωτάμε «τι θέλετε να κάνετε όταν τελειώσει η πανδημία» είναι -μας λένε- εφόσον έχουν την οικονομική δυνατότητα, να ταξιδέψουν.
Άρα, κι εγώ είμαι αισιόδοξος, συγκρατημένα, ότι το δεύτερο εξάμηνο θα είναι καλύτερο από αυτό το οποίο περιμένουμε, έτσι ώστε να πετύχουμε τελικά τον στόχο του 50% των εσόδων του 2019.
Από εκεί και πέρα, δεν είμαι σε θέση σήμερα να δεσμευτώ για μελλοντικές πολιτικές στον τομέα της φορολογίας, και ειδικά του ΦΠΑ. Αυτό το οποίο μπορώ να σας πω είναι ότι όσο καλύτερη είναι η απόδοση της οικονομίας συνολικά, όσο πιο γρήγοροι είναι οι ρυθμοί ανάπτυξης, όσο πιο αποτελεσματικά εφαρμόζουμε τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις, τόσο μεγαλύτερο τελικά θα είναι και το δημοσιονομικό πλεόνασμα το οποίο θα έχουμε στην διάθεση μας προκειμένου να υλοποιήσουμε πλήρως το προεκλογικό μας πρόγραμμα.
Γνωρίζετε ποιες ήταν οι δεσμεύσεις οι οποίες είχαμε αναλάβει. Τις είχαμε αναλάβει σε ορίζοντα τετραετίας, Και πρέπει να σας πω ότι είμαι υπερήφανος για το γεγονός ότι, παρότι περάσαμε από μια πρωτοφανή κρίση, βασικές προεκλογικές μας δεσμεύσεις ως προς την μείωση της φορολογίας έχουν ήδη υλοποιηθεί. Με τελευταία την μονιμοποίηση -με την έγκριση των θεσμών- της μείωσης του φόρου εισοδήματος από το 24 στο 22%.
Έχουμε ακόμα μια σειρά από εκκρεμότητες, προσωρινά μέτρα όπως η αναστολή της εισφοράς αλληλεγγύης που θέλουμε προφανώς να τα μονιμοποιήσουμε. Αλλά όλα αυτά θα εξαρτηθούν από την συνολική πορεία της οικονομίας τους επόμενους μήνες και προφανώς τα επόμενα χρόνια.
Είμαι, όμως, αισιόδοξος. Οι ενδείξεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης είναι πολύ καλές. Εξακολουθούμε και σήμερα ακόμα να εμμένουμε στην πρόβλεψη μας ότι η ανάπτυξη του 2021 θα είναι 3,6%. Θα την αναθεωρήσουμε προς τα πάνω μόνο όταν είμαστε απολύτως σίγουροι ότι τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου υποστηρίζουν κάτι τέτοιο.
Προτιμούμε να είμαστε συντηρητικοί παρά υπερφίαλοι και νομίζω ότι αυτή η πολιτική, συνολικά, έχει δικαιωθεί.
Γιάννης Ρέτσος: Ωραία. Πάντως, κύριε πρόεδρε, εγώ θα συνεχίσω να σας το υπενθυμίζω σε τακτά χρονικά διαστήματα, ελπίζοντας ότι κάποια στιγμή τα δημοσιονομικά θα επιτρέψουν και θα πραγματοποιηθεί αυτή η μείωση.
Να μιλήσουμε λίγο για Ταμείο Ανάκαμψης. Όλη η χώρα, όχι μόνο ο τουρισμός, όλη η οικονομία προσδοκά ότι η ατυχής αυτή, η άσχημη συγκυρία της πανδημίας γέννησε μια τεράστια ευκαιρία. Χρήματα τα οποία θα έρθουν ως επενδύσεις στην χώρα, τα οποία πραγματικά μπορεί να αλλάξουν την φυσιογνωμία της χώρας σε πάρα πολλούς τομείς.
Εμείς, επειδή μιλούσαμε για αλλαγή του τουριστικού μοντέλου και για αλλαγή του τουρισμού, έτσι όπως τον είχαμε βιώσει όλες τις προηγούμενες δεκαετίες, πριν ακόμα από την πανδημία, θυμάστε ότι αρχές του 2020 σας είχαμε πει ότι ετοιμάζουμε μια μελέτη με εμβληματικά έργα υποδομών σε όλη την χώρα που θεωρούμε, που θεωρούσαμε την εποχή εκείνη, ότι θα μπορούσαν να βοηθήσουν την εξέλιξη του τουρισμού μας, την εξέλιξη του τουριστικού προϊόντος. Γιατί πραγματικά η διαχείριση των προορισμών είναι πλέον αυτό που είναι το Α και το Ω , αν θες να είσαι πρωταγωνιστής στην παγκόσμια τουριστική σκηνή.
Τελικά ήρθε η πανδημία. Δεν σταματήσαμε την μελέτη αυτή, την οποία την υποβάλαμε το Σεπτέμβριο. Μάλιστα την έχουμε υποβάλει και στον κύριο Σκυλακάκη, με σκοπό να λειτουργήσει υποβοηθητικά στην πρόταση για το Ταμείο Ανάκαμψης, μιας και οι υποδομές αυτές δεν αφορούν μόνο τον τουρισμό, αφορούν την οικονομία ολόκληρων περιοχών.
Θα ήθελα λοιπόν το σχόλιό σας για το Ταμείο Ανάκαμψης και τον τρόπο που εσείς οραματίζεστε να βοηθήσει και την οικονομία και τη χώρα, αλλά και τον τουρισμό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Το Ταμείο Ανάκαμψης είναι μία μοναδική ευκαιρία, όχι μόνο για τη χώρα μας αλλά για την Ευρώπη συνολικά. Ήταν μία τολμηρή πρόταση η οποία κατατέθηκε από κάποιους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων πέρσι τον Μάρτιο και έπρεπε να ξεπεράσουμε πολύ μεγάλες δυσκολίες και προκαταλήψεις για να φτάσουμε στο σημείο να γίνει πράξη.
Χρειάστηκαν πέντε μέρες συνεχούς διαπραγμάτευσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουλίου για να πειστούν και οι καχύποπτες χώρες ότι έπρεπε να κάνουν αυτό το τολμηρό βήμα. Να δανειστεί, δηλαδή, η Ευρώπη σε υπερεθνικό επίπεδο, η Κομισιόν συγκεκριμένα, με εγγυήσεις των κρατών-μελών και στη συνέχεια να υποστηρίξει όλα τα κράτη-μέλη μέσα από ένα πλέγμα απευθείας επιχορηγήσεων αλλά και φθηνού δανεισμού.
Και η Ελλάδα, φυσικά, είναι από τις πολύ ωφελημένες χώρες έχοντας να εισπράξει τα επόμενα χρόνια σχεδόν 32 δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 19 δισεκατομμύρια είναι επιχορηγήσεις και το υπόλοιπο ποσό είναι χαμηλότοκα δάνεια που θα κατευθυνθούν πρωτίστως προς επιχειρήσεις.
Είμαι επίσης πολύ ικανοποιημένος για το ότι η Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες χώρες της οποίας το Σχέδιο εγκρίθηκε. Η Πρόεδρος της Επιτροπής ήταν εδώ την προηγούμενη εβδομάδα. Και χαιρετίστηκε το Σχέδιο και για τη λεπτομέρειά του και για τη συνοχή του και για τη συμμόρφωση του με κεντρικούς Ευρωπαϊκούς στόχους. Εν προκειμένω, την πράσινη μετάβαση και το ψηφιακό άλμα το οποίο πρέπει να κάνουμε ως χώρα και ως Ευρώπη.
Προφανώς αυτή η ευκαιρία δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση να πάει αναξιοποίητη. Γνωρίζετε τις βασικές δράσεις του προγράμματος. Έχουμε και πολύ συγκεκριμένα προγράμματα τα οποία αφορούν τον τουρισμό. Έχουμε όμως και οριζόντιες δράσεις που θα ωφελήσουν συνολικά την επιχειρηματικότητα, μεγάλη, μικρή, μεσαία, αλλά και τις υποδομές στην πατρίδα μας.
Σε αυτά τα ποσά θα πρέπει να προσθέσετε και τους πόρους του επόμενου ΕΣΠΑ, το οποίο -και αυτό- διαπραγματευόμαστε αυτή τη στιγμή με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εκτιμώ ότι πάλι θα είμαστε από τις πρώτες χώρες που θα μπορέσει να εξασφαλίσει την ευρωπαϊκή έγκριση.
Δημιουργείται δηλαδή ένα χρηματοδοτικό πλαίσιο για να καλύψουμε το επενδυτικό κενό το οποίο ταλάνιζε την ελληνική οικονομία εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία. Και προφανώς θέλουμε ο κλάδος του τουρισμού να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση, βέβαια υπό κάποιες συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Η βιωσιμότητα, η συμμόρφωση με το πλαίσιο βιωσιμότητας των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) είναι πια μια αδιαπραγμάτευτη προϋπόθεση. Η προστασία του περιβάλλοντος και ο τουρισμός πηγαίνουν χέρι-χέρι σε βαθμό τέτοιο που οτιδήποτε άλλο θα υπονόμευε το ίδιο το τουριστικό μας προϊόν.
Πιστεύω επίσης ότι η πανδημία άλλαξε πολλά πράγματα -δεν τα άλλαξε όλα- αλλά σίγουρα έφερε πιο μπροστά την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Έκανε -κατά την άποψή μου- πιο σημαντική την έννοια της μοναδικής εμπειρίας. Μας υποχρεώνει ουσιαστικά να ανακατευθύνουμε το τουριστικό μας προϊόν προς κατευθύνσεις που ήδη ο ΣΕΤΕ αλλά και η ελληνική πολιτεία έχουμε προδιαγράψει σε αδρές γραμμές.
Κατά συνέπεια αυτή η τάση, μαζί με την τάση της ψηφιοποίησης, είναι δύο τάσεις που θα υποστηριχθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης και βέβαια θα πρέπει να υλοποιηθούν τελικά και από τις ίδιες τις επιχειρήσεις -μικρές, μεσαίες, μεγάλες- οι οποίες θα κληθούν το επόμενο διάστημα να κάνουν σημαντικές επενδύσεις σε αυτή την κατεύθυνση.
Προφανώς βέβαια και οι επενδύσεις οι οποίες θα γίνουν από την ελληνική πολιτεία εκεί θα κατατείνουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ελληνικός τουρισμός ήδη από φέτος ωφελείται από μια σημαντικότατη επένδυση η οποία ξεκίνησε πριν από χρόνια πάλι από μια Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Και αναφέρομαι στην αναβάθμιση των 14 περιφερειακών αεροδρομίων που έχει ολοκληρωθεί φέτος και παρουσιάζει πια μια τελείως διαφορετική εικόνα για τα αεροδρόμιά μας στους επισκέπτες οι οποίοι έρχονται στην πατρίδα μας.
Άρα, το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μία πολύ μεγάλη ευκαιρία για τις δημόσιες πολιτικές που θα ασκήσουμε, μεγάλη ευκαιρία και για τις επιχειρήσεις ως προς την πρόσβαση που θα έχουν σε φθηνό δανεισμό. Υπό την προϋπόθεση, το τονίζω πάλι, ότι θα είμαστε συνεπείς με μια στρατηγική την οποία θα χαράξουμε, η οποία θα έχει ως στόχο αυτά τα οποία έχουμε πει πολλές φορές, τη διαφοροποίηση του τουριστικού μας προϊόντος, την αναβάθμισή του, την επέκταση της τουριστικής περιόδου, την ανάδειξη του χειμερινού μας τουρισμού, τη δυνατότητα να περνούν επισκέπτες περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα, όχι μόνο για ψυχαγωγία, αλλά ενδεχομένως για δουλειά. Αυτή είναι μία τάση η οποία θα επιταχυνθεί από την πανδημία και συνδέεται προφανώς και με τον κλάδο του τουρισμού.
Αυτές είναι τάσεις τις οποίες πρέπει να αξιοποιήσουμε και τώρα είμαστε στην κατάλληλη θέση να το κάνουμε. Αυτό το οποίο αποκαλούμε στα αγγλικά «soft power», η ήπια ισχύς της χώρας μας, νομίζω ότι τον τελευταίο χρόνο είναι ιδιαίτερα ενισχυμένη, και ως αποτέλεσμα της διαχείρισης της πανδημίας αλλά και επειδή πιστεύω ότι αναγνωρίζεται η συνολική μεταρρυθμιστική προσπάθεια αυτής της Κυβέρνησης.
Τώρα είναι η συγκυρία και τώρα πρέπει να τολμήσουμε να βάλουμε το τουριστικό μας προϊόν μας προϊόν σε βάσεις στέρεες για την επόμενη δεκαετία. Αναγνωρίζοντας με ειλικρίνεια ποιες είναι αυτές οι μεγάλες τάσεις τις οποίες όχι απλά δεν μπορούμε να πολεμήσουμε, αλλά πρέπει να εκμεταλλευτούμε.
Γιάννης Ρέτσος: Πιάνομαι λίγο από την τελευταία σας αναφορά και θέλω να ξανά τονίσω πόσο σημαντικές θεωρούμε στον ΣΕΤΕ τις συνέργειες. Άλλωστε, ο τρόπος που θα κατευθυνθούν και τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης προϋποθέτουν ΣΔΙΤ, προϋποθέτουν συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
Άρα αυτό δείχνει και την πορεία προς το μέλλον, και θέλω να επανέλθω σε ένα διαχρονικό, αν θέλετε, δε θα το έλεγα αίτημα, θα το έλεγα επιθυμία του ιδιωτικού τομέα, του ΣΕΤΕ, για σύμπραξη του ΣΕΤΕ, της Marketing Greece με το Υπουργείο Τουρισμού και τον ΕΟΤ.
Αυτό, κύριε Πρόεδρε, την περασμένη δεκαετία, προ 2010 δηλαδή, προ δημοσιονομικής κρίσης, φαινόταν ουτοπικό και ήταν μόνο σε επίπεδο ρητορικής, δεν υπήρχε σχεδόν καμία συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα.
Η δημοσιονομική κρίση λειτούργησε την εποχή εκείνη, σαν έτσι, η θρυαλλίδα που επέτρεψε να έρθει πιο κοντά ο ιδιωτικός με το δημόσιο τομέα, και ειδικά από τη στιγμή που έγινε ο ΣΕΤΕ κοινωνικός εταίρος και μετά, το 2013 και δημιουργήθηκε και η Marketing Greece, επιτεύχθηκαν συνέργειες, όχι σε συστηματική βάση.
Από την άλλη, δε θα τις έλεγα και ευκαιριακές. Έγιναν προσπάθειες να έρθει κοντά ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας. Συνέβη το 2015 με το καλοκαίρι εκείνο το τρομερό με το κλείσιμο των τραπεζών και τα όσα συνέβαιναν στη χώρα μας, που η Marketing Greece βγήκε μπροστά και βοήθησε τότε τον ΕΟΤ στην καμπάνια που επιχείρησε να κάνει για τη χώρα.
Ξαναέγινε το 2018 και έγινε και πέρυσι το καλοκαίρι σε αυτή την πάρα πολύ δύσκολη χρονιά και στην δύσκολη συγκυρία. Μάλιστα και με την δική σας όχι απλώς έγκριση αλλά βγήκατε ο ίδιος μπροστά και την επικροτήσατε και την επιβραβεύσατε αυτή την συνεργασία. Και νομίζω ότι βοήθησε πάρα πολύ στο ξεκίνημα της δύσκολης περσινής χρονιάς, γιατί έπιασε ένα μήνυμα ενσυναίσθησης το οποίο ακούστηκε στο εξωτερικό.
Νομίζω ότι έχουν ωριμάσει πλέον οι συνθήκες, η συνεργασία αυτή να γίνει πιο συστηματική. Και νομίζω ότι πρέπει πλέον να εξεταστεί και η πιθανότητα της θεσμικής θωράκισης μιας τέτοιας συνεργασίας. Αυτό είναι κάτι που θα το εξετάζατε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Η απάντηση είναι ναι. Έχουμε αποδείξει πολλές φορές ότι έχουμε την δυνατότητα να συνεργαζόμαστε παραγωγικά, να λάβουμε υπόψη τις απόψεις του κλάδου του τουρισμού, που εξάλλου θεωρώ ότι ξέρει καλύτερα από εμάς πώς να προβληθεί στο εξωτερικό. Υπάρχουν οι δυνατότητες να θεσμοθετήσουμε αυτή την συνεργασία με έναν τρόπο πιο μόνιμο και πιο σταθερό.
Θέλω, επίσης, να σας πω ότι πριν την πανδημία είχαμε ξεκινήσει μια μεγάλη και πολύ ενδιαφέρουσα δημιουργική προσπάθεια να ξανασκεφτούμε συνολικά το brand της χώρας.
Αυτή η προσπάθεια σταμάτησε λόγω της πανδημίας, όμως το 2022 θα είναι η χρονιά όπου θα ξαναπιάσουμε το νήμα και θα είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε την καινούργια εικόνα της χώρας κάτω από την οποία θα θέλαμε να υπάρχει μια ομοιομορφία όλων των κλάδων που με κάποιο τρόπο είναι «εξαρτημένοι» από το brand Ελλάδα.
Κατά συνέπεια, θεωρώ ότι υπάρχουν δυνατότητες για μεγαλύτερη συνεργασία στον τομέα αυτό. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι την εποχή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που έχουν την δυνατότητα να δημιουργούν πολύ μεγάλη δυναμική -συχνά και με το αζημίωτο- και η ίδια η διαφήμιση, η προβολή της χώρας, αλλάζει χαρακτήρα.
Ποιος το φανταζόταν παραδείγματος χάρη ότι -αναφέρω ένα πρόσφατο παράδειγμα- μια επίδειξη μόδας ενός κορυφαίου οίκου στην Αθήνα θα μπορούσε να έχει σχεδόν 100 εκατομμύρια views στο διαδίκτυο, να διαφημιστεί η χώρα, με σεβασμό στην πολιτιστική μας παράδοση, με ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Άρα οι δρόμοι που ανοίγονται μπροστά μας είναι πολλοί για μια πιο ουσιαστική συνεργασία. Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι ο επόμενος χρόνος θα είναι ο χρόνος στον οποίο ως Κυβέρνηση πια, ως ελληνική πολιτεία, ως Ελληνική Δημοκρατία, θα παρουσιάσουμε τη νέα ταυτότητα της χώρας η οποία προφανώς και θα έχει -πιστεύουμε- πολύ θετικές επιπτώσεις και στο branding και στο μάρκετινγκ του τουριστικού μας προϊόντος.
Γιάννης Ρέτσος: Θα είχε πολύ ενδιαφέρον, κύριε πρόεδρε, να μετρήσει κανείς την αξία, τα χρήματα μάλλον, που θα έπρεπε να επενδύσει για να αγοράσει αυτό τον διαφημιστικό χρόνο που είχαμε δωρεάν από την προχθεσινή επίδειξη του Dior στην Αθήνα. Νομίζω πως το ποσό θα μας εντυπωσίαζε. Τι θα έπρεπε να πληρώσουμε για αγοράσουμε αυτή την προβολή που είχαμε.
Θα ήθελα να κλείσουμε με κάτι μελλοντικό και κάτι οραματικό. Ο τουρισμός αλλάζει. Ο τουρισμός, εμείς στον ΣΕΤΕ, κάναμε προσπάθειες εδώ και χρόνια να τον αλλάξουμε. Βλέπαμε ότι φτάνουμε πλέον σε ένα σημείο που θα αρχίζαμε να μιλάμε πλέον για κορεσμένες περιοχές. Υπήρχαν περιοχές οι οποίες είχαν αρχίσει να εξαντλούν τις δυνατότητες τους, ειδικά συμπυκνώνοντας την τουριστική κίνηση στους τρεις- τέσσερις μήνες του καλοκαιριού.
Μιλούσαμε πολύ τα τελευταία χρόνια για διασύνδεση με άλλους τομείς. Και χαιρόμαστε πάρα πολύ που βλέπουμε με τον πολιτισμό και με το τελευταίο, με την τελευταία σας αναφορά, ότι αρχίζει πλέον να γκρεμίζονται στερεότυπα και αρχίζουμε να βλέπουμε το πόσο πολύ αλληλένδετος και διασυνδεδεμένος είναι ο πολιτισμός με τον τουρισμό και πόσο μπορεί να ωφεληθεί ο ένας από τον άλλον.
Κάτι το οποίο ήταν αυταπόδεικτο αλλά στο παρελθόν αρνούμασταν να το δούμε. Η δημοσιονομική κρίση, επίσης, οδήγησε πάρα πολύ και στην διασύνδεση του τουρισμού με τον πρωτογενή τομέα.
Σε πρώτη φάση χωρίς να γίνει κάτι συγκεκριμένο. Απλά, από τις πρωτοβουλίες, κυρίως νεαρών ανθρώπων οι οποίοι επιστρέφοντας πολλές φορές στους τόπους καταγωγής τους και ψάχνοντας τις ανάγκες προϊόντων στο εξωτερικό, τι έχει ζήτηση, τι θεωρείται πρωτοπόρο, προχώρησαν σε δημιουργία προϊόντων, καλλιεργειών πρωτοπόρων. Προχώρησαν ουσιαστικά σε εξέλιξη των προϊόντων με πολύ σωστό πακετάρισμα και σωστό branding.
Και άρχισε να φαίνεται αυτή η διασύνδεση. Έχουμε δει, λοιπόν, πράγματα να αλλάζουν. Τώρα με την πανδημία που πρέπει τα πράγματα να γίνουν πολύ γρηγορότερα και με την προοπτική της βελτίωσης των υποδομών σε όλη την χώρα, κάτι το οποίο θα βελτιώσει πάρα πολύ τους προορισμούς μας σε πολλά επίπεδα.
Θα τους κάνει πολύ πιο φιλικούς -όχι μόνο για τους τουρίστες- αλλά και για τους κατοίκους τους. Ευελπιστούμε, λοιπόν, να πάμε στην επόμενη μέρα, να πάμε στον τουρισμό της επόμενης δεκαετίας. Ένα τουριστικό προϊόν που θα βασίζεται περισσότερο στην εμπειρία του επισκέπτη ο οποίος επισκέπτης μετά από την πανδημία πλέον αρχίζει να βλέπει και αυτός διαφορετικά τα πράγματα.
Αρχίζει πλέον να θέλει να ξεφύγει από το μαζικό. Να πηγαίνει σε πιο εξατομικευμένες υπηρεσίες, να κυνηγάει πλέον την εμπειρία. Αυτό, λοιπόν, μας βάζει σε πάρα πολύ σκέψη για το να συγκροτήσουμε πλέον το όραμά μας, να το συγκροτήσουμε σε ένα ολοκληρωμένο στρατηγικό σχέδιο, σε βήματα, πλέον, που θα μας οδηγήσουν στην επόμενη μέρα, στον τουρισμό της επόμενης δεκαετίας.
Και θα ήθελα έτσι κλείνοντας να ακούσουμε και το δικό σας όραμα. Πως οραματίζεστε αυτή την εξέλιξη του ελληνικού τουρισμού που το 2019 φαίνεται να έφτασε σε ένα ταβάνι με 33.000.000 αφίξεις και 19 περίπου δισεκατομμύρια άμεσα έσοδα.
Πώς θα ξαναπάμε εκεί και πως θα ξαναπάμε και υψηλότερα; Γιατί μπορεί να πάμε ψηλότερα Πρόεδρε μόνο εάν απλώσουμε αυτό τον κόσμο και αυτή την κίνηση σε μεγαλύτερο κομμάτι της χρονιάς με νέα προϊόντα και νέες υπηρεσίες. Θα θέλαμε να ακούσουμε το όραμά σας.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Νομίζω ότι τα είπατε όλα. Ο τουρισμός θα είναι πολύ περισσότερο μία συνολική εμπειρία.
Η Ελλάδα έχει μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα σε αυτό, όχι μόνο ως προς την ομορφιά του φυσικού της περιβάλλοντος, ως προς την πολύ πλούσια πολιτιστική της κληρονομιά, ως προς το μοναδικό της φαγητό, ως προς την άυλη πολιτιστική κληρονομιά, το φως της, την αίσθηση της χαράς και της ευτυχίας που παίρνει κανείς επισκεπτόμενος την πατρίδα μας, το χαμόγελο των Ελλήνων προς τους τουρίστες οι οποίοι επισκέπτονται τη χώρα μας. Όλα αυτά συνθέτουν ένα μοναδικό συγκριτικό πλεονέκτημα το οποίο όμως πρέπει να το συνθέσουμε με έναν τρόπο που θα έχει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία.
Μιλάω εδώ και πολλά χρόνια για τις συνέργειες με τον πολιτισμό και τον αγροδιατροφικό τομέα και τώρα έχουμε την ευκαιρία πολλές από αυτές τις συνέργειες να τις κάνουμε πράξη.
Είναι αδιανόητα χαμηλός ο αριθμός των επισκεπτών μας οι οποίοι επισκέπτονται αρχαιολογικούς χώρους. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει πολύ μεγάλη δυναμική να μπορέσουμε να προσελκύσουμε επισκέπτες οι οποίοι θα έρχονται πρωτίστως για τον πολιτισμό μας και όχι μόνο για τις όμορφες παραλίες μας το καλοκαίρι. Αυτό μας δίνει και τη δυνατότητα, προφανώς, να διευρύνουμε την τουριστική μας περίοδο.
Και βέβαια ο αγροδιατροφικός τομέας αποτελεί τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα στη συνολική εμπειρία. Χρειάζεται όμως και τη δική σας συνεργασία. Εσείς είστε οι πρώτοι οι οποίοι προμηθεύεστε προϊόντα και προφανώς ο επισκέπτης προτιμά πάντα να τρώει ελληνικά προϊόντα και όχι εισαγόμενα.
Εσείς από μόνοι σας έχετε τη δυνατότητα να δημιουργήσετε αγορές καινούργιων προϊόντων και να εντάξετε την ελληνική αγροδιατροφή μέσα στο δικό σας τουριστικό προϊόν.
Θα πρέπει να ξεφύγουμε πια από την τυραννία των αφίξεων. Ο επισκέπτης ο οποίος αφήνει ελάχιστα χρήματα έχει το ίδιο περιβαλλοντικό αποτύπωμα με τον επισκέπτη ο οποίος μπορεί να αφήνει 10 φορές, 50 φορές, 100 φορές τα ίδια χρήματα.
Θα πρέπει να είμαστε πολύ αυστηροί ως προς τη διαχείριση των προορισμών οι οποίοι δείχνουν έντονα στοιχεία κορεσμού. Κι εκεί αν χρειαστεί αν πάρουμε δύσκολες αποφάσεις για να προστατεύσουμε αυτούς τους προορισμούς θα πρέπει να το κάνουμε. Γνωρίζουμε ποιοι είναι αυτοί οι προορισμοί, γνωρίζουμε ότι μαζί με το Υπουργείο έχουμε βάλει σε πρώτη προτεραιότητα τους οργανισμούς διαχείρισης των ευαίσθητων προορισμών, οι οποίοι είναι και εμβληματικοί προορισμοί για τον ελληνικό τουρισμό.
Και είναι βέβαιο ότι παγκοσμίως υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι οι οποίοι είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν πάρα πολλά λεφτά για μοναδικές εμπειρίες, τις οποίες η χώρα μας μπορεί να τις προσφέρει, μπορεί να δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας, μπορεί να δώσει ευκαιρίες σε παιδιά κυρίως στην περιφέρεια να κάνουν τελείως διαφορετικά πράγματα από αυτά τα οποία θα φαντάζονταν ότι θα έκαναν και να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες, στα πλαίσια, πάντα, της μοναδικής εμπειρίας.
Νομίζω ότι εκεί είναι και η μεγάλη προστιθέμενη αξία, εκεί είναι οι υπεραξίες τις οποίες μπορούμε να δημιουργήσουμε. Και προφανώς προς τα εκεί ήδη στρέφεται η αγορά, χωρίς σε καμία περίπτωση να παραγνωρίζουμε αυτό το οποίο αποκαλούμε μαζικό τουρισμό, που θα εξακολουθεί να παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο.
Αλλά αν θέλουμε να δούμε από πού θα έρθει η ανάπτυξη, και τονίζω η ανάπτυξη όχι με όρους αριθμού επισκεπτών αλλά με όρους προστιθέμενης αξίας, η ανάπτυξη θα έρθει από τέτοιες μοναδικές εμπειρίες, οι οποίες μπορεί να προσφέρονται όλο το χρόνο.
Θεωρώ τεράστιο ανεκμετάλλευτο πλούτο της χώρας μας τα βουνά μας, και το δυναμικό το οποίο αυτά μπορεί να προσφέρουν, ειδικά τον χειμώνα. Άμα δείτε παραδείγματος χάρη -αναφέρω ένα παράδειγμα μόνο- την αγορά της χιονοδρομίας, η πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη αγορά δεν είναι πια η χιονοδρομία η οποία γίνεται εντός των οργανωμένων τουριστικών θερέτρων, αλλά η ελεύθερη χιονοδρομία στο βουνό. Οι δυνατότητες της χώρας μας σε αυτό μόνο τον τομέα είναι ατελείωτες.
Και ανέφερα ένα μόνο μικρό υποσύνολο, από μία σειρά από εξειδικευμένα προϊόντα τα οποία μπορούμε να προσφέρουμε για να διευρύνουμε την τουριστική περίοδο, να αναδείξουμε τις πόλεις μας ως προορισμούς τα Σαββατοκύριακα, να ανοίξουμε ακόμα περισσότερο τον πολιτισμό μας.
Και όταν αναφέρομαι στον πολιτισμό, δεν αναφέρομαι μόνο στον κλασικό πολιτισμό. Αναφέρομαι στον σύγχρονο πολιτισμό, αναφέρομαι στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά, στην χειροτεχνία μας, σε όλα αυτά τα οποία δίνουν τη δυνατότητα σε κάποιον επισκέπτη να έρθει σε επαφή με κάτι μοναδικό.
Αυτή τη μοναδικότητα πρέπει να προφυλάξουμε, αυτή τη μοναδικότητα πρέπει να αναδείξουμε και αυτή η μοναδικότητα κρύβεται με το δικό της ξεχωριστό τρόπο σε κάθε γωνιά της πατρίδας μας, όχι μόνο στους μεγάλους τουριστικούς προορισμούς.
Αυτό, λοιπόν, είναι για εμένα το όραμά μου για τον τουρισμό: να είναι πραγματικά μια μοναδική εμπειρία τέτοια που όποιος έρχεται στην Ελλάδα να πει ότι «αυτές ήταν οι καλύτερες διακοπές που πέρασα ποτέ και θέλω να γυρίσω και να το πω και σε όλους τους φίλους μου».
Γιάννης Ρέτσος: Κύριε πρόεδρε, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω και για την παρουσία σας, εδώ, σήμερα αλλά και μια ακόμα φορά για τον τρόπο που όλους αυτούς τους 14 μήνες διαχειριστήκατε όλα όσα σας θέσαμε με άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο.
Ελπίζω του χρόνου να βρεθούμε στο φυσικό μας χώρο των γενικών συνελεύσεων, με όλο τον κόσμο του τουρισμού, χωρίς περιορισμούς, χωρίς ζέστη, με το air-condition μας. Και να είμαστε σε θέση να μιλάμε πλέον για την αρχή της νέας ανάκαμψης του ελληνικού τουρισμού.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Σίγουρα η παρουσία σε εξωτερικό χώρο είχε χαμηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Επομένως ίσως πρέπει να σκεφτούμε και του χρόνου να τη μονιμοποιήσουμε έστω και αν είχε λίγο ζέστη.
Γιάννης Ρέτσος: Και από τον αριθμό των ατόμων.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ευχαριστώ πάρα πολύ.
Γιάννης Ρέτσος: Σας ευχαριστούμε πάρα πολύ.
