Για 43 χρόνια η κυπριακή Πολιτεία γνώριζε περίπου το σημείο ομαδικού τάφου, στον οποίο τάφηκαν πρόχειρα 28 Ελληνοκύπριοι και τρεις Τουρκοκύπριοι , τρόφιμοι το 1974, του Ψυχιατρείου, οι οποίοι σκοτώθηκαν από βόμβα ναπάλμ , που έριξε τουρκικό πολεμικό αεροσκάφος. Τάφος των ανυπεράσπιστων τροφίμων του Ψυχιατρείου έγινε ο κρατήρας, που άνοιξε η βόμβα ναπάλμ, στις 20 Ιουλίου του 1974.
Ωστόσο , τα χρόνια περνούσαν και δεν έγινε εκταφή για την ανεύρεση των λειψάνων. Ακόμη και το 1977, όταν τέθηκε στον ευρύτερο χώρο ο θεμέλιος λίθος για την ανέγερση του νέου Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας ( περιοχή Αθαλάσσας), δεν επιδείχθηκε προνοητικότητα για να γίνει η εκταφή.
Τελικά αυτή άρχισε πριν μερικές μέρες , αφού προηγουμένως εντοπίστηκε ο τάφος κάτω από το νεκροτομείο του Νοσοκομείου. Κατά την έναρξη της εκταφής ο επίτροπος προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα, Φώτης Φωτίου, δήλωσε ότι πρόκειται «για ακόμη μια δύσκολη εκταφή». Χθες διαπιστώθηκε ότι το έργο θα είναι ακόμη πιο δύσκολο από τις αρχικές εκτιμήσεις, γιατί ο τάφος διαταράχθηκε κατά τις χωματουργικές εργασίες θεμελίωσης του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας. Συγκεκριμένα υπάρχει διατάραξη του τάφου, ειδικά στα πρώτα επίπεδά του.
Σήμερα το μεσημέρι το ΑΠΕ-ΜΠΕ επισκέφθηκε και φωτογράφησε τον χώρο, στον οποίο εργάζονται αρχαιολόγοι και άλλοι ειδικοί επιστήμονες. Ειδικό συνεργείο χαρτογραφούσε με δορυφόρο, επειδή υπάρχουν αναμεμειγμένα οστά , αυτό θα βοηθήσει κατά τις ανθρωπολογικές και γενετικές εξετάσεις. Στο τέλος θα φανεί ο κρατήρας και πως ήταν ο καθένας θαμμένος.
Το πρόβλημα της εκταφής είναι τεράστιο , γιατί ο χώρος είναι μικρός έχει τριφασικά καλώδια, σωλήνες , αποχετεύσεις και γειτνιάζοντα κτίρια. Επίσης , έχουν βρεθεί αμίαντοι από τις στέγες των θαλάμων του παλαιού ψυχιατρείου.
Ο επίτροπος προεδρίας για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου δήλωσε ότι υπήρξε στο παρελθόν επέμβαση στον τάφο, στον οποίο είχαν ταφεί οι ασθενείς του Ψυχιατρείου. Αυτή η επέμβαση, συμπλήρωσε, «έγινε, όπως όλα δείχνουν, κατά τις εργασίες θεμελίωσης και κατασκευής του νέου Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας». Πρόσθεσε ότι το γεγονός αυτό καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την όλη διαδικασία. “Από τις μαρτυρίες που έχουμε, ο χώρος αγγίζει ένα μικρό κομμάτι του νεκροτομείου, άρα αυτό μπορεί να έχει τη δική του σημασία. Το μεγαλύτερο μέρος φαίνεται ότι είναι σε δρόμο. Αν έτσι είναι η πραγματικότητα, αυτό μας διευκολύνει. Θα έλεγα ότι πρόκειται για μια δύσκολη και περίπλοκη ανασκαφή, λόγω των αλλαγών που έχουν επέλθει στην περιοχή», σημείωσε ο κ. Φωτίου.
Ο ίδιος διαβεβαίωσε ότι, παρά τα προβλήματα, η εκταφή θα γίνει.
«Ως κυβέρνηση και ως πολιτεία έχουμε πάνω απ’ όλα ηθική υποχρέωση να παραδώσουμε τα ταυτοποιημένα λείψανα στις οικογένειές των φονευθέντων», είπε. Ο κ. Φωτίου ανέφερε ότι υπήρξαν ακόμη δύο νεκροί, οι οποίοι δεν ήταν ψυχασθενείς , αλλά το 1974 μετακινήθηκαν και τάφηκαν κανονικά.
Απέναντι από το σημερινό Ψυχιατρείο υπάρχει παρεκκλήσιο του Αγίου Χαραλάμπους. Αριστερά της εισόδου μαρμάρινη πλάκα με σταυρό γράφει: «ΦΟΝΕΥΘΕΝΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΕΙΣΒΟΛΗ, 20 ΙΟΥΛΙΟΥ 1974, Κώστας Ξενοφώντος , Νοσηλευτής, Κώστας Χριστοφή, Νοσηλευτής». Στην πλάκα υπάρχουν οι φωτογραφίες τους. Επίσης , στην ίδια πλάκα αναγράφεται: «31 ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΑΘΑΛΑΣΣΑΣ».
Ο Ξενοφών Καλλής, επικεφαλής της επιστημονικής ομάδας που διενεργεί την εκταφή δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι από τα μέχρι τώρα ευρήματα διαπιστώνεται ότι υπήρξε διατάραξη του χώρου. Ίσως στο πλαίσιο των εργασιών κατασκευής του νέου νοσοκομείου. Ο κ. Καλλής κάνει έκκληση σε όσους γνωρίζουν ή έχουν οποιεσδήποτε πληροφορίες, που μπορούν να βοηθήσουν, να ενημερώσουν την ομάδα του . «Η αποστολή μας έχει καθαρά ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Θεωρώ ότι υπάρχουν άνθρωποι, που ξέρουν και οφείλουν να μας βοηθήσουν», επεσήμανε.
Στα πρώτα οστά, που εντοπίστηκαν, έγινε ένας προκαταρκτικός έλεγχος στο Ινστιτούτο Γενετικής και επιβεβαιώθηκε ότι μπορούν να «δώσουν» DNA.
Ωστόσο, γενετιστής δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι από τη στιγμή, που επιβεβαιώνεται η διατάραξη του χώρου, «αυτό αποκλείει τον εντοπισμό συγκεντρωμένων ανθρώπινων οστών, όπως αυτά θα βρίσκονταν σε έναν ομαδικό τάφο».
Σύμφωνα με την εφημερίδα «Πολίτης», παρά το ότι η διεύθυνση του Υπουργείου Υγείας γνώριζε το 1977 από μαρτυρίες και φωτογραφικό υλικό ότι στο συγκεκριμένο σημείο είχαν ταφεί οι 31 ασθενείς και παρά το ότι υπήρξαν και γραπτές επισημάνσεις και υποδείξεις προτού ξεκινήσουν οι εργασίες ανέγερσης του νέου νοσοκομείου, η τότε ηγεσία του υπουργείου δεν επέδειξε τον δέοντα σεβασμό.
Πληροφορίες από εργαζόμενους (μηχανοδηγούς) αναφέρουν ότι κατά τις εργασίες της εκσκαφής για τη θεμελίωση του νοσοκομείου βγήκαν στην επιφάνεια οστά, πλην όμως οι οδηγίες από τους επιβλέποντες ήταν να τα αγνοήσουν, γιατί υπήρχε κίνδυνος διακοπής της κατασκευής του έργου.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
