Η Θεωρία του Gardner και πώς αλλάζει τη διδασκαλία (μέρος Α΄)

          Πριν από λίγα χρόνια ένας άνθρωπος άλλαξε την εικόνα της

διδασκαλίας και την εικόνα της Εκπαίδευσης στον κόσμο.. Ο Howard Gardner «είναι αμερικανός ερευνητής, καθηγητής Ιατρικής και Νευρολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, καθηγητής μάθησης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, γνωστικός και αναπτυξιακός ψυχολόγος. Ο Gardner διατύπωσε αυτή τη θεωρία (της πολλαπλής νοημοσύνης) ύστερα από έρευνες που διεξήγαγε πάνω στη γνωστική ψυχολογία, ψυχομετρία, νευρολογία, φυσιολογία και ανθρωπολογία.» (Wikipedia).

 Ο Gardner στο βιβλίο του «The Discipline mind» αντιμετωπίζει το ερώτημα πώς μπορεί η γνώση μας, να μας βοηθήσει να σκεφτούμε όπως ένας επιστήμονας.

Πριν λίγες μέρες ένας σχολικός σύμβουλος σε ένα σεμινάριο μας ανάφερε  χαρακτηριστικά: «Στα παιδιά πρέπει να διεγείρουμε τη μάθηση και να τα οδηγούμε στο να ανακαλύπτουν μόνα τους τον κόσμο με τη δική μας βοήθεια. Αυτός είναι ο ρόλος του Δημοτικού», κάτι που υποστηρίζουμε οι περισσότεροι δάσκαλοι. Να τα οδηγούμε   να ανακαλύπτουν τί κρύβεται πίσω από το φανερό, από το ορατό, από όσα βασίζονται στις αισθήσεις αλλά και στη λογική-συναίσθημα..Αν δεν τολμήσουμε κάτι τέτοιο, τότε το παιδί ως παιδί, μαθητής και αργότερα ενήλικας, δεν θα είναι ποτέ ικανός να μάθει τις επιστήμες και να τις κατανοήσει πιο βαθιά  και πέρα από μια επιφανειακή επεξεργασία. Σκοπός είναι μέσα στο Δημοτικό να καταφέρουμε τον μαθητή  να αγαπήσει τον κόσμο που ζει..

Τα είδη νοημοσύνης σύμφωνα με τον Gardner :

    Γλωσσική (Linguistic Intelligence)

    Λογική/μαθηματική (Logical/Mathematical Intelligence)

    Μουσική (Musical Intelligence)

    Χωρική (Spatial Intelligence)

    Σωματική (Bodily Intelligence)

    Διαπροσωπική (Interpersonal Intelligence)

    Ενδοπροσωπική (Intrapersonal Intelligence)

    Φυσιοκρατική (Naturalistic Intelligence, 1997)

Μάθηση και πολλαπλή νοημοσύνη

To πρώτο που πρέπει πάντα  να θυμόμαστε  για να καταλάβουμε τη θεωρία του καθώς και πώς μπορεί να εμπλακεί στη μάθηση, είναι  τί σημαίνει για τον  ίδιο τον Gardner η πολλαπλή νοημοσύνη: «Η πολλαπλή νοημοσύνη δεν είναι στυλ μάθησης»

Η μάθηση μπορεί να επιτευχθεί μέσω της αναγνώρισης και της ενίσχυσης των ειδών της πολλαπλής νοημοσύνης, μα  δεν πρέπει να οδηγούμαστε  στο διαχωρισμό τους όπου αν το παιδί πχ έχει μουσική νοημοσύνη να κάνουμε ένα πρόγραμμα ατομικό βασισμένο μόνο σε αυτή. Αντίθετα θα πρέπει να εμπλέκονται  οι τύποι μεταξύ τους ώστε το παιδί να τις αναπτύξει όλες.. Πχ: Η λεκτική/γλωσσική νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί με τα τη φυσική ή τα μαθηματικά (π.χ. ιστορίες με χρονικές αναφορές, σχέδια ηλεκτρικού κυκλώματος κ.τ.λ.). Η λογική/μαθηματική νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί με τη δραματοποίηση (π.χ. με έρευνες, με στατιστική, με δραματοποίηση πχ με ένα ταξίδι στο χώρο). Η μουσική  μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω της φυσικής επίσης (π.χ. μελέτες της ταλάντωσης  των μετάλλων αλλά και άλλων υλικών, παρατήρηση συχνότητας ήχων, παραγωγή ήχων της φύσης με τη χρήση απλών υλικών). Η χωρική  νοημοσύνη μπορεί να καλλιεργηθεί μέσω ομαδικών μελετών (π.χ. κατασκευή μοντέλων ζωγραφικής ακόμα και μέσω της μελέτης πινάκων που μπορεί να συνδυάζει και την λογική μαθηματική).  Η σωματική νοημοσύνη  μπορεί να αναπτυχθεί  μέσω της μουσικής αλλά και της κίνησης στο χώρο, κάνοντας χρήση των δεδομένων που επιτεύχθηκαν μέσω της λογικής-μαθηματικής νοημοσύνης κλπ.

Όταν η μάθηση και η διδασκαλία βασίζονται πάνω στους τύπους νοημοσύνης και στην ιδιαίτερη ιδιοσυγκρασία και προσωπικότητα του κάθε παιδιού, τότε και το  παιδί μαθαίνει πιο εύκολα.

Oι θέσεις του Gardner

O Gardner αμφισβήτησε τη μονοδιάστατη νοημοσύνη, που παραμένει σταθερή καθώς  και τη σταθμισμένη μέτρησή της με διάφορους δείκτες. Η νέα θεωρία δεν βασίζεται πάνω σε IQ τεστ, καθώς τα περισσότερα  μελετούν τη γλώσσα και  τη λογική χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους άλλους τύπους .

Δύο είναι οι βασικές θέσεις της θεωρίας του : Πρώτον, όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν αυτά τα είδη νοημοσύνης, είναι χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους. Δεύτερον, δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να έχουν το ίδιο προφίλ νοημοσύνης -ούτε ακόμη οι απαράλλακτοι δίδυμοι- επειδή οι εμπειρίες τους είναι διαφορετικές.

Βάσει αυτών των θέσεων  έχουμε δύο επιλογές:  Η πρώτη δεν είναι άλλη από τον παραδοσιακό τρόπο όπου οι διαφορές παρ’ όλο που υπάρχουν δεν αναγνωρίζονται,  με αποτέλεσμα να προχωράμε σε μια διδασκαλία και έναν τρόπο εκπαίδευσης όπου διδάσκουμε τον καθένα  μαθητή με το ίδιο τρόπο, με την ίδια μέθοδο και τον αξιολογούμε με τον ίδιο τρόπο που αξιολογούμε όλους.. Από την άλλη όμως μπορούμε να καταλάβουμε και να κατανοήσουμε πως όλοι  οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν με τον ίδιο  τρόπο, η νοητική επεξεργασία είναι διαφορετική  και  έτσι να αλλάξουμε τον τρόπο διδασκαλίας μας αντίστοιχα με αυτά.

Η Θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner και πως αλλάζει τη διδασκαλία.

Αν ακολουθήσουμε αυτά που ο Gardner αναφέρει στη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, σημαίνει πως ο δάσκαλος θα πρέπει να αλλάξει το πώς θα διδάξει το κάθε γνωστικό αντικείμενο (ακόμα και αν δεν υπάρχει ευελιξία καθώς ακολουθούμε το ΑΠΣ, το οποίο περιορίζει πολύ το χρόνο μας στην τάξη) με δραστηριότητες κατάλληλες για όλα τα παιδιά. Εκείνο που δεν έχει θέση στη θεωρία  μάθησης του Gardner είναι η «παπαγαλία». Έχει θέση η κατανόηση, που σημαίνει πως οι μαθητές μπορούν να κάνουν χρήση της γνώσης που έχουν κατανοήσει και κατακτήσει και έτσι μπορούν να την χρησιμοποιήσουν σε μια νέα κατάσταση που θα δημιουργηθεί ή θα αντιμετωπίσουν.

Έχει παρατηρηθεί πως όταν τα παιδιά μόνο απομνημονεύουν γνώσεις,  μπορούν μόνο όταν τους ζητήσουμε ξεκάθαρα κάτι που αφορά μόνο την γνώση αυτή, να  θυμούνται ακόμα και το “και” το οποίο έμαθαν. Όταν όμως χρειαστεί να χειριστούν νέες καταστάσεις, οι οποίες για να αντιμετωπιστούν ή για να λυθούν (ακόμα και για να απαντηθούν) χρειάζονται τις γνώσεις που έχουν ήδη απομνημονεύσει ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΝ, δεν τις ανακαλούν για να τις χρησιμοποιήσουν, με αποτέλεσμα να αποτυγχάνουν ακόμα και σε τεστ τα οποία βασίζονται στην κατανόηση και όχι στην «παπαγαλία».

Θα κλείσω το πρώτο μέρος με όσα λέει ο Garndner στους εκπαιδευτικούς:

«Θα ήθελα να επιστήσω τρία βασικά μαθήματα για τους εκπαιδευτικούς :

1. Εξατομικεύστε τη διδασκαλία σας όσο το δυνατόν περισσότερο. Αντί για «μια διδασκαλία και έναν τρόπο για όλους» να μάθετε όσα μπορείτε για κάθε μαθητή και να διδάξετε κάθε άτομο με τρόπους που τους βρίσκουν πιο ικανοποιητικούς για αυτούς, μέσω των οποίων  μπορούν να  μάθουν αποτελεσματικά. Φυσικά αυτό είναι πιο εύκολο να επιτευχθεί σε μικρότερες τάξεις. Άλλα «τεχνάσματα και τεχνικές» καθιστούν δυνατή την εξατομίκευση για τον καθένα ακόμα και στις μεγαλύτερες τάξεις.
2. Βάλτε τον πλουραλισμό των μέσων και των υλικών στη διδασκαλία σας. . Διδάξτε σημαντικές γνώσεις με διάφορους τρόπους, όχι μόνο ένα ( π.χ. μέσα από τις ιστορίες, έργα τέχνης, διαγράμματα, παιχνίδι ρόλων). Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να αγγίξετε όλους τους μαθητές που μαθαίνουν με διαφορετικούς τρόπους. Επίσης η παρουσίαση υλικών με διάφορους τρόπους σημαίνει  πως θα μπορέσει να  καταλάβει κάτι καλά.
3. Αφήστε στην άκρη τον όρο «στυλ μάθησης» . Εσείς τους ξέρετε. Θα μπερδεύουν  όμως τους άλλους και δεν θα βοηθήσουν ούτε εσάς, ούτε τους μαθητές σας.

Howard Gardner: ‘Multiple intelligences’ are not ‘learning styles’

Howard Gardner