Τα «μυστικά» της φαρμακευτικής ιστορίας αποκαλύπτονται μέσα από τα 3.000 αντικείμενα αιώνων της συλλογής του Ελληνικού Φαρμακευτικού Μουσείου, το οποίο συμπλήρωσε τα 10 χρόνια της λειτουργίας του. Ένα βιβλίο από χειροποίητο χαρτί που χρονολογείται από το 1598, τα άπαντα του Διοσκουρίδη, κρύβει στις 650 σελίδες τα «μυστικά» των φαρμακευτικών φυτών.
Πρόκειται για το παλαιότερο έκθεμα του μουσείου, το οποίο, μαζί με τα άλλα βιβλία συνταγών, τα διακοσμημένα με λιθογραφίες επιστολόχαρτα φαρμακείων, τα φιαλίδια με τις δραστικές ουσίες, αλλά και τα επιβλητικά και περίτεχνα έπιπλα, οδηγεί τον επισκέπτη σε ένα ταξίδι στην εποχή όπου τα φαρμακεία ήταν ένας πολυχώρος υπηρεσιών υγείας, αλλά και χώρος συνάντησης διανοουμένων. Ο διευθυντής του Φαρμακευτικού Μουσείου, το οποίο είναι το μοναδικό στην Ελλάδα, Βασίλειος Νικόλτσιος, μιλώντας στο Αθηναϊκό Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, αποκάλυψε κάποιες από τις ιστορίες που κουβαλούν τα εκτιθέμενα αντικείμενα.
Το βιβλίο με τα φαρμακευτικά «μυστικά»
«Το παλαιότερο αντικείμενο που έχουμε στο Φαρμακευτικό Μουσείο είναι ένα βιβλίο με τα άπαντα του Διοσκουρίδη, του 16ου αιώνα, το οποίο προέρχεται από τη συλλογή του προέδρου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Κυριάκου Θεοδοσιάδη. Ο Διοσκουρίδης ήταν ο πρώτος στρατιωτικός φαρμακοποιός που ακολουθούσε τον ρωμαϊκό στρατό και όπου πήγαινε κατέγραφε τις δράσεις των φαρμακευτικών φυτών. Όλο αυτό το υλικό το συγκέντρωσε σε αυτό το βιβλίο, στο οποίο περιλαμβάνονται οι φαρμακολογικές παρατηρήσεις, δηλαδή τα μυστικά των φαρμακευτικών φυτών. Η δρόγη, δηλαδή το συγκεκριμένο μέρος του φυτού από το οποίο παίρνουμε τη δραστική, φαρμακολογικά, ουσία, έχει απασχολήσει από την αρχαιότητα τον άνθρωπο και μάλιστα σήμερα υπάρχουν εταιρείες που έχουν στραφεί σχεδόν αποκλειστικά στα φαρμακευτικά φυτά» αναφέρει ο κ. Νικόλτσιος.
Ένα έπιπλο μια ιστορία
Μια τεράστια σύνθεση με δρύινες βιτρίνες, ύψους 4,90 μέτρων και πλάτους 6,40, που κατασκευάστηκε στη Βιέννη, καθώς και μια περίτεχνη κρυστάλλινη βιτρίνα που σχεδιάστηκε στο Παρίσι και κατασκευάστηκε στη Βιέννη το 1889, ταξιδεύουν τον επισκέπτη σε μια εποχή όπου τα φαρμακεία ήταν πολύ διαφορετικά από τα σημερινά. Στην εποχή που το φαρμακείο ήταν ταυτόχρονα και ιατρείο.
«Τα έπιπλα αυτά προέρχονται από το φαρμακείο “Η Έλαφος” του Ζαφειρίου Σφύρα, από τον Βόλο. Ήταν ένα πολύ μεγάλο και γνωστό φαρμακείο της πόλης, το οποίο απασχολούσε τέσσερις γιατρούς. Τα έπιπλα αυτά, όταν έκλεισε το φαρμακείο του Σφύρα, πέρασαν στα χέρια του φαρμακοποιού Δημήτρη Πάνου και όταν αυτός πέθανε τα μοιράστηκαν τα παιδιά του. Τα συγκεκριμένα τα πήρε στην Ιταλία η κόρη του που είχε παντρευτεί Ιταλό. Τα έπιπλα αυτά έμειναν 30 χρόνια στην αποθήκη. Ο γιος του Δημήτρη Πάνου, ο Μιχάλης, ο οποίος είναι φαρμακέμπορος στη Θεσσαλονίκη, όταν έμαθε ότι σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε Φαρμακευτικό Μουσείο αγόρασε τα έπιπλα από την αδελφή του, τα μετάφερε στην Ελλάδα και τα δώρισε στο μουσείο μαζί με 30.000 ευρώ για την συντήρησή τους» αναφέρει ο κ Νικόλτσιος.
Πώς ήταν ένα φαρμακείο στις αρχές του 20ού αιώνα;
Στις αρχές του 20ού αιώνα τα φαρμακεία ήταν πολύ διαφορετικά απ΄ ότι τα σημερινά. Η εικόνα ενός φαρμακείου του 1904, του φαρμακείου του καθηγητή Δαμβέργη, αποτυπώνεται στον πρώτο όροφο του μουσείου.
«Παλιά το φάρμακο έπρεπε να το φτιάξει ο φαρμακοποιός. Ο γιατρός συνήθως βρισκόταν μέσα στο φαρμακείο. Οι γιατροί μέχρι και τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν είχαν ιδιωτικά ιατρεία. Κάποιος που είχε πρόβλημα έπρεπε να πάει στο φαρμακείο για να βρει εκεί μέσα τον γιατρό να του γράψει τη συνταγή και να απευθυνθεί σε φαρμακοποιό ή να πάει στο σπίτι του γιατρού. Στο φαρμακείο του Σφύρα στο Βόλο υπήρχαν τέσσερις μικροί χώροι με παραβάν και εξεταστικό κρεβάτι και εκεί οι γιατροί εξέταζαν τον ασθενή, του έγραφαν την συνταγή και μετά ο φαρμακοποιός έφτιαχνε το φάρμακο» αναφέρει ο κ Νικόλτσιος.
«Ο Δαμβέργης ήταν καθηγητής πανεπιστημίου και είχε φαρμακείο στην Αθήνα. Έχουμε τον κατάλογο του φαρμακείου του Δαμβέργη, από τον οποίο μαθαίνουμε ότι τα φαρμακεία εκείνης της εποχής, εκτός από τα φάρμακα, πουλούσαν γυαλιά και ιατρικά εργαλεία και επίσης έκαναν τις μικροβιολογικές εξετάσεις και όλες τις αναλύσεις των σωματικών υγρών, διότι τότε δεν υπήρχαν ειδικοί μικροβιολόγοι. Έκαναν ακόμη και ταριχεύσεις νεκρών. Μην ξεχνάμε, ότι ο Καποδίστριας ταριχεύτηκε σε φαρμακείο. Το φαρμακείο του Δαμβέργη είχε και ακτινολογικό μηχάνημα το οποίο το λειτουργούσε ένας ηλεκτρολόγος και στη συνέχεια τις ακτινογραφίες τις έδιναν στον γιατρό για να αποφασίσει για την περαιτέρω θεραπεία. Όλη αυτή η δραστηριότητα του φαρμακοποιού έχει χαθεί πια. Ήρθε η εξειδίκευση και χάθηκε όλη αυτή η δυναμική από το φαρμακείο μέσα σε 100 χρόνια» προσθέτει ο διευθυντής του Φαρμακευτικού Μουσείου.
Τα φαρμακεία χώρος συνάντησης διανοουμένων
Στη συλλογή του Φαρμακευτικού Μουσείου περιλαμβάνεται και το γραφείο του φαρμακοποιού Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη ο οποίος εκτός από φαρμακοποιός ήταν λογοτέχνης ποιητής και ζωγράφος.
«Το γραφείο του Πεντζίκη είναι τεκμηριωμένο με μία φωτογραφία που δείχνει τον ίδιο να κάθεται με τους φίλους του. Το φαρμακείο παλιά δεν ήταν μόνο ένας πολυχώρος υπηρεσιών υγείας. Ήταν κι ένας χώρος συνάντησης διανοουμένων. Και στις μεγάλες πόλεις, αλλά και στις μικρότερες, οι διανοούμενοι δεν πήγαιναν στα καφενεία αλλά στα φαρμακεία για να συναντηθούν και να συζητήσουν» εξηγεί ο κ. Νικόλτσιος.
Παράλληλα, επισημαίνει ότι στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνεται ένα επιστολικό δελτάριο του Πεντζίκη, το οποίο είχε σχεδιάσει ο Χριστίδης, ο οποίος ήταν ο καλύτερος λιθογράφος της Αθήνας εκείνη την εποχής.
«Στις αρχές του 1900 οι φαρμακοποιοί παράγγελναν στους καλύτερους λιθογράφους τα τιμολόγια και τα επιστολόχαρτά τους. Αυτό δείχνει και το οικονομικό επίπεδο των φαρμακοποιών εκείνης της εποχής» προσθέτει ο κ. Νικόλτσιος.
Στα εκθέματα του μουσείου περιλαμβάνεται ένα φιαλίδιο μουρουνελαίου που πουλούσε το φαρμακείο του Τζιτζικώστα, ο οποίος υπήρξε πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και ήταν παππούς του σημερινού περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας. Επίσης, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν ένα φαρμακείο πολεμικού πλοίου από το 1800 και βιβλία φαρμακευτικής από την εποχή του Όθωνα.
Ψηφιοποιούνται τα βιβλία του Φαρμακευτικού Μουσείου
Το τελευταίο δίμηνο είναι σε εξέλιξη η ψηφιακή αποτύπωση όλων των βιβλίων του μουσείου, η ανάρτηση των οποίων θα γίνει στην ιστοσελίδα του μουσείου που μπορεί κάποιος να βρει στην ηλεκτρονική διεύθυνση του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης (www.fsth.gr). Με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα σε όσους ενδιαφέρονται να μελετήσουν αυτά τα βιβλία.
«Μπορεί κάποιος να προσφέρει κειμήλιο ή κειμήλια με παραχώρηση μακράς διάρκειας, που σημαίνει ότι μπορεί να τα πάρει πίσω όποτε θελήσει, αφού προηγουμένως έχει δώσει τη δυνατότητα σε χιλιάδες επισκέπτες να τα θαυμάσουν» λέει ο κ. Νικόλτσιος.
Το Ελληνικό Φαρμακευτικό Μουσείο στεγάζεται στο κτίριο όπου βρίσκονται τα νέα γραφεία του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης (οδός Εθνικής Αντιστάσεως 173-175, Φοίνικας), είναι ανοιχτό από Δευτέρα έως Παρασκευή, από τις 8 το πρωί έως τις 3 μετά το μεσημέρι και η είσοδος είναι δωρεάν. Σε περίπτωση οργανωμένων ομαδικών επισκέψεων, υπάρχει η δυνατότητα λειτουργίας του και άλλες ημέρες, έπειτα από συνεννόηση και με δωρεάν ξενάγηση. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να καλούν στα τηλέφωνα 2310-471776 και 6944505120.
* Επισυνάπτεται φωτογραφία που παραχωρήθηκε προς δημοσίευση από τον Φαρμακευτικό Σύλλογο Θεσσαλονίκης και το Ελληνικό Φαρμακευτικό Μουσείο
ΑΠΕ-ΜΠΕ
