Είχαμε προσφάτως, στην εποχή της καραντίνας, μια συζήτηση-παιγνίδι με φίλους. Συνδεδεμένοι μέσω skype αναρωτιόμαστε όλοι εμείς οι ταγοί της πρωτεύουσας, αν θα μπορούσαμε να μείνουμε μονίμως σε μια επαρχιακή πόλη και σε ποια.
Να μη σας τα πολυλογώ το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας ήταν: Γιάννινα, Καστοριά, Χανιά, Πάτρα (μάλλον ως ανάμνηση του φοιτηταριού αρκετών της παρέας), Βόλος, και Σύρος.
Πάμε Καστοριά. Την αρχόντισσα της Δυτικής Μακεδονίας. Όσες φορές κι αν πάω εκεί, πάντα ανακαλύπτω κάτι καινούργιο. Μα ποτέ δεν αλλάζει η εντύπωση που σχημάτισα από την πρώτη φορά που πήγα εκεί, ως μαθητής ακόμη, εκδρομή με το σχολείο. Ότι, δηλαδή, η Καστοριά είναι μια πόλη δύσκολη. Μια πόλη που απαιτεί καντάρια προσαρμοστικότητας. Όχι μόνο εξ αιτίας του κρύου, του συχνού χιονιού ή της ομίχλης. Αλλά κι εξ αιτίας του γεγονότος ότι η λίμνη πολλές φορές αποπροσανατολίζει. Κι αυτό σε συνδυασμό με τους μπερδεμένους δρόμους, σε κάνει να χάνεσαι σε στενά δρομάκια ή σε κομμάτια της που δεν… έχεις ξαναβρεθεί!
Η λίμνη
Η λίμνη Ορεστιάδα, είναι η ευχή της πόλης. Είναι φορές που ο επισκέπτης ή ο κάτοικος της Καστοριάς διακρίνει μπροστά του μια τεράστια επιφάνεια που μοιάζει γυάλινη! Μοιάζει καθρέφτης!
Μνημείο φυσικού κάλλους! Μνημείου ζωής! Μνημείο ονείρων! Ο παραλίμνιος περίπατος είναι μια μοναδική εμπειρία. Με ποδήλατο ή με τα πόδια. Μωρά, παιδιά, μαμάδες, μπαμπάδες, παππούδες και γιαγιάδες τυλιγμένοι με χοντρά μπουφάν και παλτά, βολτάρουν σχεδόν όλα τα πρωινά του χειμώνα. Αν δε πάμε προς Άνοιξη και καλοκαίρι, τότε ο περίπατος μπορεί να είναι και 24ωρος!
Δίπλα ή κάτω από οξιές και αναρίθμητα αιωνόβια πλατάνια τα χρώματα δεν τα χωρά ούτε η φαντασία του καλύτερου ζωγράφου. Τα φύλλα των δέντρων τα φωτίζει ο ήλιος κι άλλα έχουν κίτρινο χρώμα, άλλα μοβ, άλλα κόκκινο… Κι όταν μετά τον ήλιο λούζει όλο αυτό το τοπίο το φεγγάρι, όσα βλέπουν τα μάτια δεν αποτυπώνονται παρά μόνο στις μνήμες.
Στις όχθες της, ένα σωρό ψαράδες οπλισμένοι με υπομονή κρατάνε με τις ώρες τα καλάμια τους μη τυχόν και τσιμπήσει κάποιο ψαράκι… Ενώ κάθε τόσο και λιγάκι μικρά τραπεζάκια μικροπωλητών – παραγωγών από τα γύρω χωριά έχουν προς πώληση φασόλια κάθε είδους.
Α, μη ξεχάσω τις πάπιες…. Ατέλειωτες! Στη λίμνη και στις όχθες. Κάποιες γίνονται φορτικά φίλες σου, απαιτώντας σχεδόν να τους δώσεις ότι έχεις στα χέρια…
Μη ξεχάσετε να κάνετε στάση στο καφενεδάκι της Παναγιάς της Μαυριώτισσας. Εκεί θ’ απολαύσετε καφέ ή μεζέδες με τσίπουρο. Και θα χαζεύετε τα πουλιά να εφορμούν στη λίμνη από ψηλά, στη αέναη αναζήτηση τροφής…
Υπάρχει και κάτι άλλο. Η βόλτα μέσα στη λίμνη. Με το καραβάκι «Ολυμπία». Θα δείτε την πόλη μέσα από τη λίμνη, θα δείτε τους παραδοσιακούς οικισμούς με τα «μυθικής» αρχιτεκτονικής ομορφιάς αρχοντόσπιτα αλλά και τα ψαροχώρια.
Η παλιά πόλη
Στην παλιά πόλη, το Ντολτσό, χάνεσαι. Εκεί κι ανάμεσα στα –ούτε ξέρω πόσα- αρχοντικά που περιδιαβαίνεις, σκέφτεσαι ότι κάποτε εδώ, μπορεί να ήταν κι η πύλη του Παραδείσου. Αρχοντικά κτισμένα εδώ και αιώνες από Μακεδόνες και Ηπειρώτες μάστορες της πέτρας. Αρχοντικά αναστηλωμένα σήμερα, αναπαλαιωμένα μα και γκρεμισμένα ή προ της κατάρρευσης.
Κάποια από αυτά, αναπαλαιωμένα με ιδιαίτερη φροντίδα από ειδικούς μελετητές, αρχιτέκτονες και διακοσμητές που γνωρίζουν τη μακεδονίτικη και ειδικά την καστοριανή αρχιτεκτονική, έχουν μετατραπεί σε παραδοσιακούς ξενώνες. Ιδιαίτερης αισθητικής.
Αυτά τα αρχοντικά αλλά κι οι 70 βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, ασκούν ιδιαίτερη γοητεία σε ιστορικούς και ερευνητές που καθιστούν προορισμό τους την Καστοριά. Ο περίπατος στο Ντολτσό και στο Απόζαρι, είναι μια απίστευτα αγχολυτική διαδικασία…
Λιμναίος οικισμός
Τέσσερα χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Καστοριάς, στο παραλίμνιο χωριό Δισπηλιό, υπάρχει η αναπαράσταση του Νεολιθικού Λιμναίου Οικισμού. Ο οικισμός βρισκόταν σε πασσαλόπηκτες πλατφόρμες και στην περιοχή οι αρχαιολόγοι του ΑΠΘ έχουν δημιουργήσει μια σπουδαία και πιστή αναπαράσταση του λιμναίου οικισμού σε πραγματικές διαστάσεις!
Καστοριανά χωριά
Πέριξ της πόλης υπάρχουν μικρά χωριά. Σε κάποια από αυτά ο λόγος επίσκεψης είναι γαστριμαργικός σε κλασικά ταβερνάκια, σε κάποια άλλα η θέα της λίμνης από ψηλά, ενώ σε κάποια άλλα η ιστορία.
Επί παραδείγματι, καταχείμωνο μπορείτε να πάτε στο Βίτσι για σκι. Μικρό αλλά αξιοπρεπές χιονοδρομικό. Εκεί είναι το χωριό Οξιά με μια και μοναδική ταβέρνα! Που παρασκευάζει την καλύτερη μανιταρόσουπα που έχετε δοκιμάσει, ever. Απόσταση από την Καστοριά, 15-17 χιλιόμετρα.
Πιο κοντά, στο Σιδηροχώρι έχει και υπέροχα πιάτα και πιο υπέροχη θέα της Καστοριά και της λίμνης. Απόσταση, 10 χιλιόμετρα. Ενώ σε απόσταση 22 χιλιομέτρων, χτισμένο αμφιθεατρικά και με μεράκι επάνω από τον Αλιάκμονα είναι το Νεστόριο, που εκτός από την ομορφιά του και τις εξαιρετικές του ταβέρνες είναι γνωστό για το ετήσιο Αυγουστιάτικο river party. Εκτός από καταφύγιο προστασίας της καφετιάς αρκούδας, αποτελεί και την κύρια πύλη εισόδου στην πολυπρόσωπη ομορφιά του Γράµµου. Νιώστε την περιπέτεια µε διαδρομές στα πλούσια δάση και τις λίμνες Γκιστόβα και Αρρένες.
Όσοι αγαπούν την ιστορία (η περιοχή ήταν το κύριο πεδίο των τελικών μαχών του εμφυλίου) μπορούν να επισκεφθούν την Κλεισούρα. Που ήταν ένα ακμαίο βλαχοχώρι που οι κάτοικοί του σφαγιάστηκαν από τους Γερμανούς το 1944.
Σήμερα μέσα στα δάση οξιάς και βελανιδιάς, μέσα σε περιβάλλον φυσικής αρμονίας, προσφέρεται για ορειβασίες με μοναδικές εμπειρίες και συγκινήσεις καθώς και για ευχάριστες πεζοπορίες στους δασικούς δρόμους και τα μονοπάτια. Μπορούν, επίσης, να επισκεφθούν το χωριό Μελά, όπου υπάρχει και το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα – το σπίτι µε την αυλή, όπου σκότωσαν τον Παύλο Μελά.
Ενυδρείο
Νομίζω ότι όποιος πηγαίνει στην Καστοριά οφείλει να κάνει και μια στάση στο νέο ενυδρείο της. Χαρακτηρίζεται ως το μεγαλύτερο γλυκού νερού των Βαλκανίων και συστεγάζεται με το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της πόλης. Εκεί οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν διάφορα υδρόβια είδη που συναντώνται σε λίμνες και ποτάμια της χώρας. Πολύ όμορφη εμπειρία.
Γούνα, εμπόριο
Η Καστοριά θεωρείται το ελληνικό κέντρο γούνας. Υποδέχεται ετησίως δεκάδες χιλιάδες τουρίστες, με πρόθεση την αγορά γουναρικών, κυρίως Ρώσους. Επιχειρηματίες του τουρισμού ισχυρίζονται ότι έχει γίνει πια παράδοση οι Ρώσοι να ταξιδεύουν από τη μακρινή χώρα τους μέχρι αυτήν τη μικρή πόλη της Βόρειας Ελλάδας μόνο και μόνο για τα ξακουστά γουναράδικά της.
Η γούνα κι η ιστορία της σε σχέση με την Καστοριά, μας γυρνούν στον 16ο αιώνα. Λέγεται ότι στην περιοχή υπήρχαν χιλιάδες επιχειρήσεις γούνας, με κορύφωση τη δεκαετία του 1970, όπου είχαν καταγραφεί εν λειτουργία 6 χιλιάδες με 15 χιλιάδες ανθρώπους προσωπικό! Τότε οι Καστοριανοί ήταν στις πρώτες θέσεις στους καταλόγους με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα, όχι μόνο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Μέχρι και πριν 30-40 χρόνια λοιπόν, η Καστοριά πλούτιζε μόνο από την παραγωγή και το εμπόριο γουναρικών. Μετά ξεκίνησε μια περίοδος ύφεσης και λελογισμένης παρακμής. Κάτι η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκίνησε τη δεκαετία του 1980, κάτι τα μεγάλα Οικολογικά κινήματα εναντίον της γούνας αλλά και η δημιουργία συνθετικών γουνών σε συνδυασμό με την άνοδο της κινεζικής αγοράς, συνετέλεσαν σ’ αυτό.
Ραγκουτσάρια
Στις αρχές κάθε Ιανουαρίου, από 6 μέχρι 8, γίνονται στην Καστοριά τα ονομαστά Ραγκουτσάρια. Ουσιαστικά, είναι ένα ιδιότυπο καστοριανό καρναβάλι που προσελκύει κόσμο και κοσμάκη από όλη τη Μακεδονία, αν όχι όλη την Ελλάδα. Οι ντόπιοι μεταμφιέζονται και οργανώνονται σε μπουλούκια. Το κάθε μπουλούκι διαθέτει δικούς του μουσικούς, δική του ορχήστρα. Περιδιαβαίνει την πόλη, παίζοντας μουσική, πίνοντας, χορεύοντας και ζητώντας κεράσματα. Είτε από τους περαστικούς, είτε στα «σπίτι»… Απαραίτητο αξεσουάρ είναι η μάσκα και το κέφι. Κορύφωση της γιορτής αποτελεί η παρέλαση όλων των μπουλουκιών και η βράβευση του καλύτερου.
Μετάβαση – Διαμονή- Φαγητό
Η Καστοριά απέχει από την Αθήνα κάτι λιγότερα από 500 χιλιόμετρα μέσω της εθνικής οδού Αθηνών-Λαμίας και κατόπιν μέσω Τρικάλων, Καλαμπάκας και Γρεβενών. Από τη Θεσσαλονίκη απέχει 190 χιλιόμετρα, μέσω της Εγνατίας οδού.
Στην πόλη και πέριξ αυτής υπάρχουν θαυμάσια καταλύματα. Υπέροχα ξενοδοχεία αλλά και παραδοσιακοί ξενώνες σε παλιά αρχοντικά, ικανοποιούν κάθε ανάγκη και ζήτηση.
Το φαγητό στην πόλη και στα πέριξ χωριά αποτελεί ονομαστή ιεροτελεστία. Δοκιμάστε πρασοκεφτέδες, παραδοσιακό μπάτζο (τυρί από πρόβειο ή γίδινο, μερικώς αποβουτυρωμένο γάλα ή μίξη αυτών με αφαίρεση του 15% της κρέμας), φασόλια παντός είδους, σαρμάδες (ντολμάδες με λάχανο), πιπεριά … γκαστρωμένη (πιπεριά Φλωρίνης γεμιστή με τυροκαυτερή), καστοριανό μπαξέ ((πιπεριές, κολοκύθια και μελιτζάνες στο φούρνο με σάλτσα ντομάτας) και φυσικά παντός είδους κρεατικά και ψάρια.
