Ήταν σαν σήμερα, πριν μισό αιώνα, όταν ανακοινώθηκε η διακήρυξη ίδρυσης του ΠαΣοΚ. Είχε γραφεί στο Μόναχο από μέλη του ΠΑΚ. Ανάμεσά τους δεν ήταν ο Άκης Τσοχατζόπουλος… Ήταν ο Σωτήρης Κωστόπουλος, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ο Δαμιανός Βασιλειάδης, ο Γιώργος Τσουγιόπουλος, ο Κίμων Κουλούρης, ο Γιάννης Ζαφειρόπουλος, κι ο Γιώργος Παπαγιαννόπουλος.
Μόλις αυτή γράφηκε, την παρέδωσε στον Ανδρέα Παπανδρέου ο Κίμων Κουλούρης. Δεν είναι επιβεβαιωμένο αλλά λέγεται ότι ο Παπανδρέου πέταξε πολλά σημεία που είχαν γραφεί και πρόσθεσε κάποια άλλα… Κι όπως και να το κάνουμε αποτελεί ένα κείμενο στο οποίο βασίστηκε σημαντικό μέρος της μεταπολιτευτικής πολιτικής μας ιστορίας. Κι οφείλουμε να το αντιμετωπίζουμε σήμερα, ως ένα κείμενο που γράφηκε και δόθηκε στη δημοσιότητα με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Και μόνο!
Το αναφέρω αυτό επειδή σήμερα θα ακουστούν οι γνωστές υπερβολές για την …διαχρονική αξία της διακήρυξης, για τη πάντα επίκαιρη μορφή της κι άλλα παρόμοια γλαφυρά και δακρύβρεκτα κι εν πολλοίς εξίσου λαϊκίστικα με όσα αναφέρονται σ’ αυτή.
Η αλήθεια είναι ότι η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη κατέστη εξ αρχής «ευαγγέλιο» για κόσμο και κοσμάκη. Κυρίως Αριστερής και Κεντροαριστερής πολιτικής προέλευσης, ειδικά αμέσως μετά την πτώση της χούντας! Είχε και αναθέματα προς τις ΗΠΑ και μιλούσε για υποτέλεια της χώρας μας στα ξένα μονοπώλια και στα συμφέροντα του ξένου και… ντόπιου κεφαλαίου. Ως να ακούς βαθύ κομμουνιστικό μανιφέστο.
Έλεγε κι άλλα. Για την αποχώρηση και από το πολιτικό σκέλος του ΝΑΤΟ (εκτός από το στρατιωτικό που είχε ήδη αποχωρήσει η χώρα, με απόφαση Καραμανλή), για την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων, αλλά και τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Ο οποίος θα γινόταν πράξη με την …κοινωνικοποίηση των τραπεζών, των μεγάλων βιομηχανικών και εξαγωγικών μονάδων και τη δημιουργία μεγάλων αγροτικών συνεταιρισμών. Ταυτοχρόνως, στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό θα συνεισέφεραν και τα …Μοναστήρια, η περιουσία των οποίων θα περιέρχονταν στο κράτος!
Κι άλλα. Ανέφερε ότι θα απαγορευτεί η ιδιωτική εκπαίδευση, ότι οι σπουδαστές θα διοικούν τα πανεπιστήμια με τη συμμετοχή τους στις διοικήσεις, ότι θα καταργηθούν τα ιδιωτικά θεραπευτήρια, αλλά κι ότι θα προχωρήσει ο διαχωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος!
Τι από αυτά έγινε και τι δεν έγινε, επαφίεται στη μνήμη μα και στη γνώση του αναγνώστη στο διάβα αυτών των 50 ετών.
Η ουσία είναι ότι η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη, μπορεί σήμερα να διαβαστεί και να σκορπίσει γέλιο. Ξαναλέω όμως, ότι είναι ένα κείμενο που γράφηκε τότε και περισσότερο έμοιαζε ως πόθος ή φαντασίωση, με μπόλικη δόση λαϊκισμού. Ότι χρειαζόταν να ακούσει μια αριστερόστροφη κοινωνία.
Η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη αποτέλεσε μια κορυφαία επένδυση του Ανδρέα Παπανδρέου στην ουτοπία, στο ανέφικτο. Τίποτα ή ελάχιστα απ’ όσα ανέφερε, έγιναν πράξη. Κι όσα έγιναν μόνο προβλήματα δημιούργησαν, όπως η συμμετοχή των φοιτητών στις διοικήσεις των Πανεπιστημίων.
Πάντως, η αναφορά στην ισότητα ανδρών και γυναικών, αποτέλεσε κορυφαία αναφορά. Ανέξοδη μεν, αλλά σημαντική για εκείνη την εποχή.
Όπως και νάναι, όσοι σήμερα αρχίσουν …δοξολογίες στην 3η Σεπτέμβρη, δεν θα κάνουν τίποτα περισσότερο από το … «ένα-δύο» με τον υφέρποντα λαϊκισμό των …πράσινων αλόγων.
Εκτός αν ασχοληθούν με την εποχή Σημίτη. Η οποία όμως δεν ήταν … ΠαΣοΚ…
