Η Ολομέλεια της Ακαδημίας Αθηνών εξέλεξε στις 15 Νοεμβρίου 2018 τον καθηγητή κ. Φίλιππο Τσίχλη, αντεπιστέλλον μέλος της εξ Ελλήνων επιστημόνων του εξωτερικού, στον κλάδο της «Ιατρικής» , σε αναγνώριση της πρωτοτύπου και πρωτοποριακής συνεισφοράς του στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών καρκινογένεσης και μέσω αυτών στην ανάπτυξη στοχευουσών θεραπευτικών παρεμβάσεων.
Ακολουθεί συνοπτικό Βιογραφικό Σημείωμα του κ. Φίλιππου Τσίχλη:
Γεννήθηκε το 1944 στα Χανιά της Κρήτης. Έλαβε το πτυχίο Ιατρικής από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1968 με άριστα και άσκησε καθήκοντα Ιατρού στον Ελληνικό Στρατό μεταξύ των ετών 1968-1970. Μετεκπαιδεύτηκε αρχικά στην Παθολογία στο Baylor College of Medicine στο Houston του Texas (1971-1974) και στη συνέχεια στην Αιματολογία στο Tufts-New England Medical Center (σήμερά Tufts Medical Center), στη Βοστώνη των ΗΠΑ (1975-1977). Στο ως άνω πανεπιστημιακό τμήμα εργάστηκε ως συνεργάτης/ερευνητής στην Αιματολογία και στη συνέχεια (1977-80) ως επίκουρος καθηγητής. Από το 1980 έως το 1983 εργάσθηκε στο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου (National Cancer Institute) στη Bethesda των ΗΠΑ, στο εργαστήριο γενετικής των ογκογόνων ιών (Laboratory of Tumor Virus Genetics) και ακολούθως από το 1983 έως το 1988 ως ιατρός ερευνητής στο Αντι-καρκινικό Κέντρο Fox Chase (Fox Chase Cancer Center) στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ. Το 1988 και για τα επόμενα 10 χρόνια υπηρέτησε ως ανώτερο ερευνητικό στέλεχος (Senior Member) στο ίδιο κέντρο, ενώ το 1992 αναγορεύτηκε σε Διευθυντή ερευνών στο Τμήμα Ιατρικών Επιστημών (Director of Research, Division of Medical Science). Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα ήταν Εξωτερικός Καθηγητής Μικροβιολογίας (Adjunct Professor of Microbiology) στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνιας (University of Pennsylvania). Το 1998 εκλέχθηκε καθηγητής Μικροβιολογίας-Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο Thomas Jefferson στην Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνιας, ενώ μεταξύ των ετών 2000 και 2002 διετέλσε διευθυντής Βασικών Επιστημών στο Αντι-καρκινικό Κέντρο Kimmel (Kimmel Cancer Center) του ιδίου Πανεπιστημίου. Από το 2002 ως 2018 ήταν Καθηγητής Αιματολογίας και Ογκολογίας (the Jane F. Desforges MD Professor of Hematology and Oncology) στο Tufts University School of Medicine. Το 2002, επίσης, ίδρυσε το Ινστιτούτο Μοριακής Ογκολογίας (Molecular Oncology Research Institute) του ιδίου Πανεπιστημίου και διετέλεσε Διευθυντής του από το 2002 μέχρι το 2018. Προσφάτως (2018), εξελέγη καθηγητής της Βιολογίας και της Γενετικής του καρκίνου (Professor of Cancer Biology and Genetics) στο Ohio State University και συν-διευθυντής του προγράμματος Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής (co-leader of the Program of Molecular Biology and Genetics) στο Πλήρες Αντι-καρκινικό Κέντρο του ιδίου Πανεπιστημίου (Comprehensive Cancer Center of the Ohio State University), που είναι ένα από τα κορυφαία Αντικαρκινικά Κέντρα της Αμερικής.
Ο καθηγητής Φ. Τσίχλης είναι ευρέως αναγνωρισμένος για τιs πρωτοποριακές του μελέτες και την συμβολή του στην κατανόηση των δικτύων σηματοδότησης που ρυθμίζουν τη βιολογία των φυσιολογικών και καρκινικών κυττάρων. Οι αρχικές του μελέτες στις από ρετροϊούς επαγόμενες κακοήθειες σε ζώα, οδήγησαν στην ανακάλυψη και τον χαρακτηρισμό μια σειράς ογκογονιδίων. Ένα από αυτά τα ογκογονίδια, το AKT, κωδικοποιεί μία κινάση, ο λειτουργικός χαρακτηρισμός της οποίας είχε εξαιρετικά σημαντικό αντίκτυπο στη βιολογία και την ιατρική. Ο καθηγητής Φ. Τσίχλης ήταν πρωτοπόρος στη μελέτη αυτής της σημαντικής πρωτεΐνης, προσδιορίζοντας τη φύση και τη δομή της, ανακαλύπτοντας τον μηχανισμό με τον οποίον ρυθμίζεται η ενζυματική της λειτουργία και συνδέοντάς την με τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την καρκινογένεση σε ανθρώπους και σε ζώα. Σχετικά, με την ρύθμιση της ενζυματικής της λειτουργίας, ο καθηγητής Φ. Τσίχλης έδειξε ότι η AKT κινάση ενεργοποιείται από σήματα τα οποία μεταδίδονται μέσω μιας άλλης κινάσης της ΡΙ-3 (PI-3K), η οποία είναι κινάση των φωσφοινοσιτιδίων (λιπιδίων). Επί πλέον, έδειξε ότι η δομή του ΑKT περιλαμβάνει μια περιοχή PH (Pleckstrin homology) η οποία αλληλοεπιδρά με φωσφοινοσιτίδια που παράγονται από την ΡΙ-3 κινάση στην κυτταρική μεμβράνη και είναι απολύτως απαραίτητη για την ενζυματική ενεργοποίηση της AKT κινάσης. Η σύνδεση του AKT με την ΡΙ-3 κινάση αποτελεί κομβικό σημείο στην κατανόηση της βιολογίας των φυσιολογικών και καρκινικών κυττάρων καθώς το AKT ήταν ο πρώτος επιβεβαιωμένος στόχος της ΡΙ-3K, ενός ενζύμου πού ήταν γνωστό ότι κατείχε κεντρική θέση στην λειτουργία του κυττάρου αλλά μέχρι τότε δεν ήταν γνωστοί οι μοριακοί του στόχοι και επομένως ήταν άγνωστο πως λειτουργούσε στην μεταβίβαση κυτταρικών σημάτων. Επιπρόσθετα, με αυτήν την ανακάλυψη ο καθηγητής Φ. Τσίχλης έδειξε ότι η περιοχή ΡΗ είναι μια πρωτεϊνική περιοχή που μεταβιβάζει μοριακά σήματα τα οποία επάγονται από την ΡΙ-3 κινάση. Η ανακάλυψη της λειτουργίας της περιοχής ΡΗ, οδήγησε στην αναγνώριση και το χαρακτηρισμό μεγάλου αριθμού κυτταρικών πρωτεϊνών που μεταδίδουν σήματα επαγόμενα από την ΡΙ-3 κινάση. Επιπλέον η αναγνώριση του πρώτου βήματος της ενεργοποίησης του AKT από εξωκυττάρια σήματα, έδωσε το βασικό προσχέδιο για την αποκρυπτογράφηση του μηχανισμού ενεργοποίησης άλλων κινασών που περιέχουν την ΡΗ-περιοχή. Με περισσότερες από 70.000 δημοσιεύσεις που συνδέουν σήμερα το μονοπάτι ΡΙ-3K/AKT με την κυτταρική βιολογία και την βιολογία του καρκίνου, είναι φανερόν ότι η ανακάλυψη του καθηγητή κ. Τσίχλη ήταν ουσιαστική για την κατανόηση της ρύθμισης της κυτταρικής λειτουργίας. Τέλος πρέπει να τονισθεί ότι μόρια που εμπλέκονται σε αυτό το σηματοδοτικό μονοπάτι αποτελούν πολλά υποσχόμενους μοριακούς στόχους των οποίων η αναστολή φαίνεται ότι μπορεί να έχει σημαντική θέση στην θεραπεία του καρκίνου και άλλων ασθενειών του ανθρώπου.
Σήμερα, το εργαστήριο του καθηγητή Φ. Τσίχλη ερευνά πως σηματοδοτικά μονοπάτια ρυθμίζουν την επιγενετική του κυττάρου, τον μεταβολισμό του RNA, τον κυτταρικό μεταβολισμό και την ανοσία. Ο στόχος του καθηγητού Φ. Τσίχλη είναι να χρησιμοποιήσει τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών, σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα δεδομένα από παρόμοιες μελέτες και μεθοδολογίες, για να ερμηνεύσει, επεκτείνει και χρησιμοποιήσει το μεγάλο όγκο πληροφοριών πάνω στη βιολογία του ανθρώπινου καρκίνου, που συσσωρεύονται καθημερινά με την ανακάλυψη νέων ισχυρών τεχνολογιών. Ο στόχος αυτός συμβαδίζει με τη φιλοσοφία που τον χαρακτηρίζει σε όλη την ακαδημαϊκή του πορεία, η οποία αναγνωρίζει την αξία του συνδυασμού στρατηγικών έρευνας που βασίζεται σε συστήματα (systems-based) και σε λεπτομερείς αναγωγιστικές (reductionist) αναλύσεις.
Επιγραμματικά
- Ο καθηγητής Φ. Τσίχλης χαρτογράφησε το ογκογονικό δυναμικό των ρετροϊών στην γενετική περιοχή LTR (Long Terminal Repeat) και πρότεινε το πρότυπο ογκογένεσης διά “των εισαγωγικών μεταλλάξεων” (Insertional mutagenesis).
- Ήταν πρωτοπόρος στην χρήση μεταλλάξεων διά εισαγωγής ως εργαλείου για την ανακάλυψη και τον χαρακτηρισμό ογκογονιδίων.
- Ανακάλυψε μια σειρά ογκογονιδίων που παίζουν σημαντικό ρόλο στη γενετική και επιγενετική ρύθμιση της ένφυτης και επίκτητης ανοσίας, της φλεγμονής, της αιμοποίησης και του καρκίνου. Μερικά από τα ογκογονίδια αυτά όπως τα GFI1 και GFI1B, MAP3K8 (TPL2) και KDM2B, έχουν εκτενώς μελετηθεί από τον Δρ Τσίχλη και άλλους, και έχουν βρεθεί να παίζουν κεντρικό ρόλο στην ρύθμιση της κυτταρικής λειτουργίας. Συγκεκριμένα, τα GFI1 και GFI1B κωδικοποιούν τους μεταγραφικούς καταστολείς GFI1 και GFI1B οι οποίοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην αυτό-ανανέωση και διαφοροποίηση των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων, καθώς και σε άλλες αναπτυξιακές και νεοπλασματικές διεργασίες. Η MAP3K8 (TPL2), κωδικοποιεί την κινάση TPL2, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην έμφυτη και επίκτητη ανοσία, την φλεγμονή και τον καρκίνο, και η KDM2B κωδικοποιεί την απομεθυλάση KDM2B, η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στην αυτο-ανανέωση βλαστοκυττάρων, στην κυτταρική διαφοροποίηση και στον καρκίνο.
- Ανακάλυψε το ογκογονίδιο AKT και απέδειξε ότι η ενζυματική λειτουργία της κινάσης που κωδικοποιεί, ρυθμίζεται από την ΡΙ-3 κινάση, μέσω της αλληλεπίδρασης φωσφοινοσιτιδίων που παράγονται από την PI-3 Κινάση, με την περιοχή ΡΗ του AKT.
- Η ΑΚΤ κινάση έχει τρεις ισομορφές (AKT1, AKT2 and AKT3). O Δρ Τσίχλης επιβεβαίωσε ότι οι τρεις ισομορφές διαφέρουν λειτουργικά και απέδειξε ότι οι λειτουργικές διαφορές τους οφείλονται σε σηματοδοτικές διαφορές.
Στο σύνολο τους τα ευρήματα των ερευνών του καθηγητού Φ. Τσίχλη είχαν και εξακολουθούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην κατανόηση της παθογένειας και τη θεραπευτική στόχευση του καρκίνου και άλλων ανθρώπινων ασθενειών.
